مردم برای آلودگی هوا طلبکار باشند

حالمان دیگر داشت بد می‌شد از این همه گفتن و گفتن و نرسیدن تا این‌که دیروز مسعود تجریشی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور در گفت‌وگو با ما خطاب به ملت ایران گفت همه حق داریم گله داشته باشیم و حق داریم حتی اگر یقه مسئولان را بگیریم و این حق مسلم ماست که بابت آلودگی هوا و این همه روزهای ناسالم، طلبکار دولت‌ها باشیم.

این همدلی حس خوبی داشت، گرچه انتشارخبر مرگ20 هزار نفر براثر آلودگی هوا در سال 95، این حس خوب را خنثی کرد. شاید یکی از این مرگ‌ها دیر یا زود نصیب ما شود، حتی نصیب کسانی که تجریشی آنها را مسبب ناکارآمدی‌ها معرفی کرد؛ او گفت ما همه سوار یک کشتی هستیم.

بازهم مدارس تعطیل شد، نظرتان در مورد این تعطیلی‌ها چیست، با آن موافقید؟

قانون و مصوبات بین‌المللی می‌گوید اگر وضعیت هوا به صورتی باشد که برای بچه‌ها و سالمندان خطرناک باشد باید هشدارهای لازم داده شود بنابراین در کمیته موسوم به «مهار» که استاندار، نماینده محیط‌ زیست، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت حضور دارند وضعیت بررسی می‌شود و با توجه به پتانسیل وارونگی هوا و نبود باد، مدارس را تعطیل می‌کنند چون قانونا موظف به این کار هستند.

چطور مشخص می‌شود کدام مقاطع تحصیلی تعطیل شوند؟ بزرگ‌ترها می‌پرسند مگر ما ریه نداریم؟

آسیب‌پذیری سالمندان و بچه‌ها به مراتب بیشتر از نوجوان‌ها وجوان هاست به‌طوری که هرچند سن افراد کمتر باشد یا جزو گروه‌های حساس باشند، آلودگی هوا می‌تواند به مسمومیت و خطرآفرینی منجر شود درحالی که برای بقیه افراد، غلظت آلاینده‌ها ممکن است در طولانی مدت باعث بیماری شود.

اما قبول کنید در تهران حتی بچه‌های دبیرستانی بیشتر عمر خود را در آلودگی زندگی کرده‌اند و مستعد بیماری هستند.

بله این حتما تاثیر دارد. همیشه گفته‌ام که یکی از خواسته‌های مردم ازمسئولان چه دولت، چه مجلس و چه شهرداری و شورای شهر این است که کیفیت هوایی که تنفس می‌کنند مناسب باشد، مثل انتظارشان در مورد کیفیت آب. البته درمورد آب مردم می‌توانند از آب بطری شده استفاده کنند اما گزینه جایگزین در مورد هوا وجود ندارد. برای همین ما در سازمان حفاظت محیط‌زیست از دوره جدید تصمیم گرفته ایم فقط نگوییم هوا آلوده است و هشدار دهیم بلکه مکاتبه کنیم، به دستگاه‌های اجرایی فشار بیاوریم و حتی مکاتباتی با رئیس‌جمهور داشته باشیم تا برای حل مساله اقدامات عملی انجام شود. همین که در اخبار می‌شنوید تصمیماتی برای کامیون‌ها و اتوبوس‌ها گرفته شده، ناشی ازفشارهایی است که سازمان وارد کرده است.

شما محدودیت تردد کامیون‌ها و اتوبوس‌های آلاینده را نوعی فشار می‌دانید؟ به نظر ما فشار باید بیش از اینها پر زور باشد!

این یک اقدام اورژانسی است. اگر ما بخواهیم اتوبوس و کامیون بخریم و ناوگان را نوسازی کنیم حداقل یکی دوسال طول می‌کشد، بنابراین باید دنبال اقداماتی باشیم که درکوتاه مدت اثربخشی داشته باشد.

می‌گویید نوسازی ناوگان یکی دوسال زمان می‌برد، ما هم قبول داریم ولی این حرف به‌صورت غیرمستقیم این پیام را به من می‌دهد که از دولت دوازدهم به قبل تقریبا هیچ کاری برای نوسازی ناوگان فرسوده انجام نشده.

ما مصوباتی خوب درسال های90، 93 و 95 داریم که مشخص می‌کند چه دستگاه‌هایی و درچه برهه زمانی باید چه کارهایی انجام دهند، مصوباتی که سبب شده ما به لحاظ برنامه‌ریزی یک نقشه راه نسبتا قابل قبول و با اجماع داشته باشیم. اما واقعیت این است که به لحاظ عملیاتی مشکل داریم. به عبارت دیگر با این که 60 هزار تاکسی نوسازی شده و وزارت نفت سوخت با کیفیت بالا به کلانشهرها می‌دهد(بجز مشهد که درآن خوب عمل نشده) اما مواجهیم با این که یک میلیون خودروی جدید به ناوگان کشور اضافه و در ازای آن خودروهای فرسوده ناچیزی اسقاط شده است. درواقع درطول سال‌های گذشته همه تلاش دستگاه‌های اجرایی معطوف به ثابت نگه داشتن تعداد روزهای ناسالم درسال بوده در حالی که باید برای افزایش تعداد روزهای سالم و کاهش روزهای ناسالم تلاش شود.

