فخرفروشی با گوشت پرندگان مهاجر

یک تلفن به رستوران‌های غذاهای محلی تهران کافی است که بتوانید غذایی با گوشت پرندگان مهاجر سفارش دهید. رستوران‌هایی که غذاهای محلی می‌پزند، فسنجان با گوشت غاز وحشی را به قیمت هر پرس 70 هزار تومان می‌فروشند. اگرچه سفارش‌های مربوط به پرندگان وحشی خیلی متنوع نیست و بستگی به این دارد که گوشت مرغابی یا غاز در دسترس صاحب رستوران باشد اما بسیاری از رستوران‌هایی که غذای محلی سرو می‌کنند، به شرط دریافت پیش‌پرداخت و قطعی شدن سفارش، حاضرند غذا با گوشت پرنده مهاجر بپزند. رستوران‌داران می‌گویند گوشت پرندگان وحشی با ذائقه همه افراد جور‌درنمی‌آید.
بازار شکارچیان فریدونکناری فقط به این شهر خلاصه نمی‌شود. کافی است قراردادی ضمنی با آنها در بازار ببندید تا هر روز برایتان گوشت تازه در یخدان‌هایی که مملو از یخ است، به تهران ارسال کنند. هزینه حمل این یخدان‌ها به تهران، فقط 50 هزار تومان است. یعنی به اندازه قیمت نقل و انتقال یک فرد ‌. راننده‌هایی که با شکارچیان آشنا هستند، زحمت حمل و نقل این محموله را می‌کشند و در هر نقطه‌ای از پایتخت، پرنده‌های شکار شده را به رستوران‌ها تحویل می‌دهند.
بنابراین باید گفت تغییر و تحولات ایجاد شده در بازار فریدونکنار هم نتوانسته است در تجارت پرسود این بازار تغییری ایجاد کند.
بازار، کمی پایین‌تر از جای قبلی
بازار پرنده‌فروشان فریدونکنار از محلی که سال گذشته واقع شده بود، چند متری پایین‌تر آمده است. هنوز هم با همان سبک و سیاق پیشین بدون نظارت سازمان دامپزشکی، پرنده‌های سلاخی شده به فروش می‌رسند. پرندگانی که به شوق پرواز صبح خیلی زود پر می‌کشند تا در آسمان اوج بگیرند، در دام‌های هوایی گرفتار می‌شوند و صیادان آنها را سر می‌برند. عملیات پر کنی در بازار کوچکتر شده فریدونکنار همچون گذشته انجام می‌شود. پرندگان شکار شده در حالی که امعاء و احشاءشان تخلیه نشده و هنوز پر است از حشرات و لاروهایی که اگر شکار نمی‌شدند، تابستان آینده به شالی کشاورزان خسارت وارد می‌کردند، در بازار به قیمتی ناچیز و براساس جثه به فروش می‌رسند. غازهایی که جثه‌های بزرگ‌تری دارند گران‌تر از مرغابی‌ها به فروش می‌رسند. مرغابی‌های ریزتر به صورت جفتی و کمی ارزان‌تر از مرغابی‌های درشت‌تر چوب حراج می‌خورند. پرندگانی که بهترین بهبود دهنده‌های کیفیت خاک شالیزارها هستند و منافع زیادی به کشاورزان می‌رسانند، در کوره طمع پخته می‌شوند و نسل‌شان در معرض خطر انقراض قرار می‌گیرد. دامگاه‌داران فریدونکناری اصلا به این فکر نمی‌کنند که ذخایر ژنتیکی کل کره زمین را شکار می‌کنند. آنها فقط به پول و طعم پرنده‌های وحشی فکر می‌کنند و بس!
تور هوایی با تفکیک جنسیتی!
سال گذشته بازار فروش پرندگان وحشی در فریدونکنار، در محدوده عریض و طویل کنار خیابان اصلی گسترده شده بود. پیش از این، پرندگان حلال گوشت تا حرام گوشت‌هایی که طعمشان بسیار بد است، در این بازار به فروش می‌رسید. اگر خوب لابه‌لای سینی‌های مملو از پرندگان کشته شده را می‌گشتید، فلامینگو و قوی گنگ زنده هم می‌توانستید در این بازار بیابید. بازار فریدونکنار بازار مکاره‌ای بود که حتی صاحبان باغ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان هم برای تامین پرندگان زنده مورد نیاز خود به آنجا مراجعه می‌کردند. شاید به همین دلیل است که وقتی با شکارچیان فریدونکناری صحبت از خرید پرنده می‌کنید، قبل از شروع بحث می‌پرسند. «پرنده زنده می‌خواهی یا مرده؟»
همه جور پرنده در تورهای هوایی گیر می‌افتد. این تورهایی که در گرگ و میش صبح، مثل نخ‌های نامرئی فضای اوج‌گیری پرندگان را سد کرده و آنها را گرفتار می‌کنند، به محض آغاز زمان پرواز بسرعت توسط دامگاه‌داران در مسیر پرندگان برافراشته می‌شود تا هیچ پرنده‌ای را راه گریزی نباشد. قوی‌ترها و آنها که می‌توانند به سرعت اوج بگیرند، از این دام می‌گریزند و بقیه در دام گرفتار شده و اگر قابلیت فروش به‌صورت زنده داشته باشند راهی باغ‌وحش‌ها می‌شوند و در غیر این صورت سر بریده شده و لاشه آنها به بازار عرضه می‌شود. این سلاخی بزرگ، گردش مالی را ایجاد کرده که مقاومت در برابر اصلاح آن را بشدت افزایش داده است. شاید به همین خاطر است که در مقابل تمام