از دلار بن سلمان تا مشت پوتین

محمد بن سلمان، ولیعهد جنجالی و پرحاشیه عربستان در هفته‌های اخیر چند سفر به آمریکا و کشورهای اروپایی داشته است؛ سفرهایی که از سوی رسانه‌های جهانی، «تورِ خون» نام گرفته است؛ چرا که با هدف جلب رضایت کشورهای غربی برای برخی تحرکات نظامی در منطقه صورت گرفته و البته با یک پشتیبانی قوی رسانه‌ای همراه شده است.

بن سلمان ابتدا به واشنگتن رفت تا در دیدار با ترامپ، شعار انتخاباتی او را محقق کند؛ یعنی با پرداخت پول‌های کلان در قالب سرمایه‌گذاری‌های گسترده اقتصادی در این کشور – که البته از سوی رسانه‌ها تحت عناوینی چون دیدار با روسای شرکت‌های غول فناوری نظیر مایکروسافت و فیسبوک تبلیغ شد –به عنوان هزینه‌هایی که برای تامین امنیت این کشور از سوی کاخ سفید باید تامین شود؛ موضوعی که ترامپ هیچ ابایی از بیان صریح آن ندارد و علاوه بر دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، بارها در زمان ریاست جمهوریِ یکسال و نیمه‌اش نیز به آن اشاره کرده است.

بن سلمان البته در این مسیر سراغ کاخ باکینگهام – ریاست حکومت در انگلستان – و کاخ الیزه – ریاست حکومت در فرانسه - هم رفت و با قراردادهای گسترده تسلیحاتی که با این دو کشور امضا کرد، رسما مداخله نظامی اروپایی‌ها در کنار آمریکا در منطقه غرب آسیا را خواستار شد؛ مساله‌ای که خیلی زود عیان شد و سناریوی عجیب حمله شیمیایی در منطقه غوطه در اطراف پایتخت سوریه تبدیل به بمب رسانه‌ای در فضای بین‌المللی شد. این سناریو تا اندازه‌ای ناگهانی و غیرحرفه‌ای و صرفا با دلارهای نفتی سعودی پیاده شد که نه تنها افکار عمومی جهان بلکه حتی فعالان سیاسی را هم خیلی راحت متوجه ساختگی بودن خود کرد.

هیاهو درباره این ماجرا در حالی صورت گرفت که اساسا دلیلی برای استفاده از سلاح شیمیایی از سوی ارتش سوریه در این شرایط وجود نداشته است؛ چرا که این منطقه چند روز قبل از این ماجرا به طور کامل از نیروهای تکفیری پاکسازی شده بود و نیازی به اتحاذ چنین تصمیمی نبوده است. از سوی دیگر، ذخیره تسلیحات شیمیایی سوریه چند سال پیش و با تدبیر کاخ کرملین و تحت نظارت سازمان ملل از خاک این کشور خارج شد و در حال حاضر اساسا تسلیحات شیمیایی در اختیار ارتش این کشور قرار ندارد. حتی برخی کارشناسان معتقدند که بنیاد این ادعا که یک عملیات شیمیایی در این منطقه صورت گرفته، صرفا یک سناریوی تبلیغاتی است و از اساس واقعیت ندارد.

همه این تدابیر صورت گرفت تا نیروهای نظامی آمریکا حالت تهاجمی به خود بگیرند؛ آن هم تنها در کمتر از چند هفته پس از بازارگرمی رئیس‌جمهور ایالات متحده که مدعی شده بود نیروهایش را از خاک سوریه بیرون خواهد آورد و خارج می‌کند؛ نوعی بازارگرمی که موفق بود و بن سلمان را با چمدان‌های پر از دلار به واشنگتن کشاند.

به نظر می‌رسد سناریوی اصلی که از سوی تیم مشاوران امنیت و سیاست خارجی ترامپ در این زمینه طراحی شده، دخالت محدود و موشک‌پرانی از سوی ناوگان نظامی آمریکا به خاک سوریه باشد؛ اقدامی که هم می‌تواند رضایت ریاض از مداخله نظامی کاخ سفید در بحران سوریه را به دنبال داشته باشد و هم به شعار تبلیغاتی ترامپ، رنگ واقعیت ببخشد.

در این میان، رژیم صهیونیستی هم تلاش کرد تا با تهاجم نظامی به یک پایگاه نظامی در خاک سوریه، بر جدی و واقعی بودن این سناریو صحه بگذارد.

البته در مسیر پیاده‌سازی این سناریو، یک مانع جدی به نام «روسیه» وجود دارد. مسکو در روزهای اخیر و به دنبال جدی شدن تحرکات نظامی آمریکا در منطقه که با پشتیانی رسانه‌ای به عنوان پیش‌زمینه برای حمله نظامی به سوریه معرفی شد، واکنش تندی نشان داد و ارتش روسیه رسما حالت جنگی به خود گرفت. استقرار سامانه‌های موشکی در اطراف دمشق و همچنین وتوی قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره استفاده ارتش سوریه از تسلیحات شیمیایی در غوطه‌ی شرقی، بخشی از اقداماتی بود که با دستور مستقیم ولادیمیر پوتین انجام شد.

رئیس‌جمهور روسیه که این روزها در شادمانی پس از پیروزی مقتدرانه در انتخابات هم بسر می‌برد، صراحتا اعلام کرد که کوچکترین اقدام نظامی از سوی آمریکا و شرکایش علیه سوریه را تحمل نخواهد کرد و این همان نقطه‌ای است که می‌تواند تمامی نقشه‌ی تهاجم محدود به خاک سوریه را تبدیل به یک «برنامه لغو شده» کند.

هر چند فضای فعلی منطقه و اخبار ضدونقیضی که درباره برنامه‌ی ناوگان نظامی آمریکا در زمینه تهاجم نظامی به سوریه منتشر می‌شود، فضا را برای تحلیل اوضاع سخت و غبارآلود کرده اما هر لحظه بر تعداد افرادی که معتقدند ترامپ در برابر موضع سخت روسیه دست به ریسک نمی‌زند، افزوده می‌شود؛ به ویژه آنکه شب گذشته رئیس‌جمهور آمریکا ناگهان پس از چند موضع تند، از در آشتی و دوستی با مسکو درآمد و خواستار پایانِ رقابت تسلیحاتی واشنگتن – مسکو شد.

مهدی خانعلی‌زاده

پژوهشگر بین‌الملل