امام خمینی و بیداری اسلامی

امام خمینی (ره) اسلام را از انجماد و ایستایی سیاسی و فرهنگی حاکم بر جوامع اسلامی رهانید. جنبشی که امام نیم قرن پیش آغاز کرد، نه تنها به پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 انجامید بلکه امروزه الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های مردمی و مبتنی بر بیداری اسلامی است. امام یک سری ویژگی‌های برجسته داشتند که به اختصار مهم‌ترین آنها را ذکر می‌کنم.

یکی از اصلی‌ترین شاخصه‌های امام و نهضت ایشان خدامحوری بود. امام همواره خواست الهی را باور داشت و معقتد بود که اندیشه خدامحوری، پایه و اساس کار است. در بینش امام، قدرت سیاسی اهمیت و اعتبار ویژه‌ای دارد، اما عدالت نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند. به عبارت دیگر عدالت، راهبرد قدرت سیاسی است و از این جهت قدرت همیشه باید پیرو اصل عدالت باشد. اعتقاد به نقش مردم از دیگر شاخصه‌های امام است. امام به دلیل ارزشی که برای مردم قائل است، رأی آنها را مهم‌ترین عامل در تعیین سرنوشت یک جامعه می‌داند.

در کنار اینها یک ویژگی بسیار مهم امام استکبار ستیزی بود. امام، حکومت شاهنشاهی را نظامی وابسته به قدرت‌های بیگانه می‌دانست و با سلطه استعمار بشدت مبارزه می‌کرد.

مسأله فلسطین از همان ابتدای مبارزه، مورد توجه امام بود. امام خمینی(ره) اولین مرجع تقلید و پیشوای بزرگ مذهبی بود که مجوز حمایت از مبارزان فلسطینی از محل وجوهات شرعی و زکات و صدقات را صادر کرد.

ایشان از همان آغاز وجهه اسلامی و بعد اعتقادی مبارزه با رژیم صهیونیستی را کارسازترین روش برای بسیج ملت مظلوم فلسطین و جلب حمایت امت اسلام معرفی کرد. امام خمینی(ره) معتقد بود دفاع از مسلمانان امری است لازم و ما باید خودمان را برای چنین موضوع مهمی مهیا کنیم. به همین دلیل ایشان با رویکردی آگاهانه آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را روز قدس نامید.

از سویی بیداری اسلامی و هوشیاری امت‌های اسلامی در فرهنگ دینی و باورهای اعتقادی امام جایگاه ویژه‌ای دارد. ضرورت بیداری ملت‌ها از جمله مباحثی بود که امام(ره) برای شروع مبارزه آن را شرط لازم برشمرده است. معرفی اسلام به عنوان دینی جامع، کامل و الهی به جهانیان و صدور انقلاب اسلامی به کشورهای دیگر از اهداف بلند امام خمینی بود. بیداری اسلامی جلوه‌ای از صدور انقلاب اسلامی است.اما در مقابل بیداری اسلامی در چنین فضایی به عنوان یک رویداد بهنگام تاریخی مطرح می‌شود. عصر بیداری فرا رسیده، عصری که در آن بیداری اسلامی رفته رفته از موج به پارادایم قدرت تبدیل می‌شود.

آنچه در بیداری اسلامی و بویژه موج سوم(کشورهای عربی-آفریقایی) آن نمود پیدا می‌کند، حرکت مسلمانان به سمت مقابله با نظام سلطه و حکومت‌های وابسته آن و اصلاح یا جایگزینی آن با یک حکومت مبتنی بر اصول اسلامی و مردم سالاری است.

موج سوم بیداری اسلامی نوید حرکت مسلمانان را به سمت شکل‌گیری امت اسلامی بر پایه تئوری «پارادایم قدرت» می‌دهد. در واقع امروز حرکت‌هایی که در جهان اسلام و در جهت بیداری اسلامی رخ می‌دهد، با یک بهنگام تاریخی یعنی بیداری اسلامی مواجه شده و این بر رشد و گسترش آنها می‌افزاید.

دکتر مهدی گلجان - استاد دانشگاه