تیشه‌ای که فضای مجازی، به ریشه زندگی می‌زند

در سال‌های اخیر، فضای مجازی زمینه ارتباط افراد گوناگون را با یکدیگر فراهم کرده است و گاه این ارتباط به بیراهه می‌رود و چنان ابعاد ناپسندی پیدا می‌کند که به ناهنجاری‌های اجتماعی منجر می‌شود. این ارتباطات نامتعارف حریم زندگی زناشویی افراد را نشانه می‌گیرد و تنها محدود به نسل جوان جامعه نمی‌شود و در برخی افراد که خلأهای عاطفی و روحی دارند، چنان تأثیرگذار است که زندگی فردی و اجتماعی آنان را از این رو به آن رو می‌کند. زوج‌های جوان بدون اطلاع کافی از اثرات مخرب شبکه‌های مجازی به آن وارد می‌شوند و با استفاده منفی از این فضا، دوستی‌های نامعقول و نامتعارف ایجاد می‌کنند که در نهایت منجر به از هم پاشیده شدن بنیان‌های خانواده آنان و گسترش ناهنجاری در جامعه مدنی می‌شود. یکی از مشکلات جامعه ما جایگزین شدن شبکه‌های مجازی به جای ارتباط و تعامل بین زوج‌هاست که زن و مرد، ناخواسته درگیر ارتباط‌های پوچ و نادرست می‌شوند. تنها راه آن این است که زن و شوهر ارتباط خود را مدیریت و با تفریحات سالم و مشترک، روابط بین اعضای خانواده را مستحکم کنند. حضور در شبکه‌های اجتماعی، همیشه اثرات مثبتی به دنبال ندارد و گاهی ممکن است سبب فروپاشی بنیان خانواده‌ شود.

بدیهی است، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از دستاورد‌ها و پیشرفت‌های دهه اخیر، نقش و جایگاه ویژه‌ای در ارتباطات افراد جامعه پیدا کرده است، به نحوی که کمتر خانواده‌ای را می‌توان پیدا کرد که از شبکه‌های اجتماعی بی‌نصیب مانده باشد. بدیهی است، در این ارتباط‌گیری آسان و ساده بسیاری از محدودیت‌ها از بین می‌رود و بستر مناسبی برای روابط ناسالم فراهم می‌شود. به عنوان مثال، زن و مردی که در فضای واقعی و محیط جغرافیایی براحتی قادر به بیان حرف‌های خود نیستند، در این فضا براحتی مطالب و تمایلات خود را مطرح می‌سازند، برای یکدیگر شعر و عکس می‌فرستند و در نتیجه زمینه را برای ارتباط در فضای واقعی فراهم می‌کنند.

چه‌بسا در این فضا، زمینه و فرصت بیشتری برای به دام انداختن طرف مقابل فراهم می‌شود. در بسیاری از پرونده‌های مربوط به طلاق مشاهده می‌شود که زن یا مرد به لحاظ وجود همین بستر نامناسب و عضو شدن در یک گروه یا شبکه اجتماعی به انحراف کشیده شده و به همسر خود خیانت کرده است.

بدیهی است، برخورد چکشی با فضای مجازی و حذف آن راهکار مناسبی نیست. باید در بعد فرهنگی به گونه‌ای عمل شود که این باور در جامعه و خانواده‌ها به وجود آید که آنها می‌بایستی همان حریم و چار چوبی را که در فضای واقعی برای خود دارند، در فضای مجازی نیز برای خود ترسیم کنند.

از این رو، می‌طلبد ارگان‌ها و مسئولان ذی‌ربط، نحوه استفاده درست و فرهنگ صحیح به‌کارگیری این شبکه‌های اینترنتی و مجازی را به خانواده‌ها بخصوص جوانان آموزش دهند تا از اثرات سوء آن بر بنیان خانواده کاسته شود.

باید بگوییم، فضاهای مجازی و تمام شبکه‌های اجتماعی موجود، این قابلیت را دارند که چه زن و چه مرد در این محیط براحتی وارد شوند و بعد از یک آشنایی اولیه که ابتدا شاید قصدی جز رد و بدل کردن اطلاعات علمی و آموزشی در آن نباشد، به چنان عمقی از روابط می‌رسد که بنیان خانواده را از ریشه دچار مشکل می‌کند و وابستگی عاطفی، مهم‌ترین عامل عمیق شدن این رابطه غیر متعارف است.

بنابراین، تغییر ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی به نوبه خود بنیان‌های خانوادگی را در معرض تهدید قرار می‌دهد. تغییرات تکنولوژیک ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یکی از چالش‌های فراروی فرهنگ‌ها برخورد با این پدیده است چون اساسا ورود اینترنت همراه با ارزش‌های غربی، چالش‌های جدیدی در کشورها به همراه آورده است.

دکتر بهروز مهاجری

قاضی دادگستری تهران