فاجعه‌ای در راه است / بحران دریاچه نمک برای تهران

به گزارش جام جم آنلاین ، دریاچه نمک حوض سلطان تا ۳۰ سال دیگر به بحران زیست محیطی تهران تبدیل می‌شود، هشداری که معاون فنی و عمران شهردار تهران در ۲۵ فروردین‌ماه سال جاری در دویست و پنجاهمین جلسه علنی شورای شهر تهران مطرح کرد و در ضمن آن تأکید داشت که تاکنون هیچ‌یک از متخصصان زیست محیطی به اهمیت این موضوع اشاره‌ای نکرده‌اند.

بر اساس پیش‌بینی‌ها بحران زیست محیطی کمتر از ۳۰ سال دیگر پایتخت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بحرانی با مساحت ۲۰۰ هزار هکتار که همین امروز نیز برای پرداختن به آن بسیار دیر شده است.

دریاچه نمک در انتهای حوزه آبخیزی قرار دارد که چهار استان قم، تهران، مرکزی و البرز به‌صورت کامل در این حوزه قرار دارند و استان‌های همدان، اصفهان و زنجان به‌صورت بخشی در آن حوزه آبخیز سهیم هستند این بدان معنا است که تمام بارندگی‌ها و آب‌های روان و زیرزمینی درنهایت خود را به دریاچه نمک می‌رسانند و در آن نقطه جمع می‌شوند و هرگونه بحرانی که در این دریاچه واقع شود هفت استان کشور را که نزدیک به ۲۵ درصد جمعیت ایران در آن زندگی می‌کنند تحت تأثیر قرار داده است.

بنابراین هرگونه برنامه مدیریتی، سدسازی، توسعه شهری و بحث مدیریت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی در این استان‌ها قطعاً در تشدید و یا کاهش بحران دریاچه نمک تأثیرگذار خواهد بود.

و بنا بر آنچه در شورای شهر تهران گفته شده این استان با جمعیتی حدود ۱۰ میلیون نفر می‌تواند بیشترین تأثیر را از بحران دریاچه نمک پذیرا باشد.

بحران ریزگردها و وجود گردوغبار یکی از مهم‌ترین چالش‌ها است که با توجه به خشکسالی رو به افزایش بوده و قطعاً طی چند سال آینده هوایی غبار آلود را برای شهرهای این حوزه آبخیز به ارمغان می‌آورد.

سخنانی که معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم به آن اشاره دارد و تهران بزرگ را استانی توصیف می‌کند که دریاچه نمک و بحران آن بر سلامت پایتخت نشینان و بر محیط زیست آن تأثیرگذاری خوبی را به همراه ندارد.

سید احمد شفیعی ضمن تأیید سخنانی که در شورای اسلامی شهر تهران پیرامون بحران زیست محیطی تالاب حوض سلطان مطرح شده بر این نکته نیز تأکید کرد که بحران در حوزه آبخیز دریاچه نمک به دلیل موقعیت خاص از لحاظ جمعیت، صنعت و جایگاه سیاسی شهرهای آن قطعاً تأثیر بیشتری را به همراه خواهد داشت.

وی در ادامه سخنان خود مهم‌ترین تأثیر خشکسالی رخ داده در دریاچه نمک را بر روی دشت مسیله عنوان می‌کند، دشتی که حد فاصل بین دریاچه نمک و دریاچه حوض سلطان قرار دارد و زمانی نه چندان دور پوشیده از جنگل‌های کویری بوده که با دریافت سیلاب‌های مناطق بالادست و گونه‌های جانوری و گیاهی که در خود پرورش می‌داده است اکو سیستمی غنی در مرکز فلات ایران مرکزی را به تصویر کشیده بود که با دچار شدن دریاچه به بحران کاهش آب و خشکسالی امروز به کویری تبدیل شده که ۹۵ درصد از اکو سیستم خود را از دست داده و به کانونی برای ریزگردها شده است.

گرچه شاید اولین رخدادی که بحران و خشکسالی دریاچه نمک به ذهن متبادر می‌کند ریزگردها است اما گفته‌های معاون فنی اداره بحرانی فراتر از این را توصیف می‌کند شفیعی بر این نکته اشاره دارد که به دلیل فراشور بودن آب دریاچه نمک، برداشت بیش از حد آب از بالادست موجب شور شدن آب‌های زیرزمینی و حرکت آن به سمت دشت‌ها و مراتع می‌شود که در وهله اول موجب از میان رفتن کشاورزی و خالی شدن روستاها و به خطر افتادن مراتع برای چرای دام‌ها می‌شود.

شفیعی در ادامه دریاچه نمک را تالابی اقماری معرفی می‌کند و حوض سلطان را یکی از تالاب‌های این دریاچه می‌داند که قطعاً بحران دریاچه بر حوض سلطان نیز تأثیرگذار خواهد بود.

وی همچنین به وضعیت دریاچه ارومیه اشاره داشت شفیعی در گفته‌های خود تأکید کرد که بحرانی که برای آینده دریاچه ارومیه پیش‌بینی می‌شود در حال حاضر در دریاچه نمک آغاز شده و آنچه که در حال حاضر در این حوزه آبخیز مشاهده می‌شود آینده دریاچه ارومیه است.

بر اساس آنچه معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم بدان اشاره دارد بحران دریاچه نمک از ۵۰ سال قبل آغاز شده که روند کندی را دنبال می‌کرده است اما از سال ۱۳۸۲ و با آغاز سال‌های خشک‌سالی این بحران به‌صورت نمائی رشد کرده به‌گونه‌ای که طی ۱۰ سال اخیر بحران این دریاچه رشدی ۴۰ ساله را داشته است.

خالی شدن ۱۱ روستا از سکنه

اتفاقی که طی ۱۰ سال اخیر در حد فاصل دریاچه نمک و حوض سلطان رخ داد و شوری آب و از بین رفتن کشاورزی موجب خالی شدن ۱۱ روستا از سکنه شد.

خشکسالی‌های پی در پی، وجود سد در بالادست این حوزه آبخیز، جمع‌آوری بی‌رویه حق آب دریاچه نمک در بالادست، توسعه شهرنشینی، استفاده بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، نبود برنامه‌های مناسب مدیریت آب و مصرف فراوان این مایه حیات موجب شده تا آنچه که در حال حاضر این دریاچه با آن مواجه باشد خشکی باشد که موجب شور شدن خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی شده و وضعیت این منطقه را در حالت فراتر از بحران قرار دهد.

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم در ادامه بر این موضوع تأکید می‌کند که چنانچه پایتخت نشینان بخواهند بحران ریزگردهای خود را مدیریت کنند باید فکری برای دریاچه نمک داشته باشند زیرا این دریاچه نزدیک‌ترین کانون ریزگرد به تهران است گرچه سایر استان‌هایی که در این حوزه آبخیز قرار دارند نیز باید برنامه‌های مدیریتی خود را برای در امان ماندن از مخاطرات این دریاچه ارائه دهند.

مرثیه دریاچه نمک نیازمند سوگواری است، این دریاچه در تنگنای نفس‌های به شماره افتاده‌ای قرار گرفته که ارمغان انسان‌ها برای این منطقه بوده و به باید برنامه‌ریزی مناسبی برای این نفس‌های به شماره افتاده صورت گیرد زیرا اگر دریاچه را به حال خود رها کرده و منتظر زمانی باشیم که بحران به نقطه اوج برسد قطعاً با انتقامی مواجه خواهیم شد که دیگر چاره‌ای برای آن وجود نخواهد داشت.

منبع: مهر