از پیشنهاد بازی در نقش «شمر» جا خوردم

بسیم بیک معروف سریال روزی روزگاری، آغاز جلب توجه مخاطب تلویزیونی به بازی فیلی بود که بعدها هم در نقش سلطان محمد خوارزم شاه تکرار شد. روز شیطان، غیرعلنی، چار دیواری و مختار از جمله کارهای مهم کارنامه بازیگری فیلی هستند. شاید اوج توانمندی فیلی ایفای نقش چند وجهی، اما بشدت منفور شمر در سریال مختار بود. با فیلی در باره ویژگی‌های آثار تاریخی ـ‌مذهبی و ایفای نقش شمر در سریال مختار گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

به نظر شما دهه60 و دهه 70 از نظر تولیدکارهای تاریخی ـ مذهبی شاخصی در تلویزیون قابل مقایسه‌اند؟

بله، اوایل دهه 60 سریال سربداران در تلویزیون ساخته شد که قهرمان اصلی‌اش شیخ حسن جوری بود. او یک شخصیت مذهبی اثر گذار بود و اثر هم خوب و مهم بود.

در دهه 70 شرایط تغییر کرد و سریال‌های تاریخی ـ مذهبی زیادی ساخته شد...

به نوعی دهه 70 اوج دوران طلایی ساخت سریال‌های تاریخی مذهبی است. سریال ماندگار امام علی(ع) در این دهه ساخته شد و دو سریال تنهاترین سردار و ولایت عشق هم محصول این دهه و کارهای ماندگاری هستند.

در دهه 80 روند ساخت این نوع آثار ادامه پیدا کرد؟

بله، سریال عظیم و ارزنده مختارنامه مربوط به همین دوران است که برای همیشه در تاریخ ماندگار شد. اما در دهه 90 اوضاع تغییر کرد و به علت کاهش بودجه تلویزیون و پر خرج بودن کارهای تاریخی ـ دینی این نوع آثار کمتر ساخته شد.

بازی در نقش‌های تاریخی ـ مذهبی چه‌ویژگی‌هایی دارد؟

با سایر نقش‌ها تفاوت‌های زیادی دارد. نکته مهم این که مابه ازای بیرونی ندارد تا من بازیگر سراغش بروم به‌گونه‌ای باید با همفکری با کارگردان و تلاش، شخصیت مورد نظر را سر و شکل بدهیم و بازی‌اش کنیم که برای مردم قابل باور باشد. من هم بازی در کارهای تاریخی را به دلیل وجود چنین چالش‌هایی دوست دارم. من در نقش شمر یکــی ازمنفی ‌ترین شخصیت‌های تاریخ را بازی کرده‌ام. گرچه دوست ندارم زیاد نقش منفی بازی کنم، اما وقتی به من سپرده می‌شود، تمام توانم را صرف می‌کنم تا کارم را درست انجام بدهم. وقتی متوجه شدم میرباقری از من برای ایفای این نقش به عنوان گزینه اصلی نام برده است، برایم جالب توجه، ارزنده و مهم بود و مایه غرورم شد که کارگردانی مثل میرباقری، جنس و شیوه بازی‌ام را قبول دارد. این نشان می‌دهد توانایی اجرای نقش‌های سخت را دارم. از سوی دیگرایفای نقش منفی از مثبت سخت تراست و بازیگر را به چالش بیشتری می‌کشاند.

قبل از ایفای نقش شمر، اغلب شما را در نقش‌های مثبت و موجه به یاد دارند...

همین‌طور است. من هیچ‌وقت نقش چنین آدم خبیثی را بازی نکرده بودم و نمی‌دانم داوود میرباقری چه چیزی در درونم دید که چنین پیشنهادی به من داد.

آیا با کسی هم برای رد یا قبول نقش مشورتی انجام دادید؟

خودم شخصا تصمیم گرفتم. مگر چند بار در تاریخ تلویزیون، سریالی به این فاخری و درجه یکی در باره تاریخ اسلام ساخته می‌شود که من بخواهم حضور و بازی در آن را از دست بدهم؟ اگر این نقش را بازی نمی‌کردم خودم بازنده می‌شدم.

