تماشای کسوف از ایستگاه فضایی بین‌المللی

از آخرین باری که خورشیدگرفتگی با چنین ابعادی در آمریکا رخ داده، نزدیک به چهار دهه می‌گذرد و از این حیث پدیده نادری است. پیش‌بینی می‌شود روز وقوع کسوف، میلیون‌ها نفر از مردم عادی و هزاران ستاره‌شناس در مسیر حرکت سایه ماه روی زمین از شمال غربی آمریکا تا جنوب شرقی این کشور، شاهد این پدیده نجومی باشند.

در این روزها و همزمان با مردم روی زمین، فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز خود را برای رصد خورشید گرفتگی و عکاسی از آن آماده می‌کنند. آنها 400کیلومتر بالاتر از سطح زمین و در فضا این اقبال را دارند تا این کسوف را از منظری خاص رصد کنند.

ایستگاه فضایی بین‌المللی با سرعت 27 هزار کیلومتر بر ساعت، هر 90 دقیقه یک‌بار دور زمین می‌چرخد، به این معنا که ایستگاه فضایی در طول مدت خورشید گرفتگی تقریبا سه بار زمین را دور می‌زند و فضانوردان، وقتی ایستگاه در سایه زمین در فضا قرار می‌گیرد، بخش‌هایی از تماشای این پدیده را از دست می‌دهند.

براساس محاسبات، خورشید گرفتگی ساعت 12 و 33 دقیقه به وقت شرق آمریکا آغاز می‌شود. فضانوردان لحظه آغاز این پدیده را می‌توانند رصد کنند، اما حدود 13 دقیقه بعد وارد سایه زمین می‌شوند. حدود 45 دقیقه بعد، ایستگاه از سایه خارج می‌شود و فضانوردان، طلوع خورشید را در حالی مشاهده می‌کنند که حدود 44 درصد قرص آن را ماه پوشانده است. این فرصت خوبی است تا آنها عکاسی از کسوف را آغاز کنند. فضانوردان برای این کار از دوربینی با فیلترهای مخصوص روی بدنه بیرونی واحد کلمبوس ایستگاه فضایی استفاده می‌کنند.
با ورود مجدد ایستگاه به سایه زمین، فضانوردان برای مشاهده ادامه کسوف باید تا طلوع بعدی خورشید منتظر بمانند.

با خروج مجدد ایستگاه از سایه زمین، فضانوردان دوباره خورشید را می‌بینند، اما این بار قرص تاریک ماه 85 درصد سطح طلایی خورشید را پوشانده است. در این زمان، فضانوردان می‌توانند ناحیه‌ای از زمین را که در سایه کامل ماه قرار گرفته است، عکاسی کنند. این ناحیه، منطقه‌ای به قطر 110 کیلومتر را شامل می‌شود.

ایستگاه فضایی بین‌المللی در این زمان در زاویه‌ای قرار گرفته که از ناحیه گرفت کامل روی زمین حدود 1800 کیلومتر فاصله دارد. به همین علت، فضانوردان نمی‌توانند خورشیدگرفتگی را به صورت کامل مشاهده کنند.
در سومین گردش به دور زمین، بیشینه گرفتگی که آنها می‌توانند ثبت کنند، همان 85 درصد است.

خورشید گرفتگی امسال آمریکا یادآور وقوع آخرین کسوف کلی در ایران است که به 20 مرداد 1378 می‌گردد. ما در ایران برای مشاهده خورشید گرفتگی کلی بعدی ناچاریم تا 30 اسفند 1412 صبر کنیم. آن زمان، ساکنان بخش‌هایی از استان‌های بوشهر، فارس و یزد ساعتی پیش از تحویل سال به تماشای کسوف کلی خواهند نشست!

محمدرضا رضایی