اعتراضات محیط‌زیستی‌ها، بازار فقط کمی کوچک‌تر از گذشته شده است، اما همچنان برقرار است. سینی‌های بازار جدید خیلی پر از پرنده نیست و شکارچیان می‌گویند هنوز تا زمان اوج فصل شکار، چند هفته‌ای باقی مانده است. سراغ پرنده زنده را که از فروشندگان بازار فریدونکنار می‌گیرید، می‌گویند: اینجا پرنده زنده نمی‌فروشیم. احتمالا بازار با دوربین مداربسته کنترل می‌شود. البته هرچه به اطراف نگاه می‌کنم اثری از دوربین مداربسته در بازار پیدا نمی‌کنم. فروشندگان پرندگان مهاجر در حالی که مشغول کندن پر پرندگان شکار شده هستند، تاکید می‌کنند که فقط پرندگان نر را شکار می‌کنند و ماده‌ها را برای این‌که بتوانند تخم‌ریزی کنند صید نمی‌کنند. البته توضیح نمی‌دهند که چطور تور هوایی با تفکیک جنسیتی اقدام به صید پرندگان می‌کند!
برهم خوردن تعادل جمعیتی
شاید این گفته فروشندگان برای فرار از فشار افکار عمومی در برابر صید بی‌رویه پرندگان مهاجر باشد، اما عباس عاشوری، پرنده‌شناس و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست در گفت‌وگو با جام‌جم درباره اثر صید نکردن پرندگان ماده برای حفظ نسل آنها، عنوان می‌کند: این اقدام هیچ تاثیری در بقای نسل پرندگان وحشی ندارد، زیرا بسیاری از این پرندگان شامل غازها و اردک‌ها «مونوگام» یعنی تک‌همسره هستند و غالبا یک نر با یک ماده، زندگی می‌کند. به گفته او یعنی با شکار نرها تعادل جمعیتی به‌هم می‌خورد. آن طور که عاشوری‌ می‌گوید گونه‌هایی مانند درنا، لک‌لک و قو تا آخر عمر با یک همسر زندگی خود را می‌گذرانند و وقتی که جفت آنها می‌میرد، ممکن است جفت دیگری اختیار کنند یا در برخی گونه‌ها، پس از یک فصل زاد‌و ولد، احتمال تغییر جفت وجود دارد، اما این به آن معنی نیست که با کاهش جمعیت نرها، چند ماده زندگی خود را با یک نر می‌گذرانند. با کاهش جمعیت نرها، زاد و ولد و تداوم نسل پرندگان مختل می‌شود.
این پژوهشگر حوزه محیط‌زیست مجموعه‌ای از عوامل شامل تخریب زیستگاه‌ها، جوجه‌آوری و شکار را عواملی معرفی می‌کند که بر انقراض نسل پرندگان اثر می‌گذارد.
او می‌گوید: جمعیت عروس غاز بشدت کاهش یافته است. تعداد غازهای پیشانی سفید کم شده و از جمعیت درنای سیبری که اولین‌بار در ایران 14پرنده از آن شمارش شده بود، فقط «امید» درنای نر تنهای فریدونکنار باقی‌مانده است.
برآوردی از تعداد پرندگان شکار شده
عاشوری درباره جمعیت پرندگان مهاجر می‌گوید: برآوردها از جمعیت پرندگان مهاجر متفاوت است. برخی عقیده دارند، ده تا‌12میلیون پرنده در کریدور مهاجرتی که از سیبری غربی به سمت خزر و بعد آفریقا می‌روند، حضور دارند. برخی هم معتقدند که بین پنج تا شش میلیون پرنده مهاجر در این مسیر داریم که البته این احتمال قوی‌تر است.
آن‌طور که او می‌گوید: هر ساله در دی‌ماه به مدت دو روز - حدودا 25 تا 26 دی - و در ایران به مدت 20روز پرندگان تمام تالاب‌ها را می‌شمارند. پرندگان کنار آبزی، آبزی و خشکی زی که وابسته به تالاب هستند در این سرشماری مستقیم شمرده می‌شوند. براساس شمارش‌های انجام شده در سال‌های اخیر، کمتر از دو میلیون پرنده آبزی در سرشماری انجام شده از 10 دی تا 4 بهمن در فصل مهاجرت در ایران حضور داشته‌اند.
به گفته عاشوری، دلیل زمانبرشدن شمارش پرندگان در ایران این است که ما متخصص پرنده در کشور کم داریم و ناگزیریم زمان بیشتری برای شمارش وقت صرف کنیم، اما در خارج از کشور این‌گونه نیست و هر محقق گوشه کوچکی از کار را می‌گیرد. او درباره برآوردهای اعلام شده درباره پرندگان مهاجر شکار شده در کشور بیان می‌کند: براساس مطالعاتی که انجام دادیم بین 62 تا 67درصد پرندگان مهاجری که وارد ایران می‌شوند، شکار می‌شوند. درباره تعداد دقیق پرندگان شکار شده اختلاف‌نظر وجود دارد، زیرا جمعیت پرندگان ثابت نیست، بستگی به عوامل مختلف دارد و در سال‌های مختلف، متفاوت است. این پرندگان به ایران می‌آیند و می‌روند. تخمین‌ها نشان می‌دهد بین 800 تا 900 هزار پرنده مهاجر در ایران شکار می‌شود، اما برخی هم اعتقاد دارند که این تعداد پرنده فقط در فریدونکنار شکار می‌شوند. ما براساس مطالعه بازارهای محلی، آمار صید 65درصد را برای پرندگان مهاجر به‌دست آوردیم.

نرخ‌های بازار فریدونکنار

لیلا مرگن

جامعه