از اجتماعات شبکه‌ای تا شبکه‌های اجتماعی

با این تفاوت که شبکه‌های اجتماعی ارتباطات را به‌صورت مجازی برقرار کرده است. مساله‌ای که موجب شده فاصله‌ها کم شود و دیدارها ساده‌تر، اما مشکلاتی را هم داشته است. از جمله این‌که حضور نداشتن افراد کنار هم باعث شده روابط عاطفی کمتری شکل گیرد.

دیروز تا امروز

همین چند سال پیش بود که شبکه‌های اجتماعی تحت وب مثل فیسبوک سراسر دنیا را فرا گرفت و پرجمعیت‌ترین اجتماع جهان شد. فیسبوک حتی بیشتر از کشور چین جمعیت داشت و افراد زیادی در دنیا از آن استفاده می‌کردند. نمونه‌های دیگری چون گوگل‌پلاس و توییتر هم به دنبال فیسبوک آمدند و طرفداران زیادی جذب کردند. در کشور ما نیز شبکه‌های اجتماعی جایگزینی وارد شدند، از کلوب گرفته تا فیس‌نما، فارس‌توییتر، هم‌میهن و افسران. اما تلفن‌های همراه هوشمند همه چیز را تغییر داد و موجب شد شبکه‌های اجتماعی به سمت ایجاد نگارش‌های تحت تلفن همراه رو بیاورند.

در ایران این مساله با ایجاد شبکه‌های اجتماعی جدید پیش رفت و نسل جدیدی از شبکه‌های اجتماعی در ایران شکل گرفت. در نسل جدید شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیام که در شبکه‌های اجتماعی قدیمی مانند فیسبوک مرسوم بود به‌عنوان یک اپلیکیشن تلفن همراه ظاهر و با استقبال خوبی روبه‌رو شد.

رفاقت، سرگرمی و رقابت

در کنار امکانات شبکه‌های اجتماعی خارجی، ایجاد برخی امکانات جذاب بومی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نظر مثبت کاربران ایرانی را به شبکه‌های اجتماعی داخلی جلب کند. در سال‌های اخیر تیم‌های استارت آپی سعی کردند محصولاتی تولید کنند که با ایجاد مزیت‌های رقابتی بتوانند کاربران بیشتری را جذب کنند. سپهر محمد، مدیر اپلیکیشن «پاتوق» به کلیک می‌گوید: «شبکه‌های اجتماعی، محلی برای جمع شدن افراد و سپری کردن اوقات فراغت و گاهی ارتباطات کاری یا درسی است. ایجاد بستری مناسب در این حوزه موجب خواهد شد کاربران بتوانند از امکانات اپلیکیشن بومی استفاده کنند.» تیم او در سال‌های اخیر در تلاش برای ایجاد شبکه‌ای اجتماعی بوده که یکی از نیازهای مهم کاربران ایرانی یعنی خرید محصولات اینترنتی را پوشش دهد و کار خود را با اپلیکیشن «پاساژ» شروع کرد. این اپلیکیشن با هدف ایجاد یک شبکه اجتماعی همه‌منظوره و در کنار آن معرفی فروشگاه‌های حضوری و محصولات آنها منتشر شد. به‌مرور زمان و با دریافت بازخورد کاربران و براساس نیاز بازار، بخش معرفی محصولات و فروشگاه‌ها حذف شد و تمام تمرکز را روی شبکه اجتماعی گذاشت. «پاتوق» محصول جدیدی بود که ایجاد شد. آنها سعی کردند امکانات مورد نیاز از جمله یافتن و دنبال کردن دوستان، به اشتراک‌گذاری عکس و ویدئو، پسند کردن، نظردهی و گفت‌وگوی مستقیم و گروهی با دیگران را برای کاربران ایجاد کنند.

سپهر محمد می‌گوید: با توجه به شعار اصلی پاتوق «رفاقت، سرگرمی، رقابت»، تمرکز ما روی پیدا کردن دوستان، سرگرم شدن و رقابت با دیگران است. یکی از ویژگی‌های متمایز پاتوق، امتیازدهی و رتبه‌بندی کاربران براساس فعالیت آنهاست. این امتیاز با عنوان «شهرت»‌ با پسند شدن پست‌ها و نظرات، انجام چالش‌ها و... به‌دست می‌آید. همین‌طور تمرکز زیادی روی بازی و سرگرمی در پاتوق وجود دارد، به‌طوری که چند بازی در داخل پاتوق ایجاد شده که کاربران می‌توانند به‌صورت آنلاین بازی کرده و برای کسب امتیاز بیشتر با هم رقابت کنند. ما در نظر داریم با ایجاد امکانات منحصر به‌فرد و بومی کاربران بیشتری را جذب کنیم.

