واکنش انفعالی آمریکا به ابتکار عمل منطقه‌ای ایران

علاوه بر این اوباما دستور داد مجموعه‌ای از تحریم‌های غیرهسته‌ای که پیشتر علیه ایران وضع شده بود که البته بی‌ارتباط به تحریم‌های مرتبط با مساله هسته‌ای بود، پابرجا باقی بماند.

البته تداوم وضعیت اضطراری در مورد ایران، زیربنای تحریم‌های متعددی است که آمریکا به بهانه‌های مختلف علیه ایران وضع کرده و موجب وحشت بانکداران بزرگ جهانی از حضور در ایران و تضعیف تعهداتی است که آمریکا با پذیرش برجام به آنها متعهد شده‌است.

بواقع تمدید وضعیت اضطراری علیه ایران در شرایطی صورت گرفت که چند روز دیگر به پایان دوره اوباما باقی نمانده و بیشترین هجمه‌ها و فشارها از طرف ترامپ و اعضای دولت پیشنهادی وی علیه برجام که یکی از دستاوردهای چشمگیر دولت اوباما می‌باشد صورت گرفته و حتی در معرض خطر ملغی و بی‌اثر شدن توسط آنها قرار گرفته است.

بنابراین برای پاسخ به این سوال که چرا اوباما و جان کری، با وجود تمامی تلاششان برای مقابله با اقدامات تخریبی ترامپ علیه برجام، در روزهای پایانی دولت خود فشارها را به ایران افزایش داده‌اند شاید بتوان شباهتی بین اقدام دولت اوباما علیه روسیه در اخراج تعداد زیادی از دیپلمات‌های روسی از آمریکا آن هم به خاطر اتهام دخالت سازمان یافته روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و نوع فشارها و تحریم‌های دولت اوباما علیه ایران در این روزهای پایانی دولتش پیدا کرد.

بدون شک آمریکایی‌ها بشدت از نوع رفتار و تعامل ایران در محیط منطقه‌ای خاورمیانه عصبانی هستند و معتقدند اگر ایران کمی با آنها درخصوص مسائل عراق و سوریه همراه می‌شد شاید امروز به جای ترامپ، خانم کلینتون در آمریکا رئیس‌جمهور بود.

آمریکایی‌ها به دنبال حل سیاسی بحران سوریه آن هم با اعلام حذف بشار اسد از قدرت بودند تا آن را به‌عنوان یک دستاورد بزرگ در عرصه سیاست خارجی آمریکا به رای‌دهندگان آمریکایی ارائه دهند اما ایران نه تنها با آنها همراهی نکرد بلکه در یک ائتلاف گسترده با روسیه، حلب را آزاد و یکی از مهم‌ترین متحدان غرب در منطقه یعنی ترکیه را در مساله سوریه از محور غرب جدا و به محور مقابل جذب کرد و این موضوع خشم شدید آمریکایی‌ها را برانگیخت.

علاوه براین با توجه به نقش‌آفرینی ویژه ایران در عراق، آمریکایی‌ها خیلی تلاش داشتند مشابه آن سناریو تبلیغاتی که در مورد بن‌لادن طراحی کردند در عراق هم پیاده نموده و غلبه و تسلط ائتلاف ضدداعش در موصل را به افکار عمومی کشورشان اعلام صوری کنند تا بهره‌برداری لازم را در صحنه انتخاباتی آمریکا به نفع جناح دموکرات انجام دهند که البته در این خصوص هم ایران هیچ‌گونه همکاری با آمریکایی‌ها نکرد.

بنابراین تشدید سیاست‌های تهدیدآمیز و خصومت‌گونه آمریکا و افزایش سنگ‌‌اندازی‌ها در اجرای برجام، تمدید تحریم‌های ده‌ساله آیسا و تمدید وضعیت اضطراری علیه ایران، همگی به نوعی واکنش آمریکا به قدرت‌یابی روزافزون ایران در تحولات منطقه خاورمیانه است که نه تنها جایگاه مسلط آمریکا را زیر سوال برده بلکه به نوعی موجب انزوای آمریکا در تحولات منطقه شده است. البته دموکرات‌ها علی‌رغم شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری انتظار داشتند که با اقتدار بین‌المللی بویژه در خاورمیانه بتوانند از کاخ سفید خارج شوند ولی نوع همکاری و مواجهه ایران و روسیه در بحران‌های منطقه‌ای خاورمیانه، موقعیت دولت اوباما را در ماه‌های پایانی بشدت تضعیف کرد لذا بخشی از واکنش‌های انفعالی دولت اوباما در مقابله با ایران در چارچوب وضعیت و شرایط ضعیف آمریکا در منطقه خاورمیانه است اما این کل ماجرا نیست و باید منتظر ورود ترامپ و محافظه‌کاران به کاخ سفید و نوع مواجهه آنها با بازیگران اصلی و کلیدی منطقه خاورمیانه نظیر ایران ماند مسلما شرایط در هفته‌های آینده با آنچه در چند هفته گذشته اتفاق افتاده تفاوت‌های چشمگیری خواهد داشت.

دکتر غلامرضا کریمی - استاد دانشگاه خوارزمی