رمضان در قم

خانه‌تکانی یا خاک‌گیری خانه‌ها، تکایا، مساجد و اماکن عمومی در استقبال از ماه رمضان از جمله رسومی است که از دیرباز در قم مورد توجه بوده و هنوز هم رایج است. این کار قبل از شروع ماه رمضان و بیشتر توسط دختران دم بخت انجام می‌شد، چون اعتقاد بر این بود دخترانی که این کار را انجام می‌دهند، بخت آنها زودتر باز می‌شود.

مراسم آشتی‌کنان از دیگر سنت‌های حسنه‌ای است که در آستانه ماه رمضان انجام می‌شد و همچنان نیز رواج دارد. در این مراسم قبل از آغاز ماه مبارک بزرگان، سراغ کسانی که با هم کدورتی دارند می‌روند و آنها را درآستانه ورود به ماه رمضان، آشتی می‌دهند و اعتقاد دارند کسانی که با وجود کینه وارد این ماه شوند، عبادتشان مورد قبول قرار نمی‌گیرد و روزه آنها متعلق به شیطان است.

یکی دیگر از رسوم جالبی که امروزه با ورود فناوری‌های جدید رنگ ‌باخته، رسم سحرخوانی است؛ در گذشته افرادی با عنوان سحرخوان، مناجات می‌خواندند و برخی هم فانوس به دست، چند همسایه از سمت راست و چند همسایه سمت چپ خود را بیدار می‌کردند. در آن روزها، زمانی که وقت نماز صبح می‌رسید، سحرخوان تصنیف می‌خواند و مردم به این وسیله متوجه وقت نماز می‌شدند.

پخت غذا توسط افراد نیکوکار و تقسیم بین نیازمندان نیز از سنت‌های قدیم مردم قم در ماه مبارک رمضان بوده است. نیکوکاران معمولا غذاهایی مثل فسنجان که اغلب نیازمندان، توانایی استفاده از آن را نداشتند، تهیه کرده و در تاریکی شب به صورت ناشناس و مخفیانه به فقرا می‌دادند.پختن و پخش آش‌هایی مثل قنبید (کلم‌قمری) و شله‌زرد نذری، بازدید از اقوام و بزرگان، برپایی مجلس ترتیل‌خوانی قرآن، عیادت از بیماران و... نیز از رسوم دیگری است که اهل قم در ماه مبارک انجام می‌دهند.

مردم قم در ماه رمضان کارهای سنگین یا کارهایی مثل خاکبرداری، اره‌کشی، زغال‌سوزانی و... را که با گرد و غبار همراه بود، بعد از افطار انجام می‌دادند.

در شب تولد خجسته امام مجتبی‌(ع) نیز مردم جشنی به اسم «اوهی اوهی» دارند که در این مراسم مردم بخصوص جوانان به سرور و شادمانی می‌پرداختند و چوب‌بازی و پایکوبی از جمله کارهایی بود که در این شب انجام می‌شد.

یکی دیگر از مراسم قمی‌ها در ماه مبارک رمضان به بیست و هفتم این ماه مربوط می‌شود. در مراسم شب 27 رمضان که شب قتل ابن‌ملجم است، مردم کیسه‌های حنا تهیه کرده و به مساجد می‌برند و در این شب آش، آبگوشت و کله‌پاچه می‌پزند و توزیع‌می‌کنند.

در قم همچنین مرسوم است که در آخر ماه رمضان و روز عید فطر به کودکان و نوجوانانی که در طول ماه مبارک روزه کله‌گنجشکی گرفته‌اند، از سوی بزرگ‌ترها و به منظور تشویق کودکان، هدیه‌ای به آنها داده می‌شود.

مهدی کاروان

جام‌جم قم