دلبستگی به «آبادی» با تجهیز روستاها

اگرچه در چند دهه اخیر، تلاش‌های زیادی انجام شده تا روستاهای کشورمان مجهز شود و رنگ و بوی آبادانی به خود بگیرد، اما هنوز هم کم نیستند روستاهایی که از الفبای آبادانی به دور هستند و در فقر امکانات، روزهایشان را به شب می‌رسانند.

در شرایطی که روستاها به عنوان قلب اقتصاد و تولید هر جامعه‌ای به حساب می‌آیند و چرخ‌های توسعه کشور، بدون تلاش‌های خستگی‌ناپذیر و عرق‌های جبین یک روستایی از حرکت باز می‌ایستد، در این شرایط باید با تجهیز روستاها، مشوق‌های لازم را برای ماندگاری در روستاها فراهم و آنها را به ماندن در خانه اجدادی‌شان دلگرم کنیم.

در این نوشتار به راه‌های تجهیز روستاها پرداخته‌ و در گفت‌وگو با کارشناسان، این سوال حیاتی را مطرح کرده‌ایم که از طریق کدام شیوه‌های علمی و عملی می‌توانیم روستاها را به امکاناتی شایسته یک زندگی بی‌دغدغه مجهز کنیم؟

روستاهای مناطق محروم در اولویت تجهیز

این‌گونه نیست که همه روستاهای نزدیک به شهرهای بزرگ، امکانات و تجهیزات کافی داشته باشند، اما اغلب روستاهای نزدیک به کلانشهرها به نسبت مناطق محروم از حداقل‌های زندگی، بیشتر برخوردار هستند.

دکتر مهدی تقوی، عضو سابق هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی است که در دوران بازنشستگی به سر می‌برد. این اقتصاددان پیشکسوت نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید دارد که «باید برای تجهیز روستاهای کشور، روستاهای مناطق مرزی و محروم کشور را در اولویت قرار دهیم، زیرا روند توزیع تجهیزات و امکانات در این مناطق، روند کندی بوده و امکانات به اندازه کافی به آنجا نرسیده است.»

همچنین به اعتقاد تقوی «روستاهای مناطق مرزی کشور، از لحاظ امنیتی هم مناطق بسیار حساس و استراتژیکی هستند و به همین دلیل نیز نیاز است امکانات رفاهی در این روستاها، بیش از گذشته توزیع شود.»

روستاهایی که در مسیر گردشگری قرار ندارند نیز از نگاه این اقتصاددان، باید در اولویت‌های بعدی تجهیز قرار بگیرد: «در بسیاری از روستاهای استان سیستان و بلوچستان و خوزستان، نیاز به تجهیز و توزیع بیشتر اعتبارات و امکانات احساس می‌شود؛ زیرا به شکل سنتی، این روستاها برخلاف روستاهای شمال کشور، چندان مورد توجه گردشگران نبوده است و به همین دلیل، باید به آبادانی بیشتر این روستاها، توجه بیشتری شود.»

راه‌های علمی و عملی تجهیز روستاها

روستاها امکانات خوبی ندارند و تجهیزات در روستاهای کشور، به اندازه نیاز ساکنان توزیع نشده است.

مجید موسویان، مدیرعامل سابق صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان،روستاییان و عشایر که چند دهه در حوزه توسعه روستاها فعالیت داشته است، در گفت‌وگو با جام‌جم به راه‌های تجهیز روستاها اشاره می‌کند و می‌گوید: «اولین و مهم ترین راه تجهیز روستاها، حفظ نیروی انسانی آن روستاست که درواقع، پیش نیاز توسعه هر روستایی به حساب می‌آید، زیرا منابع انسانی، مهم ترین منبع توسعه هر روستاست که قابل جایگزین هم نیست.»

همین که نیروی جوان، حتی در صورت ادامه تحصیل در شهرها، دوباره به روستای محل زندگی اش برگردد و به آبادانی آنجا دل ببندد یا این که مهاجرت معکوس اتفاق بیفتد و شهرنشینان به زندگی در روستاها گرایش پیدا کنند، اتفاق‌های شدنی است که موسویان، تحقق این اهداف را برای توسعه روستاها الزامی می‌داند. دومین راه تجهیز روستاها که موسویان به آن تاکید دارد، توجه به صنایع کوچک و برداشتن موانع برای احداث کارگاه‌ها و تولیدی‌های کوچک در روستاهاست: «یکی از عمده‌ترین راه‌های تجهیز روستاها، معافیت‌های مالیاتی و اعطای وام‌های بی‌بهره با بازپرداخت‌های طولانی‌مدت است تا فرد روستایی برای توسعه صنعت روستایش انگیزه داشته باشد. مثلا می‌توان با حمایت از صنعت بسته‌بندی محصولات کشاورزی در روستاها، به تجهیز آبادی‌ها گام برداشت یا با حمایت از صنایع دستی و قالیبافی در روستاها، اقتصاد روستاها را متحول کرد، ولی هم‌اکنون متاسفانه توجه چندانی به صنعت قالیبافی در روستاها نمی‌شود.»

