چرا پلاسکو تسلیم شد؟

بعد از حادثه 30 دی و ریزش ساختمان پلاسکو در اثر آتش‌سوزی، این پرسش در ذهن اغلب ما وجود دارد که چرا ساختمان 85 ساله و 102 طبقه امپایر ـ‌ استیت در محله منهتن نیوریک همانند روز اول همچنان برافراشته است و به فعالیت تجاری خود ادامه می‌دهد اما ساختمان 50 ساله پلاسکو در اثر یک آتش‌سوزی کوچک به فاجعه‌ای دردناک و بسیار پرهزینه تبدیل می‌شود.

امیرحسین علیمیرزایی که مشاور و مدیر یکی از شرکت‌های فعال در صنعت پوشش ضد‌حریق ساختمان‌های مسکونی و تجاری و مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی شهر تهران در پاسخ به این پرسش به جام‌جم می‌گوید: بیش از 130 سال است که در صنعت ساختمان از پوشش‌های ضدحریق ( Fire Proof Coating) در دنیا استفاده می‌شود. استفاده از این پوشش به معنای جلوگیری از تخریب ساختمان در اثر آتش‌سوزی نیست. استفاده از این مواد باعث می‌شود تا از لحظه وقوع حریق تا زمان تخریب سازه در صورت نبودن تجهیزات ایمنی و اطفای حریق، ساکنان ساختمان 2 تا 3 ساعت فرصت تخلیه ساختمان و آتش‌نشانان زمان لازم جهت کنترل حریق را داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: در راستای اجرای مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، استفاده از پوشش‌های ضد حریق برای تمام ساختمان‌های بالای 6 طبقه با کاربری مسکونی و اداری تجاری براساس استاندارد NFPA-5000 و استاندارد آی‌بی‌سی (IBC)از سال 1393 الزامی شده است. ساختمان‌ها با هر کاربری باید در برابر آتش مقاوم شوند و این موضوع در دستورالعمل آتش‌نشانی ساختمان نیز درج می‌شود.

علت ریزش یک سازه فلزی

پلاسکو اولین سازه فلزی نیست که فرو ریخته است. همگی به خاطر داریم که مرکز تجارت جهانی (World Trade Center) که به برج‌های دوقلو نیز مشهور است، در سال 2001 چگونه فرو ریخت. در صورتی که بخشی از سازه این مرکز، مدرن و به روز بود و در آن از پوشش‌های مقاوم در برابر حریق استفاده شده بود.

علیمیرزایی می‌گوید: در سیستم‌های پدافند غیر‌عامل دو نوع حریق وجود دارد؛ یک حریق ناشی از اشتعال مواد سلولزی (چوب، الوار، کاغذ، فیبر، پارچه و...) و دیگری اشتعال و انفجار محصولات هیدروکربنی (سوخت‌های هیدروکربنی و ترکیبات شیمیایی عمدتا برگرفته از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی). مرکز تجارت جهانی در برابر حریق سلولزی مقاوم شده بود و سازندگان آن گمان نمی‌کردند حریقی از نوع هیدروکربنی در آن رخ دهد. با توجه به این که نوع حریقی که در برج‌های دوقلو رخ داد از نوع هیدروکربنی بود به همین دلیل ساختمان مذکور در اثر آتش‌سوزی نتوانست مقاومت کند و فرو ریخت.

وی ادامه می‌دهد: کیفیت و نحوه مقاوم‌سازی سازه در برابر حریق‌های سلولزی متفاوت از هیدروکربنی است. وقتی یک حریق سلولزی در سازه‌ای مانند ساختمان پلاسکو اتفاق می‌افتد، 25 تا 30دقیقه، دما از 1200 درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند و سازه به نقطه خمیری و سپس ذوب می‌رسد. در نتیجه سازه دچار خمش و تغییر حالت می‌شود و ساختمان فرو می‌ریزد.

