«هَمچه کاسه» آیین قدیمی رمضان در استان البرز

طالقان از قدیمی‌ترین شهرستان‌های استان و دارای روستاهایی است که همچنان بافت سنتی خود را حفظ کرده است. قبل از فرارسیدن ماه ضیافت الهی در این شهرستان مراسم خاصی با عنوان «ماه دَر مِه» به معنای «ماه در آمدن» به منظور رویت ماه برگزار می‌شود.

«هَمچه کاسه» مراسم دیگری است که طالقانی‌ها در ماه مبارک انجام می‌دهند، به این صورت که معمولا فرنی، آش، حلوا و شیربرنج پخته و به یکدیگر تقدیم می‌کنند و عقیده دارند که این عمل سبب نزدیکی دل‌ها می‌شود. این مراسم که به «همسایه کاسه» نیز معروف بوده و علاوه بر طالقان در بیشتر روستاهای استان برگزار می‌شود، به این دلیل انجام می‌شود که در زمان پخت، رایحه غذا به خانه‌های مجاور می‌رود، به همین خاطر بانوی خانه، مقداری از غذای پخته شده را در یک ظرف ریخته و برای همسایه‌ها می‌برد.

اذان گفتن روی پشت‌بام‌ها و بیدار کردن همسایه‌ها برای سحر همچنان نیز در طالقان پابرجاست و صفای خاصی به ماه میهمانی خدا در این منطقه می‌دهد.

البرزنشینان با اجرای آیین خاصی با عنوان «آش و آشتی» قبل از شروع ماه رمضان، کینه‌ها را هم از دل‌ها می‌زدایند، به این ترتیب که افراد یا خانواده‌هایی که با یکدیگر اختلافی دارند، با آش پذیرایی می‌شوند تا به حالت قهر وارد ماه مبارک نشوند که البته این رسم در حال فراموشی است.

کرج محل سکونت اقوام مختلفی است که این اقوام نیز آداب و رسوم جالبی در این ایام دارند.

بیشتر کردزبانان استان البرز در مشکین‌دشت کرج سکونت دارند و در ماه مبارک غذاهای محلی از جمله «اگردک» و «تفتان» بر سفره آنها زیاد دیده می‌شود.

منطقه اسلام‌آباد کرج، محل سکونت اغلب آذری‌زبانان است. آنها پس از افطار با حضور در مساجد و حسینیه‌ها به قرائت قرآن می‌پردازند. از طرفی مراسم تعزیه همزمان با ایام شهادت امیرالمومنین علی(ع) توسط آذری‌زبانان زنجانی این منطقه برگزار می‌شود که حال و هوای معنوی خاصی دارد.

لرهای کرج نیز بیشتر در محمدشهر ساکن هستند. این خانواده‌ها در نیمه دوم ماه شعبان مایحتاج مورد نیاز ماه رمضان را تهیه می‌کنند و به استقبال این ماه می‌روند. شب‌نشینی‌های بعد از افطار از جمله ویژگی‌های لرزبانان این منطقه به شمار می‌رود.

شب‌های قدر و ایام ضربت خوردن حضرت علی(ع) نیز از گذشته در روستاها با آیین و مراسم خاصی همراه بوده که در برخی موارد هنوز اجرا می‌شود. در این ایام در بالای پرچین‌ها شمع روشن می‌کنند و شب‌ها زیر نور شمع به صورت گروهی حرکت می‌کنند، یک نفر اشعار و نوحه‌هایی در وصف امیرالمومنین علی(ع) می‌خواند و دیگران به سوگواری می‌پردازند.

در روز عید سعید فطر و با حلول ماه شوال مانند نوروز، رسم عیدی دادن برقرار است. در این شب خانواده‌ها غذا درست می‌کنند و به قبرستان‌ها برای فاتحه به اموات می‌روند و همانجا در کنار هم شام صرف می‌کنند.

حمید رضاپور نائینی

جام‌جم البرز