تولید محتوای ارزشمند

مساله بااهمیت دیگر در شبکه‌های اجتماعی تولید محتوای ارزشمند و متناسب با فرهنگ موجود در کشورهای مختلف است. یکی از چالش‌های مهم در شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی تفاوت نگاه فرهنگی به محتواست. فضای باز ایجاد محتوا از یک‌سو و رعایت فرهنگ‌های هر کشور از سوی دیگر نکته حائز اهمیتی است که باید در طراحی و تولید اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی مد‌نظر قرار گیرد. آرش زارع از تیم اپلیکیشن شبکه اجتماعی «نزدیکا» می‌گوید: «نزدیکا یک پلتفرم آنلاین شبکه اجتماعی بومی است که از روز اول با نگاه بومی شروع به فعالیت کرده است. چابکی تیم تولید و کم تعداد نگه داشتن تیم فنی از جمله مسائلی است که موجب شده نزدیکا بتواند با سرعت بیشتری تغییرات فنی را در مسیر خود ایجاد کند. در حال حاضر نزدیکا بر تولید محتوای ارزشمند تمرکز دارد.» از همان ابتدا کاربر یکی از مهم‌ترین اولویت‌های این تیم بود و دغدغه کیفیت چه در بخش کارکرد برنامه و چه در بخش محتوایی ذهن تیم را جهت می‌داد. تشویق کاربران به ارائه محتوای باکیفیت با برگزاری مسابقات مختلف عکاسی، نویسندگی و فیلمسازی علاوه بر کیفیت فنی، از مزایای «نزدیکا» نسبت به رقبای ایرانی و خارجی است. آرش زارع می‌گوید: شبکه‌های اجتماعی ایرانی همواره در تولید محتوا توسط کاربران با معضل‌های مختلفی مواجه بوده‌اند. از محتوای نامناسب تا محتوای تکراری و اینترنتی که صرفا بازنشر محسوب می‌شد. تشویق کاربران در «نزدیکا» به تولید محتوا توانست اعتماد به نفس را نه فقط به قشر حرفه‌ای و متمایز که به همه کاربران ایرانی بازگرداند و آنها را به سمت کشف استعدادهای بالقوه خود سوق دهد.

خانه ویدئوها

دسته‌بندی محتوای موجود در شبکه‌های اجتماعی یکی از موارد بااهمیت برای برخی کاربران است. «باهم»، دیگر اپلیکیشن ایرانی است که با تمرکز بر دسته‌بندی دقیق محتوا سعی در ایجاد یک مزیت رقابتی دارد. در اپلیکیشن باهم، کاربران می‌توانند به‌طور خاص دنبال کلیپ‌های ویدئویی باشند. امکاناتی از قبیل جمع‌آوری سکه در ازای مشاهده یا پسند کردن پست‌ها نیز موجب شده کاربران بتوانند با هم رقابت داشته باشند.

نظارت یا حمایت

روند افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی با همه نکات خوب می‌تواند همراه با چالش باشد. یکی از مسائل بااهمیت در شبکه‌های اجتماعی حجم بالای استفاده‌کنندگان و سپری کردن زمان زیادی از شبانه‌روز در این شبکه‌هاست. این فضا می‌تواند براحتی توسط گروه‌های مختلف مدیریت شود. محتوای تولید شده و انتشار یافته در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند کاملا برنامه‌ریزی شده و با اهداف مشخصی طراحی شده باشد.

بالا بردن سطح آگاهی عمومی با استفاده از سواد رسانه‌ای یکی از راهکارهای مناسب برای آشنا کردن افراد است. به‌این‌ترتیب محتوای برنامه‌ریزی شده با اهداف مشخص توسط افراد استفاده‌کننده قابل شناسایی است و کمتر شاهد مشکلات هستیم. از طرفی ارتباطات از یک سو مثبت و از سوی دیگر می‌تواند جنبه‌های منفی داشته باشد که لزوم نظارت بر این ارتباطات را مشخص می‌کند، اما واقعا نظارت مستقیم می‌تواند راهکار مناسبی باشد؟ به نظر می‌رسد حمایت‌های دولتی از تولیدات داخلی می‌تواند بستر امن‌تری را در جامعه ایجاد کند، اما استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی منوط به ایجاد احساس امنیت توسط کاربران است. همچنین کاربران باید هم سطح بودن محصولات داخلی و خارجی را شاهد باشند. حضور نمونه‌های داخلی شبکه‌های اجتماعی با امکانات مناسب و مزیت‌های رقابتی نسبت به نمونه‌های خارجی می‌تواند موجب افزایش علاقه‌مندی کاربران به استفاده از این شبکه‌های اجتماعی شود. در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی در کشور، ترافیک بسیار بالای مصرف اینترنت را دارند. هزینه‌های بالایی که در صورت حضور پرقدرت‌تر و استقبال هرچه بیشتر کاربران از شبکه‌های اجتماعی داخلی می‌تواند کاهش چشمگیری داشته باشد و از خارج شدن ارز از کشور نیز جلوگیری کند. اما در این مساله نیازمند راهکارهای هوشمندانه‌ای هستیم تا بتوانیم فضای مناسبی را در جهت ایجاد علاقه‌مندی واقعی در کاربران برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی فراهم آوریم.

محسن سمسارپور