راهکار ضد حریق کردن ساختمان‌های بحران‌ساز

ضد‌حریق کردن ساختمان در برابر آتش زمانی امکان‌پذیر است که سازه در مرحله اجرای اسکلت است. سازندگان باید قبل از فرآیند دیوارچینی ساختمان تمام سطوح سازه را با مواد ضدحریق پایه معدنی (پایه گچی برای طبقات مثبت و پایه سیمانی برای طبقات منفی) یا رنگ‌های منبسط‌شونده در برابر حریق مقاوم کنند.

علیمیرزایی در پاسخ به این پرسش که، ساختمان‌هایی مانند پلاسکو را چگونه می‌توان در برابر آتش مقاوم کرد، می‌گوید: برای سازه‌های ساخته شده می‌توان از سیستم‌های اعلام و اطفای حریق مانند دیتکتورها و بارنده‌ها، اسپرینکلر ( sprinkler ) استفاده کرد.

وی خاطرنشان می‌کند: با توجه به این که امکان تخریب سازه و مقاوم‌سازی آنها در برابر حریق وجود ندارد، با اجرا و نصب اسپرینکلر‌ها مطابق با استاندارد شرایطی فراهم می‌شود که سازه تا اندازه بسیار زیادی در برابر حوادث احتمالی ایمن شود و مانع بروز بحرانی مانند ساختمان پلاسکو گردد.

این مشاورمورد تایید سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با ابراز تأسف نسبت به بی توجهی کسبه و مسئولان نسبت به ایمن‌سازی ساختمان‌ها می‌گوید: ساختمان علاءالدین نیز یکی از 3000 ساختمان بحران‌ساز در تهران است که متاسفانه اقدامات مربوط به اجرای پوشش‌های ضدحریق و اطفای حریق و ایمنی سازه و به تبع آن کسبه انجام نشده است.با تعبیه اسپرینکلر، پله فرار و... می‌توانیم مانع این همه خسارت شویم.

سازه بتنی هم در برابر آتش تسلیم است

برخی کارشناسان در اظهارات خود عنوان کرده‌اند که اگر سازه پلاسکو بتنی بود، ساختمان ریزش نمی‌کرد اما مهندس علیمیرزایی این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید: آتش‌سوزی در سازه‌های بتنی نیز خطرناک‌ است. چرا که وقتی این سازه دچار حریق شود، به خاطر ضریب انبساط متفاوتی که در مصالح به کار رفته در بتن وجود دارد، بتن ترک می‌خورد و تکه‌های بتن به حالت ترکش به اطراف پرتاب می‌شود که بسیار خطرناک است. به همین دلیل نمی‌توان گفت که سازه بتنی بر فلزی برتری دارد.

وی ادامه می‌دهد: درباره ضد‌حریق کردن سازه‌های بتنی نیز باید از مواد پاششی سازگار با بتن استفاده شود.

علیمیرزایی با بیان این که ریزش ساختمان پلاسکو با توجه به سلولزی بودن منشأ حریق و ایمن نبودن ساختمان به تجهیزات اطفای حریق در همان ساعات اولیه قابل پیش‌بینی بود، می‌گوید: در همان ساعات اولیه وقوع حریق، ریزش ساختمان را پیش بینی کردم و منتظر بودم که ساختمان کاملا تخلیه شود چون خود ماموران آتش‌نشانی هم می‌دانند، وقتی زمان حریق طولانی می‌گردد و ساختمان به سیستم اطفا حریق مجهز نیست احتمال ریزش ساختمان بسیار بالا خواهد بود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا پیش‌بینی خود را به مسئولان آتش‌نشانی اعلام کردید، می‌گوید: متاسفانه خیر. در روزهای پنجشنبه دسترسی به همکاران در سازمان آتش‌نشانی سخت است. خود دوستان در سازمان آتش‌نشانی آگاهی دارند ساختمان‌های مقاوم شده در برابر حریق به اندازه 2 تا 3 ساعت در برابر حریق مقاوم هستند. این مدت زمان درباره ساختمانی که پوشش ضدحریق ندارد و در اثر حرارت بالا به نقطه خمیری رسیده، کوتاه‌تر است و با توجه به انفجارهایی که اضافه شد، حتما احتمال ریزش وجود دارد.

سهیلا فلاحی