30 سالگی آزمایش موتورسیکلت پرنده در فضا

در جریان پرواز، کیهان‌نوردان پنج راهپیمایی فضایی انجام دادند. اما مهم‌ترین راهپیمایی آنها خروج چهارم و پنجم بود که یکی از اهداف اصلی ماموریت‌شان به‌شمار می‌رفت. سریبروف و ویکتارنکو در این عملیات «سامانه پرواز مستقل» معروف به موتورسیکلت پرنده را آزمایش کردند. از آنجا که سریبروف در به‌روزرسانی لباس فضایی و «سامانه پرواز مستقل» به‌طور مستقیم شرکت داشت، ماموریت آزمایش عملی این لباس در فضا را بر عهده گروه آنها گذاشتند و آنها باید عملکرد لباس را در مدار زمین آزمایش می‌کردند. این دستگاه اجازه می‌داد فضانورد بدون هیچ اتصالی با سفینه یا ایستگاه فضایی در فضای آزاد به انجام عملیات مختلف دست بزند.
موتورسیکلت پرنده در موسسه تولید تجهیزات ایمنی هوا-فضایی زودا ساخته شد. این صندلی پرنده در روی زمین 218 کیلوگرم وزن داشت ولی در فضا دردسری برای کیهان‌نورد تولید نمی‌کرد؛ با کمربند ویژه‌ای به صندلی بسته می‌شد و دو بازو زیر دست‌هایش قرار می‌گرفت. سامانه‌های هدایتی صندلی در این دو بازو و در جلو روی کیهان‌نورد قرار داشت. این دو بازو تاشو بودند و زمانی که صندلی پرنده در داخل ایستگاه قرار می‌گرفت جمع‌وجور می‌شدند تا جای کمتری بگیرند. اساس حرکت صندلی را در فضا، با عمل 32 موتور کوچک جت بود که با هوای فشرده کار می‌کردند. برای اطمینان بیشتر، سامانه‌های آن به صورت دوتایی ساخته شده بود تا در صورت خرابی یکی، دومی بتواند به کمک فضانورد بیاید. هر کدام از دو دستگاه حرکتی (اصلی و علی‌البدل) دو مخزن هوا داشتند که در آنها 18 کیلوگرم با فشار 350 کیلوگرم در سانتی متر مکعب فشرده شده بود. خروج هوا از هریک موتورهای حرکتی، با اشاره انگشت کیهان‌نورد انجام می‌شد. به این ترتیب می‌توانست در جهات و زوایای مختلف حرکت کند. همچنین یک رایانه، دهانه‌های خروج گاز را که باعث حرکت آن می‌شد، کنترل می‌کرد و مجهز به وسیله مخصوصی بود که وضع کیهان‌نورد را در فضا تثبیت می‌کرد.
الکساندر سریبروف در نوبت سوم موتورسیکلت پرنده را آزمایش کرد و با استفاده از آن، 33 متر از ایستگاه دور شد و مانورهای مختلف انجام داد. در خروج پنجم و آزمایش دوم دستگاه حرکت مستقل فضایی، ویکتارنکو طبق برنامه پیش‌بینی‌شده به حرکت پرداخت و تا مسافت حدود 40 متری دور شد و با دستگاه طیف‌سنج تشعشعات اطراف ایستگاه را اندازه‌گیری کرد.
برای اطمینان بیشتر در زمان هر دو آزمایش، کیهان‌نوردان با کابل 60 متری به ایستگاه فضایی متصل بودند تا اگر به هر دلیلی مشکلی پیش آمد، جان فضانورد به خطر نیفتد.
این سامانه که با لباس فضایی اورلان قابل استفاده بود، مستقل از ایستگاه عمل می‌کرد؛ یعنی همه نیازهای کیهان‌نورد در آن پیش‌بینی شده بود و به‌طور خودکار، 40 پارامتر مختلف را تحت کنترل داشت. کیهان‌نورد با این لباس می‌توانست تا هشت ساعت بیرون از ایستگاه کار کند. سامانه حرکت مستقل طوری ساخته شده بود که کیهان‌نورد بتواند روی قاعده آن بایستد و با خروج هوا به هر طرف که می‌خواست حرکت کند. این وسیله برای استفاده در مجتمع مداری میر-2 و فضاپیمای بوران طراحی و ساخته شد و با فروپاشی شوروی و به‌هم خوردن برنامه‌های فضایی این کشور از جمله پرتاب ایستگاه فضایی میر-2 و نابودی فضاپیمای بوران، عملا از بین رفت.
ویکتارنکو و سریبروف پس از به پایان رساندن ماموریت در 29 بهمن 1368 به سلامت به زمین بازگشتند.

سیروس برزو

دانش