چرا رژیم سعودی‌ در صلح با اسرائیل تعلل می‌کند؟

بحث عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی از زمان امضای معاهده «کمپ دیوید» میان مصر و اسرائیل در سال ۱۹۷۸ مطرح شده و ریشه در آفریقا دارد. اما در مرحله کنونی و هم‌زمان با کشیده شدن کشورهای عربی خاورمیانه در منطقه خلیج فارس به روند صلح با صهیونیست‌ها عربستان سعودی که همواره داعیه سردمداری کشورهای عربی و اسلامی را دارد در راستای تلاش برای امضای توافق سازش میان اعراب با تل‌آویو، پا را از محدوده همسایگان عرب خود نیز فراتر گذاشته و به قاره آفریقا رسیده است.

 نقش عربستان در توافق سودان با اسرائیل

پس از امضای رسمی توافق امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی در ۱۵ سپتامبر گذشته، مستندات مربوط به اقدام سودان برای عادی‌سازی با اسرائیل قوت گرفت. هم‌زمان با آن و درحالی که شیخ‌نشینان خلیج فارس برای پیروزی «دونالد ترامپ» رئیس جمهور کنونی آمریکا در انتخابات این کشور هزینه می‌کردند، یکی از منابعِ نظامی سودان از نقش ریاض و ابوظبی در توافق خارطوم با تل‌آویو پرده برداشت. این منبع نظامی سودانی صراحتاً اعلام کرده است دیداری که «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای حاکمیتی سودان با یکدیگر برگزار کرده بودند با هماهنگی امارات و عربستان انجام شده است.

در همین حال، روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» نیز به نقش آفرینی عربستان سعودی در این زمینه اذعان کرده است. این روزنامه با انتشار گزارشی تأکید کرد: «نتانیاهو قصد دارد سودان را به جمع کشورهای متحد با رژیم صهیونیستی اضافه کند. تلاش‌های متعددی برای تحقق این مهم توسط سازمانِ موساد و همچنین عربستان سعودی، انجام شده است.» از همین رو، واضح است که عربستان سعودی و امارات نیز تلاش‌های بی وقفه‌ای را برای تسریع روند عادی سازی روابط سودان با رژیم صهیونیستی، صورت می‌دادند. سرانجام سودان در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۰ به شکل رسمی از توافق با اسرائیل خبر داد.

افشای نقش محمد بن سلمان در صلح مغرب با تل‌آویو

۱۰ دسامبر جاری نیز در اتفاقی قابل پیش‌بینی مغرب به عنوان دومین کشور آفریقایی در سال جاری میلادی، از عادی‌سازی رسمی روابط با رژیم صهیونیستی خبر داد تا قطار عادی‌سازی کشورهای عربی با اسرائیل پیش از عزیمت ترامپ از کاخ سفید پربارتر شود.

بلافاصله پس از اعلام این توافق رسانه های اسرائیلی طبق معمول در بازتاب خبر توافق یک کشور عربی با تل‌آویو به نقش عربستان در آن اشاره کردند تا جاده عادی‌سازی سعودی‌ها با صهیونیست‌ها هموارتر شود. در همین راستا روزنامه صهیونیستی اسرائیل هیوم  به تیتر درشت صفحه اول روزنامه انگلیسی زبان «عرب نیوز» متعلق به خانواده سلطنتی عربستان پیرامون صلح مراکش و رژیم صهیونیستی پرداخت و آن را مقدمه ای برای توافق ریاض و تل آویو تفسیر کرد.

اما روزنامه اسرائیلی یدیعوت آحارانوت در بازتاب خبر توافق مغرب با تل آویو به نقش مستقیم شخص «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی اشاره و اعلام کرد ولیعهد عربستان که کاخ های تابستانه ای در رباط پایتخت مغرب دارد از طریق مذاکرات با پادشاه این کشور در این اقدام به ایفای نقش پرداخته و بر تصمیم مغرب برای عادی سازی روابط با اسرائیل تاثیر گذاشته است. مشاور پادشاه مغرب نیز اعلام کرده که ولیعهد سعودی سیاهه ای از برخی کشورهای عربی و اسلامی دیگر نظیر اندونزی، جیبوتی، مالی و پاکستان را برای عادی سازی روابط با اسرائیل در آینده تهیه کرده است و پس از آن عربستان نیز عادی سازی روابط خود با اسرائیل را اعلام خواهد کرد.