حدود ده روز پیش معاون حقوق عامه دادستان کل کشور اعلام کرد بنزین‌های مصرفی در کلانشهرها به اسم یورو4 هستند ولی در ماهیت یورو2. شما این موضوع را تائید می‌کنید؟

وزارت نفت نگفته است که همه بنزین‌های تولیدی کشور را یورو 4 می‌کند بلکه حدود سه سال پیش تعهد کرده بنزین مورد نیاز کلانشهرها را صددرصد یورو4 می‌کند. البته باید در نظر داشت شهری مثل ارومیه که قبلا آلوده نبوده الان آلوده شده و اگر قبلا بنزین یورو 2 درآن توزیع می‌شده حالا شاید لازم است که بنزین آن یورو4 باشد.

به نظر شما چقدر از مرگ و میرهایی که درکشور اتفاق می‌افتد به آلودگی هوا ربط دارد؟

مطالعاتی که درکشورهای مختلف دنیا انجام شده ثابت کرده آلودگی هوا درمرگ زودرس، سقط جنین، فراموشی و کند ذهنی یا دیرعکس العمل نشان دادن و حتی افسردگی نقش دارد. اکنون نیز همه در این مورد اتفاق نظر دارند. اما موضوعی که باید درموردش حرف زد مرگ‌های منتسب به آلودگی هواست که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی براساس جمعیت یک شهر و غلظت آلاینده‌ها محاسبه می‌شود. درکشور ما هم مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا با این روش محاسبه می‌شود.

پس این که دیروز معاون بهداشت وزارت بهداشت آمار مرگ و میر‌های ناشی از آلودگی هوا در سال 95 را 20 هزار مورد اعلام کرد، حقیقت دارد و سیاه نمایی نیست.

بله حقیقت دارد. اما مهم تر از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا عوارض درازمدت ناشی از آلودگی است، مثل انواع بیماری ها، داروهای مصرفی، غیبت از محل کار و پایین آمدن بهره‌وری که اگر کنار هم قرار بگیرند اعدادش نجومی می‌شود. بنابراین بعد از مساله آب، آلودگی هوای کلانشهرها، سوخت و خودرو باید جزو اولویت‌های کشور قرار بگیرد و دولت‌ها و نهادهای مسئول همچون شهرداری‌ها باید نقش خود را ایفا کنند.

با توضیحاتی که شما دادید منِ شهروند دیگر فکر می‌کنم می‌توانم یقه مسئولان را در بحث آلودگی هوا بگیرم!

باید بگیرید.

یعنی مردم می‌توانند در بحث آلودگی هوا طلبکار دولت باشند؟

باید باشند. مردم اگر بدانند که آلودگی هوا چه آثاری بر سلامت و بهره وری شان دارد بیشتر مطالبه می‌کنند و بیشتر نسبت به انجام وظایف خود احساس مسئولیت می‌کنند. ما الان همه در یک کشتی نشسته‌ایم و نمی‌توانیم بگوییم همه باید به من خدمات بدهند، اما واضح است که وظایف مردم و مسئولان کاملا با هم متفاوت است. اگر هیچ‌کس به وظیفه خود عمل نکند می‌شود همین وضعیتی که الان درشهرهای بزرگ شاهد آن هستیم.

فرض می‌کنیم منِ شهروند الان قصد مطالبه گری دارم، باید چه کنم، بروم تحصن کنم، اعتراض کنم یا شعار بدهم؟

ابتدا رسانه‌ها باید مردم را هوشیار کنند که آلودگی هوا چه عواقبی دارد، بعد اعلام کنند که چه عواملی باعث آلودگی هوا شده ومشخص کنند دولت‌ها چه وظایفی دارند و آیا به وظایف خود عمل می‌کنند؟ درکنار اینها وظایف مردم را به آنها یادآوری کنند. اما من می‌گویم آیا مجلس نباید نسبت به آلودگی هوا حساس باشد؟ آیا نباید منابع مالی برای تامین ناوگان حمل ونقل عمومی را درنظر بگیرد؟

حرفم این است که قوای مجریه و مقننه باید دوشادوش هم نیازها را بررسی کنند و مردم نیز باید مطمئن باشند که این دو نهاد آیا به موضوع آلودگی هوا فکر می‌کنند یا این که بحث آلودگی هوا زمستان به زمستان مطرح می‌شود و بعد همه چیز به امان خودش رها می‌شود.

یعنی می‌گویید خانه ملت دغدغه آلودگی هوا ندارد؟

من به مصوبات که نگاه می‌کردم چیزی ندیدم به دولت بگوید آلودگی هوا برای من مهم است و بگو که برای رفع این مشکل چه کار کرده‌ای و از من چه کمکی می‌خواهی. ما حتی با مرکز پژوهش‌ها به توافق رسیدیم که با افزایش قیمت انرژی، فلان مقدار بودجه برای فیلتردوده و خریداتوبوس تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست تخصیص یابد اما اتفاقاتی رخ داد که اینچنین نشد.

ما شنیدیم که بودجه مقابله با آلودگی هوا برای سال 97 کم شده، آیا این صحت دارد؟

کم نشده ولی افزایش هم پیدا نکرده؛ یعنی با منابعی که درنظر گرفته‌اند، نمی‌شود برای نوسازی ناوگان کار خاصی انجام داد .

بودجه چقدر است؟

خیلی کم است، اصلا عددی نیست.

می شود عدد را بگویید؟

حدود 20 میلیارد تومان برای مقابله با آلودگی هوا که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد.

چقدر لازم است؟

عددی که سال گذشته درنظر گرفته شده بود 2000 میلیارد تومان بود.

مریم خباز - جامعه