چالش‌ها و فرصت‌های مصوبه مجلس

به موجب این قانون که پس از اصلاحاتی در حداقل زمان ممکن به تایید شورای نگهبان نیز رسید و برای اجرا به رئیس قوه مجریه ابلاغ شد، فرصتی دوماهه به کشورهای باقیمانده در برجام (1+4) داده شد تا به تعهدات خود مطابق برجام عمل نموده و صادرات و فروش نفت و فراورده های نفتی ایران و بازگشت کامل و سریع منابع حاصله را تسهیل نمایند که در غیر اینصورت دولت موظف است نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند.

در خصوص مصوبه فوق دو دیدگاه موافق و مخالف مطرح شده است. مخالفین این مصوبه و از جمله قوه مجریه تصویب این قانون را خلاف مصالح و منافع ملی تلقی کرده و اعلام نمودند که اجرای این قانون عملاً به منزله خروج ایران از برجام است امری که خواسته اصلی مخالفین برجام از جمله ترامپ و مخالفین منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران بود که با مقاومت ایران در طول دو سال و نیم گذشته محقق نشد.

اتفاقی که اگر رخ دهد عملاً بازگشت آمریکا به برجام در دوره ریاست جمهوری بایدن و لغو تحریم‌ها علیه ایران را منتفی ساخته و مابقی کشورهای عضو برجام را مجددا به پیوستن به ائتلاف جهانی علیه ایران مشابه مقطع زمانی سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ ترغیب می نماید.

مخالفین، تصویب این قانون را موضوعی سیاسی و انتخاباتی دانسته و هدف آن را ممانعت از رسیدن به توافق با دولت جدید آمریکا می دانند تا دوره دولت تدبیر و امید به سر آید.

برعکس گروه اول، موافقین این مصوبه معتقدند که با توجه به صبر و مقاومت راهبردی ایران از زمان خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها و عدم پایبندی سایر کشورها به تعهدات خود و منتفی شدن مزایای اقتصادی ایران مطابق برجام نیازی به ادامه تعهدات توسط ایران نیست و لذا جهت جلوگیری از تضییع حقوق ملت ایران باید اقدام عملی در این خصوص انجام شده و با طرف‌های مقابل اتمام حجت شود. این گروه شائبه های انتخاباتی و جناحی و این مصوبه را رد می‌کنند.

اینک با توجه به فضای جدیدی که در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده پیش آمده و احتمال بازگشت آمریکا در دولت بایدن نسبت به برجام و لغو تحریم ها فراهم شده نگارنده معتقد است که دولت باید از این مصوبه قانونی استفاده لازم را در جهت تامین منافع ملی کشور ببرد.

از آنجایی که بایدن ضمن تاکید بر بازگشت به برجام و برداشتن تحریم ها از مذاکره درباره سایر موضوعات با ایران صحبت می‌کند و شرکای اروپایی آمریکا نیز زمزمه‌هایی از مذاکرات مجدد و طرح موضوعات موشکی و منطقه‌ای درکنار مسائل هسته‌ای را عنوان می‌کنند، مشخص است که برخلاف خوشبینی های ایجاد شده در ایران بازگشت به شرایط قبل از خروج آمریکا از برجام به این سادگی صورت نخواهد گرفت.

در چنین شرایطی به نظر می رسد ایران باید خود را برای مذاکرات سخت و فشرده جدیدی آماده سازد. در این میان استفاده از قانون جدید مجلس می تواند به عنوان ابزاری برای ورود به میز مذاکره استفاده شود.

در این خصوص دولت می تواند از تاکتیک آدم خوب – آدم بد بهره برده و در مذاکرات به بسته بودن دست دولت در فضای جدید تمسک جوید.

تلقین این موضوع که طرف‌های مقابل باید در اسرع وقت و با همین دولت فعلی به توافق (بر پایه برجام) برسند که در غیر این صورت باید سال آینده خود را برای مذاکرات بسیار سخت تر و در فضای پیچیده‌تری آماده سازند؛ می تواند مورد استفاده قرار گیرد. حتی اگر نیت نمایندگان مجلس از تصویب این قانون خلاف این موضوع بوده باشد در این برهه زمانی می‌توان در مذاکرات جدید از این قانون بهترین استفاده را برد مشروط به آنکه اراده جدی برای خروج از این وضعیت و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم مد نظر تصمیم‌گیرندگان نظام باشد.

به قول بیسمارک صدراعظم امپراتوری آلمان «سیاست یعنی تشخیص ممکن از غیر ممکن» و در تمایز امر ممکن از غیرممکن هنر سیاستمدار باید داشتن توان تبدیل چالش‌ها به فرصت ها باشد.

دکتر اردشیر سنایی - استاد دانشگاه