 عربستان گام به گام تا سازش با اشغالگران

با چیدن پازل تحرکات اخیر عربستان در روند عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی- از دیدار محرمانه نتانیاهو با بن سلمان در خاک عربستان تا دعوای نمایشی «ترکی الفیصل» رئیس سابق دستگاه اطلاعات سعودی می‌توان نتیجه گرفت توافق قریب‌الوقوع ریاض با تل‌آویو دور از انتظار نیست.

از یک سو ولیعهد عربستان نشستی در خاک کشورش با نخست‌وزیر رژیم اسرائیل برگزار می‌کند، از سوی دیگر رسانه‌های صهیونیستی این خبر را فاش و پس از آن سعودی‌ها آن را تکذیب می‌کنند؛ درحالی که شخص محمد بن سلمان هیچ واکنشی در تکذیب یا تایید این خبر ندارد.

پس از آن «ترکی الفیصل» رئیس سابق دستگاه اطلاعات عربستان که در سایه روابط نزدیکش با سران اسرائیل بیشتر به عنوان یک شخصیت سعودی-صهیونیستی شناخته شده، در یک اجلاس رسمی به گونه‌ای به اسرائیلی‌ها می‌تازد که انگار یک رهبر فلسطینی است. شاید اگر این مواضع ضد صهیونیستی از جانب هر مقام دیگر سعودی بیان می‌شد، می توانست تا حدی قابل باور باشد.

ترکی الفیصل در بروکسل در سال ۲۰۱۴ دیداری با «عاموس یادین» رئیس وقت بخش اطلاعات ارتش اسرائیل داشته و در سال ۲۰۱۷  نیز مناظره‌ای با «یعقوب عمیدور» مشاور سابق امنیت ملی رژیم اسرائیل انجام داد.

از همه مهم‌تر، روزنامه هاآرتص فوریه سال ۲۰۱۶ عکسی را منتشر کرد که نشان از دیدار ترکی الفیصل با «موشه یعالون» وزیر سابق جنگ اسرائیل دارد که در اجلاس امنیت مونیخ صورت گرفته است.

علاوه بر آن هنگام توافق بحرین با رژیم صهیونیستی این مقام سابق سعودی، آن را تایید و اعلام کرده بود که تصمیم منامه برای سازش با تل‌آویو یک حق حاکمیتی بوده و مشکل مسئله فلسطین در اختلاف میان گروه‌های فلسطینی است. اغلب رسانه‌ها در بازتاب جنجال اخیر ترکی الفیصل، آن را به اختلافات داخلی در عربستان در خصوص عادی‌سازی با اسرائیل ربط داده‌اند که یادآور سناریو تقسیم نقش‌ها در عربستان است؛ زمانی که پس از توافق امارات و بحرین با اسرائیل، رسانه‌ها اعلام کردند میان پادشاه و ولیعهد عربستان برای سازش با صهیونیست‌ها اختلاف نظر وجود دارد.

در هرصورت اکنون محمد بن سلمان از هنگام ولیعهدی خود در سال ۲۰۱۷ و اقداماتی که تحت عنوان اصلاحات ضد جامعه محافظه‌کار سعودی انجام داد، یک مهره سوخته در جامعه سنتی عربستان محسوب می‌شود. بنابراین همه امور به گونه‌ای سازماندهی شده که در صورت اعلام توافق صلح ریاض با تل‌آویو، نوک پیکان به سمت ولیعهد جوان گرفته شده و پیشینه تاریخی عربستان با ادعای حمایت از آرمان فلسطین زیر سوال نرود.

درحال حاضر نمی‌توان تاریخ دقیقی برای اعلام توافق عربستان با رژیم صهیونیستی اعلام کرد و ممکن است این کشور همچنان مانند گذشته به تشویق کشورهای عربی یکی پس از دیگری برای پیوستن به قطار سازش با صهیونیست‌ها ادامه دهد، یا اینکه قصد داشته باشد در میانه راه به این قطار بپیوندد. اما آنچه مسلم است ریاض با توجه به هزینه‌های گزافی که در مسیر عادی‌سازی با اسرائیل پرداخته و حتی جایگاه اسلامی و قیمومیت بر حرمین شریفین را نیز نادیده گرفته، هرگز از فکر توافق با تل‌آویو عقب‌نشینی نخواهد کرد.