تصاویر بدیع از نخست‌وزیر عصا، ارکیده و پیپ

شخصیتی همیشه در غبار

مهم‌ترین عامل تمایز مجموعه مستند «هویدا» نمایش تصاویر بدیع و تاکنون دیده نشده در آن است. تصاویری که با توجه به دوران پر حاشیه زندگی سیاسی هویدا، برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر اهمیتی ویژه می‌یابد و آنها را با کنجکاوی، به تماشای این مستند می‌نشاند. مصطفی شوقی نویسنده و کارگردان این اثر در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: هویدا تنها سیاستمداری بود که دوران نخست‌وزیری‌اش 13 سال به طول انجامید و از قضا اتفاقات مهمی هم در دوران کاری‌اش رخ داد و در تاریخ پهلوی ثبت شد. در شناخت تاریخ پهلوی، یکی از اصلی‌ترین چهره‌هایی که باید سراغشان رفت همین هویداست، بنابراین ساخت مستندش برایمان اهمیتی ویژه داشت.

این کارگردان در خصوص نوع نگاه تاریخی‌اش به این شخصیت ادامه می‌دهد: من سعی کردم راوی هویدا باشم و نه قاضی دوران کاری او. ضمنا حول محور هویدا، گمانه‌زنی و ارائه نظرات مختلف هم زیاد است و بخصوص مرگ او ابهاماتی دارد، به همین دلیل سعی کردم در مستندم اسیر این گمانه‌زنی‌ها نشوم و آن چیزی را که واقعا در خصوص هویدا ذکر شده بگویم و حتی غبار ابهام را از شخصیت و سرنوشتش بزدایم. این رویکرد به مخاطب هم کمک می‌کند شخصیت مورد نظرم را با نگاه درست‌تری بشناسد.

نمایش تصاویر بدیع

شوقی با اشاره به تنوع اسناد به‌جا‌مانده از نخست‌وزیر معروف، عصا، ارکیده و پیپ می‌افزاید: هویدا هم در طول دوران پهلوی و هم وقوع انقلاب و سال‌های پس از آن، شخصیت مهم و مورد بحثی بود. بر همین اساس در آثار دیگران هم منابع، خاطرات و دستنوشته‌های زیادی در خصوص او به جا مانده و همچنین در خصوص شخصیتش پژوهش‌های زیادی شده است. این مرحله تحقیق و پژوهش حدود سه تا چهار ماه طول کشید و در این راه کتابخانه ملی هم در زمینه به دست آوردن عکس‌ها، اسناد و جراید، کمک‌های زیادی به ما کرد. نکته بعدی نمایش تصاویر بدیع و کمتر دیده شده در این مستند بود که در این خصوص در وهله اول باید از مدیر شبکه مستند سیما، آقای سلیم غفوری تشکر کنم. هم ایشان و هم همکارانشان در دستیابی به این آثار کمک‌های زیادی به من کردند. در وهله بعدی هم قدردان زحمات دوستانمان در آرشیو مرکزی صدا و سیما، آقایان انبارلویی، رنجبران و زنگنه هستم.

حضور چهره‌های شاخص

از دیگر نکات قابل توجه در مستند هویدا، گفت‌وگو با برخی چهره‌های شاخصی است که در رخدادهای روزهای نخست انقلاب اسلامی دخیل بوده اند و بویژه در دادگاه‌های محاکمه هویدا حضور داشته‌اند؛ افرادی چون مرحوم ابراهیم یزدی و هادی غفاری که در این مستند از زاویه نگاه خود، ماجرای روزهای پایانی عمر هویدا را روایت می‌کنند.

شوقی درخصوص انتخاب این افراد و همکاری‌شان با مجموعه خاطرنشان می‌کند: در مستند هویدا، برای اولین بار روایت‌های فردی اشخاصی را می‌بینیم که در بخشی از دوران حیات هویدا (بویژه دوران بعد از انقلاب) حاضر بوده‌اند و آن عصر را روایت می‌کنند. از جمله مناقشات معروف، بحثی است که از قدیم میان مرحوم خلخالی، مرحوم یزدی و هادی غفاری بر سر مرگ هویدا وجود داشته است. ما در قسمت چهارم مستند، به طور ویژه به این قضیه پرداخته‌ایم و برای اولین بار تصاویر نادیده‌ای را از دادگاه رسیدگی به اتهامات هویدا نمایش می‌دهیم که به طور قطع برای مخاطبان جدید است.

مستند جدید با محوریت علم

مجموعه چهار قسمتی هویدا، تجربه‌ای جدید در زمینه مستندسازی در تلویزیون محسوب شده و جزو مستندهایی است که با تعداد قسمت‌های کوتاهش، مخاطبان زیادی را جذب تماشایش کرده است. شوقی در توضیح موفقیت این مستند و ساخت مستندهای بعدی‌اش با محوریت دیگر شخصیت‌های تاریخی می‌گوید: این روزها مراحل پایانی ساخت مستندی با محوریت شخصیت امیر اسدالله علم را پشت سر می‌گذاریم. او هم از جمله شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار در دوران پهلوی دوم است. در این مستند موفق شدیم با افراد مختلفی از جمله بستگان نزدیک علم گفت‌وگو کنیم . این اثر بزودی مراحل تدوین و آماده‌سازی نهایی را سپری خواهد کرد.

موج تازه بازخوانی تاریخ معاصر

سیدسلیم غفوری، مدیر شبکه مستند سیما با اشاره به ساخت آثاری مستند با موضوع انقلاب اسلامی در این شبکه می‌گوید: در سال‌های اخیر، موج تازه‌ای از بازخوانی تاریخ معاصر دوران پهلوی، از سوی مستندسازان جوان و پویا ایجاد شد. هدف ما این بود که با یک نگاه پژوهشی درست و دقیق، دوران قبل از انقلاب و وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن دوره را بشناسیم و بتوانیم به نسل جوان کشورمان هم معرفی کنیم، بخصوص این‌که سال آینده، وارد چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی خواهیم شد و نسل جدید ما چیزی از دوران پهلوی به یاد ندارد. غفوری همچنین به ساخت آثار شاخصی با موضوع تاریخ معاصر در این شبکه، مانند مستند در برابر توفان اشاره کرده و افزود: این مستند، بخش‌های زیادی از تصاویر نادیده دوران معاصر را پخش کرد و این تصاویر برای اولین بار از سیما به روی آنتن رفت. مستند هویدا هم بر همین اساس، تصاویری نادیده از دوران زندگی هویدا را تدارک دیده و جا دارد، از زحمات بی‌بدیل مسئولان آرشیو مرکزی سیما تشکر کنم. ان‌شاءالله این روند در آینده هم ادامه پیدا خواهد کرد و با پژوهش، تحقیق و گردآوری درست و شیوه روایت صحیح از این مستندها در بیان تاریخ انقلاب اسلامی بهره‌های خوبی خواهیم جست.

زهرا غفاری

رادیو و تلویزیون