نگران نبودید بعد از ساخته شدن این سریال با واکنش‌های منفی مردم روبه‌رو شوید؟

ترس و تردیدهایی از این بابت داشتم .اما موقعی که کار شروع شد همه این مسائل را فراموش کردم.

قبل از بازی در مختارنامه در سریال‌های مذهبی هم بازی کرده بودید؟

بله، در سال‌های دورتر در تلویزیون مرکز شیراز، این مدلی زیاد بازی کرده بودم. سریال شیفتگان علی(ع) از این جمله بود و در آن سال‌ها، هم نقش اشقیا و هم نقش مثبت در کارهای مذهبی بازی می‌کردم.

از اول هم داوود میرباقری برای ایفای نقش شمر از شما دعوت کرد؟

بله، از اول همین نقش به من پیشنهاد شد و زمانی که تغییر حالت چهره من را در دفتر تولید سریال دیدند، متوجه شدند که از این پیشنهاد جا خورده‌ام. گفتم چرا شمر را به من پیشنهاد کردید. ایشان گفتند برای ایفای نقش شمر بجز تو گزینه‌ای ندارم. با خودم فکر کردم که باید نقش یکی از خبیث‌ترین آدم‌های دنیا را بازی کنم و این تفکر برانگیز بود.

درباره شمر آیا منابع زیادی برای تحقیق در‌اختیار داشتید؟

نه، فقط در تاریخ اسلام درباره شمر در دو مقطع زمانی که در جنگ صفین همراه حضرت علی و یارانش است و جایی دیگر که در عاشورا علیه پسر حضرت علی(ع) عمل می‌کند، منابعی وجود دارد. این چالش هم جذاب و هم تعجب‌برانگیز است. من برای رسیدن به این نقش از هنر تعزیه و تئاتر کمک گرفتم.

یکی از نقاط مهم نقش شمر در سریال مختارنامه این است که میر باقری مثل بیشتر کارهای تاریخی که بدمن‌ها را شریر و خشن و بدون فکر نشان می‌دهند، در سریال از شمر، تصویر یک آدم باهوش و سیاستمدار ارائه می‌شود...

میر باقری به این قضیه اعتقاد داشت و شمر را آدم با‌کیاستی می‌دانست. در برخی مقاطع زمانی شمر، عمر سعد را به کارهایی تحریک و وادار می‌کرد. او آدم نمازخوان و معتقدی بود، اما راه را به خطا رفت.

دشوارترین صحنه‌ای که در سریال مختار بازی کردید، به کدام صحنه مربوط است؟

صحنه‌ای که شمر همراه همدستانش از کوفه می‌گریزنند و به خرابه‌ای پناه می‌برند.

بازی‌هایتان در سریال‌های تلویزیونی نشان داده به همان اندازه که در کارهای تاریخی ـ مذهبی و معاصر موفق هستید، در نقش‌های رئالیستی هم توانمند عمل می‌کنید.

معتقدم بازیگر حرفه‌ای باید توان چنین کاری را داشته باشد و من هم حرفه‌ای هستم و هر نقشی را که جای کار کردن داشته باشد، بازی می‌کنم. اصولا نقش‌هایی که بالا و پایین داشته باشد و من را به چالش بکشند مورد علاقه‌ام هستند. نقش‌های پیچیده با گریم‌های پر‌حجم و لباس‌های تاریخی نیز همواره برایم جذاب بوده‌اند و من را به گذشته وصل می‌کنند. نقش‌هایی که بازیگر روی مبل می‌نشیند و مدام حرف می‌زند زیاد با سلیقه ام همخوان نیست.

بازی‌های خاطره‌انگیز

کارم را از تئاترشروع کرده ام. درتئاتر سبک‌های مختلف بازیگری را آموخته‌ام. بسته به نوع نقش و فضای کار، رجوعی به این آرشیو ذهنی‌ام دارم. نوع بازی شخصیت بسیم بیک سبک خاصی نیاز دارد. در سـریال‌های دیگر مثل چاردیــواری، جلال‌الدین یا‌مختار سبک‌های متفاوت دیگری را در بازی‌ام به کار بردم. به هرحال من هم مثل سایر آدم‌ها در وجودم طنازی، خشونت، جدیت، مهربانی و خشم وجود دارد. این خصلت‌ها را مدیریت و در مواقع لزوم از آنها استفاده می‌کنم.

احمد محمداسماعیلی