محمدخان برازجانی قهرمان ضداستعماری جنوب

سردار میزرامحمدخان غضنفرالسلطنه برازجانی متولد 1255شمسی پس از کسب تعالیم دینی و مکتبی در محضر علما و فضلای طراز اول آن زمان و با یادگیری فنون رزمی و تاکتیک‌های جنگی پس از پدر صاحب منصب ضابطی برازجان می‌شود.

در بحبوحه جنگ جهانی اول، انگلیس بی‌توجه به اعلام بی‌طرفی ایران در این کارزار سخت، در 17 مرداد 1294 شمسی با حمله به بندر بوشهر و اشغال آن برای بار سوم موجب جریحه‌دار شدن احساسات وطن‌پرستانه مجاهدین ضداستعمار دشتستانی، دلواری و تنگستانی شد و سران مجاهدین هم به رهبری شهیدرئیسعلی دلواری با تجهیز قوای مسلح و تفنگچیان دلاور، سلسله مبارزات چریکی گسترده‌ای علیه قشون بریتانیا در بوشهر و نواحی اطراف آن ترتیب می‌دهند و ضربات سنگینی بر اردوگاه متجاوزان انگلیس وارد می‌کنند.

با شهادت رئیسعلی دلواری در 12شهریور همان سال و تنها پس از 29 روز از آغاز قیام جنوب، این بار برازجان و شخص میرزا محمدخان غضنفرالسلطنه برازجانی با ایجاد اتحاد دیگر سران و خوانین منطقه یعنی زائرخضرخان اهرمی و شیخ‌حسین‌خان چاهکوتاهی‌محور مبارزات ضداستعماری می‌شود و سدی نفوذناپذیر در مقابل نیات شوم انگلیسی‌ها برای عبور از برازجان و رسیدن به شیراز می‌شوند.

سرگرد گوستاو نیلستروم افسر سوئدی و از مستشاران ژاندارمری ایران در این باره می‌گوید: غضنفرالسلطنه قبل از جنگ سربست چغادک به یاران و همرزمان خود می‌گوید ما می‌خواهیم برای دفاع از میهن و دینمان به جهاد با دشمن برویم. ممکن است همه کشته شویم هرکس حاضر به شهادت است با من بیاید و هرکس به علتی نمی‌تواند قبول کند به خانه‌اش برگردد. لحظه‌ای سکوت بود و بعد فریاد همه که: با توییم و برای جنگ با دشمن آماده. شاید دیدار احمدخان دریابیگی، حکمران بوشهر که حامل پیامی از طرف انگلیسی‌ها برای میرزامحمدخان برازجانی برای ترک میدان جنگ در ازای دریافت 70‌هزار لیره بود، نقطه عطفی و سند روشنی از حس وطن‌پرستانه و قیام دینی در تاریخ مبارزات مردم ایران است. پاسخ غضنفرالسلطنه این بود که اگر 70 میلیون لیره هم بدهی دست از جنگ نمی‌کشم. من برای پاسداری از استقلال مملکت به جنگ آمده‌ام.

سرانجام با همه دلاوری‌هایی که تفنگچیان برازجانی در این جنگ از خود نشان دادند، جنگ به دلیل برخورداری دشمن خبیث از ادوات سنگین جنگی همچون توپ که مجاهدین از آن بی‌بهره بودند با شکست مجاهدین به پایان رسید و میرزا محمدخان برازجانی که عده‌ زیادی از همراهان و همرزمان خود از جمله برادرش میرزا محمودخان را از دست داده بود، به‌سختی و با قسم قرآن آیت‌الله شیخ محمدحسن مجاهدبرازجانی صاحب فتوای قیام جنوب و تنها به‌خاطر نجات جان همرزمان دیگر حاضر به ترک میدان شد.

انگلیسی‌ها که ناچار و مستاصل از رویارویی با این شیرمرد درمانده بودند این‌بار هم با توسل به حیله و با زر و زور و اجیر کردن یکی از سرسپردگان محلی، این قهرمان متدین را در شامگاه 22 رمضان 1348 هجری قمری با دهان روزه به شهادت رساندند و پیکر پاک این سردار شهید در جوار امامزاده شاه پسرمرد بوشکان به خاک سپرده شد.

***

پی نوشت: هر چند پس از سال‌ها تندیس این سردار شهید پس از کش و قوس فراوان در یکی از میادین برازجان نصب شده است اما متاسفانه بنای مقبره که به همت عده‌ای از دوستداران این شهید به شکل ابتدایی برپاشده است در شأن این شخصیت نیست و همان‌گونه که انتظار می‌رود باید سازه‌ای متناسب با جایگاه این چهره ملی و ضداستعماری بودنش احداث شود.

علیرضا برازجانی

جام‌جم بوشهر