راه‌حل سومی که این کارشناس، آن را در توسعه و تجهیز روستاها بسیار موثر می‌داند، رونق دادن صنعت گردشگری در روستاهاست: «کمک به احداث سکونتگاه‌های روستایی، فراهم کردن تسهیلات برای گردشگران و آموزش به روستاییان درخصوص راه‌های جذب گردشگر می‌تواند یکی از بهترین راه‌های تجهیز روستاها باشد که قطعا اقتصاد روستاها را هم متحول می‌کند.»

البته موسویان تصریح می‌کند: «نباید توسعه گردشگری در روستاها به بافت سنتی و تاریخی روستاها لطمه بزند، بلکه باید با حفظ بافت اصیل روستا، امکانات و پتانسیل‌های گردشگری در آبادی‌ها توسعه یابد.»

ارائه خدمات رفاهی و درمانی بیشتر به روستاییان هم تکه دیگری از پازل توسعه‌یافتگی و تجهیز روستاهاست که موسویان از آن یاد می‌کند: «نقطه آرمانی آنجاست که در هر روستای کشور، درمانگاه، پزشک و تجهیزات بهداشتی و درمانی به اندازه نیاز ساکنان وجود داشته باشد تا بیماران روستایی مجبور به مهاجرت به شهرها نشوند، اما در شرایط فعلی که تحقق این هدف در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست، باید تسهیلاتی در روستاها فراهم شود که بیمار روستایی بتواند براحتی به مراکز درمانی در شهرهای مجاورش دسترسی داشته باشد. مثلا باید سرویس ایاب و ذهاب رایگان در اختیار بیماران روستایی قرار بگیرد تا آنها هم به امکانات درمانی در شهرها دسترسی داشته باشند و هم به ماندن در روستاها دلگرم شوند.»

افزایش اعتبار بیمه‌های درمانی در روستاها، طوری که اعتبار آن دست کمی از بیمه‌های شهری نداشته باشد نیز راه حل علمی و عملی دیگری برای تجهیز روستاهاست که موسویان به آن اشاره می‌کند، اما از نگاه او هنوز اعتبار دفترچه بیمه‌های روستایی به اندازه دفترچه‌های شهری نیست و بیمار با وجود دفترچه بیمه‌های روستایی نمی‌تواند براحتی از امکانات درمانی بهره ببرد.

روستاها را به شهرهای کوچک تبدیل نکنیم

نقطه ایده‌آل تجهیز روستاها، نقطه‌ای است که در آن یک فرد روستایی احساس کند با ماندن در روستاها از امکانات و تجهیزات بیشتری بهره‌مند می‌شود؛ یعنی احساس کند مزایای در روستا ماندن به مزایای در شهر ماندن می‌چربد.

همچنین باید این تصور که روستا با منطقه محروم مترادف است، دگرگون شود و با تجهیز روستاها مهاجرت به شهرها به حداقل برسد.

نکته قابل توجهی که طی چند سال اخیر بارها شاهد آن بوده‌ایم، تاکید بسیاری از ساکنان روستاها برای تبدیل شدن به مناطق شهری است. بسیاری از ساکنان روستاها بر این باورند که با تبدیل شدن نام محل زندگی شان به نام یک شهر کوچک، از امکانات و تجهیزات بیشتری بهره مند می‌شوند، در حالی که رواج این تصور غلط می‌تواند آینده روستاهای کشور را نابود کند و تاریخ و فرهنگ بسیاری از روستاهای با هویت ما را به فراموشی بسپارد.

در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته شاهد هستیم که روستاهای آباد، مجهز و اتفاقا شلوغ و پرجمعیتی وجود دارد که امکانات زندگی در آنها حتی از شهرهای مجاور هم بالاتر است. در این مناطق، فرد روستایی برای شهرشدن محل زندگی‌اش اصرار ندارد، زیرا شهرشدن روستایش، موجب نمی‌شود امکانات بیشتری به روستایش تعلق بگیرد.

بنابراین در صورت تجهیز روستاهای کشور می‌توان امیدوار بود که درخواست بسیاری از روستاییان برای شهر شدن محل زندگی‌شان نیز فروکش کند و فرد روستایی با رضایت و میل باطنی در روستای مجهزش زندگی کند.

امین جلالوند