رسوایی پترودلارهای ریاض برای غرب

درباره وضعیت لیبی بویژه موضوع داعش، مهاجران و سرنوشت این کشور با پروفسور استفن زونس، استاد و مدیر گروه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه سانفرانسیسکو در ایالت کالیفرنیای آمریکا گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به جنگ داخلی در لیبی که پس از مرگ قذافی شدت گرفته، آینده این کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟

محققان علوم اجتماعی مشاهده کردند که در 90 درصد مواردی که دیکتاتوری از طریق مبارزه مسلحانه سرنگون شده است، کشور یا تبدیل به دیکتاتوری جدید می‌شود یا مانند لیبی شاهد افزایش خشونت‌ها و بی‌ثباتی‌ها خواهد بود. مانند هر سازمان نظامی، جنبش‌های آزادیبخش مسلح یک مدل استبدادی را با تحمیل خواسته خود براساس ارزش‌های نظامی دنبال می‌کنند. این تصادفی نیست که بسیاری از فرماندهان چریکی زمانی که رهبر غیرنظامی دولت جدید می‌شوند، همان شیوه استبدادی را دنبال کرده یا حتی اگر به‌طور رسمی بر مسند قدرت ننشینند، در پی اعمال نفوذ از طریق ابزار نظامی خواهند بود. در مقابل، مواردی همچون تونس را داریم که پس از چندین سال دیکتاتوری به سمت دموکراسی رفته است. فعالان طرفدار دموکراسی برای دستیابی به پیروزی باید ائتلاف گسترده‌ای از جامعه مدنی شکل دهند که شورش مدنی غیر مسلح (برخلاف حرکات خشونت‌آمیز) بدون حمایت از آحاد مردم موفق نخواهد شد. همین موضوع باعث شد تا تونسی‌ها شاهد تحقق دموکراسی پایدار بر اساس اراده خود باشند، اما مردم لیبی با وجود مداخله نظامی کشورهای دموکراتیک خارجی در رسیدن به اهدافشان ناکام ماندند. در نتیجه، لیبی به احتمال زیاد تا سال‌های آتی گرفتار جنگ داخلی خواهد بود، اما امیدواریم که جامعه مدنی در تشکیل دولت ائتلافی نقش حائز اهمیتی را داشته باشد نه این‌که مردان مسلح زمام امور را در دست بگیرند.

آیا داعش پس از شکست در سوریه و عراق ممکن است در لیبی توسعه پیدا کند؟

وضعیت نابسامان لیبی نمایانگر کشوری است که می‌توانست چشم‌انداز روشنی را پیش روی خود داشته باشد، اما تقریبا تمام مناطق تحت کنترلش را از دست داد و به نظر می‌رسد که دلیل این ناکامی عدم حمایت گسترده آحاد مردم و نبود وحدت ملی بود.

عربستان بخش بزرگی از منابع نفتی خود را برای گسترش وهابیت در شمال آفریقا هزینه می‌کند. این روند که نوعی تروریست‌پروری است، چطور متوقف می‌شود؟

باید شفاف‌سازی کنم که گسترش این نوع سوء‌برداشت از اسلام که مبنای پیوند زدن تروریسم و اشکال دیگر افراط‌گرایی است، غیرقابل قبول می‌باشد. کشورهای غربی باید کمک‌ها و انتقال تسلیحات نظامی خود به عربستان سعودی را به حالت تعلیق درآورده و به جای وابستگی به نفت عربستان سعودی به دنبال استفاده از منابع انرژی تجدید‌پذیر باشند.

بسیاری از پناهجویان از شمال آفریقا به اروپا می‌روند. این مهاجرت‌ها اروپا را در سال 2016 با مشکل روبه‌رو کرد. کشورهای غربی چه راهی برای کنترل این مهاجرت‌ها دارند؟

پناهندگان نباید به عنوان یک مشکل برای کشورهای غربی در نظر گرفته شوند. آنها تمایل خود را برای تبدیل به شهروندی پرکار و به حرکت در آوردن چرخه اقتصاد در عرصه سیاست پولی اعلام کردند. حمایت غرب از توسعه پایدار به کاهش انگیزه‌های اقتصادی مهاجرت به کشورهای صنعتی پیشرفته کمک خواهد کرد.

معصومه زارع/ جام‌جم