شرق اروپا؛ عرصه‌ای برای تقابل

آمریکایی‌ها طی چند ماه گذشته ارسال تجهیزات و اعزام نیروهای بیشتر به این منطقه را با این ادعا توجیه کرده‌اند که قصد دارند با تحرکات نظامی روسیه مقابله کنند. در مقابل روسیه نیز با ارسال تجهیزات پیشرفته به مناطقی همچون کالنینگراد و کریمه، ترس و دلهره بیشتری در دل دولت‌های اروپای شرقی انداخته است. علاوه بر این، روی کار آمدن دونالد ترامپ طرفدار روسیه، در آمریکا نگرانی این کشورها را بیشتر نیز کرده است.

بالا گرفتن تحرکات نظامی

طی دو روز گذشته تقابل نظامی غرب و روسیه در شرق اروپا شدت بیشتری به خود گرفته است. نقطه آغازین ماجرای اخیر صبح روز پنجشنبه و پس از آن کلید خورد که نیروهای آمریکایی با عبور از گذرگاه مرزی اولژینا از آلمان وارد لهستان شدند. این کاروان به محض ورود به لهستان مورد استقبال ارتش این کشور قرار گرفت. علاوه بر این کاروان گفته می‌شود حدود 80 تانک آمریکایی «آبرامز» و بیش از 500 نظامی دیگر بتازگی وارد آلمان شده‌اند و قرار است بزودی به دیگر نیروها و تجهیزات در لهستان ملحق شوند. این بخشی از یک برنامه است که قرار است هر 9 ماه یکبار در یکی از کشورهای شرق اروپا تکرار شود.

آن‌طور که منابع خبری گزارش داده‌اند، این اعزام نیروها و تجهیزات بزرگ‌ترین اعزام نیروهای آمریکایی به اروپا از زمان پایان جنگ سرد بوده است. علاوه بر این، نیروهای نظامی آمریکا قرار است طی ماه‌های آینده چند رزمایش نظامی با کشورهای حوزه بالتیک انجام دهد. البته این اقدام تازه غربی‌ها با واکنش سریع لفظی و عملی روس‌ها روبه‌رو شد. در همین رابطه، ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت‌خارجه روسیه، اظهار کرد: این رفتارها نمونه‌ای از فعالیت‌های نظامی تحریک‌آمیز علیه مسکو است. واضح است که هدف از استقرار سریع تجهیزات نظامی سنگین در اروپا تلاش کابینه در حال کناره‌گیری باراک اوباما برای پیچیده‌ کردن هر چه بیشتر روابط دوجانبه میان دو کشور است.

البته روسیه تنها به این واکنش اکتفا نکرد. منابع خبری روسیه روز گذشته مطلبی را مخابره کردند که به احتمال زیاد ترس و دلهره بیشتری را برای غربی‌ها به ارمغان می‌آورد. بنا به گزارش دفتر مطبوعاتی وزارت دفاع روسیه، شبه‌جزیره کریمه که از سه سال پیش از اوکراین جدا و به روسیه ملحق شده است، از روز گذشته تحت پوشش دفاعی سامانه‌های پدافند هوایی موشکی اس‌ـ400 قرار گرفت. روس‌ها می‌گویند با این اقدام، آسمان کریمه به‌صورت چند لایه زیر پوشش دفاعی قرار گرفته است. البته اقدامات روسیه برای مقابله با تحرکات نظامی آمریکایی و دیگر نیروهای ناتو تنها محدود به این مساله نبوده است. اکتبر گذشته بود که اعلام شد موشک‌های پیشرفته «اسکندر» و موشک‌ اندازهای ضدکشتی «باستیون» در منطقه کالیننگراد در بین کشورهای لهستان و لیتوانی مستقر شدند.

ترامپ و سوالات مبهم

ورود نیروهای نظامی آمریکا به شرق اروپا و تحرکات نظامی روس‌ها در زمانی صورت گرفته که تنها چند روز به آغاز کار رسمی دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا زمان باقی مانده است. ترامپ که به‌صورت تلویحی و عینی از ارتقا روابط با مسکو سخن گفته است، این سوال را پیرامون خود به‌وجود آورده که در دوران ریاست‌جمهوری او این تقویت نیروهای ناتو ادامه خواهد داشت یا خیر. ترامپ علاوه بر تمایل به نزدیکی با روسیه، در زمان مبارزات انتخاباتی نیز انتقادهایی نسبت به ناتو داشت و از این موضوع گلایه می‌کرد که دیگر کشورهای عضو این پیمان نظامی باید به اندازه ایالات متحده سهم خود را بپردازند.

در تحلیل این وضعیت، مارسین زابوروسکی، مدیر مرکز تحقیقات سیاسی اروپا می‌گوید: هر رئیس جمهور جدیدی در آمریکا در آغاز کار خود به‌دنبال این است که چانه‌زنی با روسیه انجام دهد. بر همین اساس، منطقه شرق اروپا همیشه متحمل بدترین پیامدها بوده است. به نظر می‌رسد با آغاز کار ترامپ، این مساله شدیدتر از هر زمان دیگری می‌شود. مساله دیگری که رهبران کشورهای شرق اروپا نگران آن هستند، تعهدات و قول‌هایی است که دولت اوباما به آنها داده بود. ایجاد سپر دفاعی در لهستان و رومانی از جمله قول‌هایی به حساب می‌آید که اوباما طی سه سال گذشته به این کشورها داده است. در این میان تنها مساله‌ای که باعث تاحدودی دلگرمی اروپایی‌ها شده است، انتخاب ژنرال جیمز ماتیس از سوی ترامپ به عنوان وزیر دفاع است. بیشتر محافل نظامی آمریکا، او را یکی از طرفداران پر و پا قرص ناتو می‌دانند. با این حال، اقدامات و اظهارات جنجالی و دور از انتظار ترامپ به حدی بوده که نگرانی اروپایی‌ها را منطقی جلوه می‌دهد.

اس ـ 400 با قابلیت‌های منحصر بفرد

اس‌400 که هنوز در اختیار هیچ کشوری جز روسیه نیست، با توان شلیک همزمان 72 موشک و نابودی اهداف تاکتیکی و بالستیکی از پنج تا 60 کیلومتر فاصله و دو تا 27 کیلومتر ارتفاع از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی در جهان شناخته می‌شود که توان نابود سازی اهداف آئرو دینامیکی را در فاصله 3 تا 250 کیلومتری با ارتفاع 100 متری تا 27 کیلومتری را نیز دارد. در یک درگیری احتمالی، ناتو کار سختی در برابر این سامانه پیش رو دارد.

این سامانه متحرک زمین به هوا که در طول هشت دقیقه از حرکت به حالت استقرار و آماده باش شلیک می‌رسد، برای نابودی انواع اهداف هوایی دشمن مانند هواپیماهای پارازیت انداز، شناسایی و جاسوسی، راهبردی، بمب افکن و جنگنده‌های شکاری، موشک‌های بالستیک تاکتیکی و تاکتیکی-عملیاتی، موشک‌های بالستیک میان برد، اهداف هوایی مافوق صوت و دیگر جنگ افزارهای پیشرفته کاربرد دارد.