لزوم اطلاع‌رسانی درباره جرایم سایبری

حریم خصوصی از دیدگاه‌های مختلف قابل تعریف است و به همین دلیل شاید نتوانیم تعریف جامع و کاملی در این ارتباط داشته باشیم، اما بخشی از اطلاعات شامل عکس، بیوگرافی افراد و مسائل دیگر که محرمانه تلقی می‌شود، حریم شخصی به شمار می‌رود و باید محترم شمرده شود. نقش دینداران و کسانی که آموزه‌های دینی را گسترش می‌دهند و بخصوص رسانه‌ها در کمک به حفظ حریم شخصی افراد در فضای مجازی اهمیت
زیادی دارد.

به عنوان یک واقعیت، در جامعه‌ای که افراد فضای خصوصی نداشته باشند و حریم شخصی آنها محترم شمرده نشود، محل امنی برای تبادل اندیشه‌ها، نوشته‌ها و... وجود ندارد. از طرفی می‌توان گفت حریم شخصی افراد حالتی مقدس دارد و ورود به فضای خصوصی دیگران و انتشار اطلاعات افراد بدون اجازه آنها، از جمله مصادیق نقض حریم شخصی دیگران است و افرادی که مرتکب این عمل شوند، اشخاصی بی‌دین و بی‌شخصیت شناخته می‌شوند.

به بیانی دیگر، فضای خصوصی افراد، یک حریم امن و محلی است که دیگران نمی‌توانند به آن ورود نمایند. در همین ارتباط، باید گفت در آیات قرآن کریم نیز درباره کنکاش نکردن در مورد زندگی دیگران تأکید شده است.

متأسفانه در کشور ما سیستم‌های متنوع و متکثری از شبکه‌های مجازی، قبل از این که درباره آنها به کاربران آموزش‌های لازم داده شود، بی‌محابا و بی‌اندازه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مثلا، جوانی که وارد این شبکه‌ها می‌شود، ناگهان با دریایی از اطلاعات روبه‌رو شده و در فضایی به فعالیت می‌پردازد که هیچ‌گونه نظارتی روی مطالب وجود ندارد.

‌به طور کلی، نظارت بر شبکه‌های اجتماعی به صورت شایسته در کشور صورت نمی‌گیرد و فرهنگسازی در این زمینه نیز به صورت صحیحی انجام نشده است. در مرحله اول لازم است قوانین فضای مجازی به کاربران اطلاع‌رسانی شود. در این خصوص، باید به اپلیکیشن‌های مختلف در کشورهای خارجی اشاره کرد که وقتی می‌خواهیم از آنها استفاده کنیم باید حتما مطلبی را بخوانیم و مورد تأیید قرار دهیم و سپس اجازه استفاده پیدا می‌کنیم، اما در ایران چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنیم و در مورد این که حریم خصوصی دیگران چیست و چطور می‌توان آن را حفظ کرد، اطلاعات کافی به کاربران داده نمی‌شود.

باید به کاربران شبکه‌های اجتماعی اطلاعات کافی بدهیم که چگونه رعایت نکردن نکته‌های اخلاقی از نظر قانون جرم محسوب می‌شود و چطور ممکن است آنان ناخواسته مرتکب جرایم سنگینی شوند.

از سویی دیگر، باید از ظرفیت‌های جامعه از جمله مفاهیم غنی قرآن کریم درباره لزوم تجسس نکردن در زندگی دیگران و همچنین بندهای قانون اساسی در این زمینه‌ها بخوبی بهره‌برداری نماییم. البته، به نظر می‌رسد فرهنگسازی بر سیستم‌های نظارتی اولویت دارد. باید به گونه‌ای در جامعه عمل شود که افراد خودشان، رفتار و کردار خود را در فضای مجازی مدیریت کنند. اگر ارگان‌های متولی، شرایط استفاده از فضای مجازی را به صورت صریح در اختیار کاربران بگذارند، این موارد به صورت خودکار توسط خود مردم در همین شبکه‌ها دست به دست و همگان از آن مطلع می‌شوند. در زمینه فرهنگسازی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و شورای عالی فضای مجازی از جمله متولیان مهمی هستند که باید به وظایف خود در این زمینه عمل کنند.

دکتر رضا پرتوی‌زاده

مدرس ارتباطات