امتداد تاریخ از بصره تا مریوان

مگر هفته دفاع مقدس است؟

دیروز، حسن روح‌الامین که او را به نقاشی‌هایش از وقایع صدر اسلام تا وقایع روز جهان اسلام می‌شناسیم، تصویری از تازه‌ترین اثرش را در صفحه شخصی‌اش منتشر کرد؛ شمایل شهیدی، لحظاتی پس از شهادت. روح‌الامین این اثر را به 11 شهید حادثه تروریستی مریوان تقدیم کرده و هشتگ زده: #شهید #مرزبان #مدافعان_وطن. بعید است اگر آن عکس معروف سال‌های دفاع مقدس را دیده باشید، به این شباهت عجیب پی نبرده باشید. روح‌الامین احتمالا این شهید را بر اساس شمایلی ذهنی ترسیم کرده چون تا کنون تصویری از پیکر شهدای حادثه تروریستی مریوان منتشر نشده است. بنابراین او به تصور غالبش از آن‌چه شهید می‌نامیم رجوع کرده و این ارجاع به شکل حیرت‌انگیزی ما را یاد عکسی می‌اندازد که احسان رجبی سال 1365 از شهید امیر حاج‌امینی گرفت. با احسان رجبی تماس می‌گیریم و هرچند امکان صحبت‌کردن را پیدا نمی‌کند، اما وقتی عکس را برایش ارسال می‌کنیم او هم از شباهت حرف می‌زند، هر چند پیش از این می‌گوید مگر هفته دفاع مقدس است که می‌خواهید با من مصاحبه کنید؟ مگر مناسبتی دارد؟ حرف‌هایی که احتمالا می‌تواند کنایه‌آمیز هم باشد.

همکاری بی‌زمان و مکان نقاش و عکاس

اما ماجرای عکس احسان رجبی از شهید حاج‌امینی چه بود که این‌قدر معروف شد؛ عکسی که می‌گویند تاکنون بیش از یک میلیون بار چاپ و منتشر شده است. خود رجبی گفته هیچ‌وقت فکر نمی‌کرده عکسی که می‌گیرد به این اندازه مشهور شود. گفته خوشحال است از این‌که این عکس آرامش خاطری است برای همه خانواده‌های شهدا: «آنها که عکس و تصویری از شهادت فرزندانشان ندارند و نمی‌دانند چه حالی داشته وقتی به شهادت رسیده است. وقتی خانواده‌های شهدا آرامش و زیبایی شهید حاج امینی را می‌بینند قطعاً تسلی پیدا می‌کند». حالا هم انگار حسن روح‌الامین با نقاشی‌اش از شهدای حادثه تروریستی مریوان می‌خواهد چنین تصویری برای خانواده‌های این شهدا بسازد تا آرامش به آنها ببخشد. احسان رجبی آن روز در شرق بصره این عکس را لحظاتی پس از شهادت امینی ثبت کرد و حالا حسن روح‌الامین کیلومترها این‌سوتر روی خط مرزی، یکی از شهدای مریوان را روی بوم برده است. چه می‌شود که یک تصویر از جنوب کانال پرورش ماهی، از منطقه عملیات تکمیلی کربلای پنج، از پیکر شهید امیر حاج امینی، بی‌سیم‌چی گردان انصار از لشکر ۲۷ محمد رسول‌ا...، سی‌ودوسال بعد متقارن می‌شود با یک نقاشی مخیل از پیکر شهیدی در روستای دری و نشکاش مریوان؟ گو که تصویر شهید امینی برای همیشه، هویت تمام‌نمای مفهوم شهادت است؛ شهادت برای پاسداری از وطن، مریوان و بصره ندارد؛ مرز و کانال پرورش ماهی ندارد... آن تصویر امروز عینا به ذهن نقاش ما احضار شده است، حتی اگر تا حالا آن را ندیده باشد. هنوز که هنوز است حقیقت دفاع مقدس را از همین ارتباط‌های درونی و ناگفتنی می‌توان دریافت.

امید رحمانی