زنگ سینمایی مطالعه

پاسخ پرسش ابتدایی کاملا واضح است که هیچ اهل سینمایی به دلیل هنر و حرفه‌اش که ارتباط مستقیم با مردم دارد و باید با اثرش آنها را تحت تاثیر قرار دهد، نمی‌تواند بدون مطالعه گام بردارد. این مهم به‌ویژه درباره فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردان‌ها اهمیت فراوان دارد و آنها به‌جز مشاهدات عینی و دقت در اجتماع باید اهل کتاب و مطالعه باشند و بدون پشتوانه ادبی، خروجی مناسب و عمیقی نخواهند داشت. بازیگران هم برای نزدیک‌تر شدن به نقش‌های جدی‌تر ـ جدی‌تر منظورم کمدی هم است ـ حتما به شناخت و مطالعه نیاز دارند. مطالعه اینجا بر دو قسم است. یکی منظور فرهنگ کتابخوانی و مطالعاتی است که باید زمینه‌اش از قبل وجود داشته باشد و طیف متنوعی از آثار ادبی را شامل شود و به‌طور ویژه‌تر منظور به مطالعه درخصوص نقشی است که قرار است ایفاگر آن باشد.

به‌جز اینها اهمیت مطالعه برای ستارگان سینما، بازیگران و کارگردانان به دلیل وجه الگویی‌شان پررنگ‌تر هم می‌شود و آنها به دلیل تاثیرات اجتماعی که مستقیم روی مخاطب می‌گذارند، باید چنته مطالعاتی‌شان همواره پر باشد.

البته مدت‌هاست برچسب کتاب نخواندن و بی‌مطالعه بودن بر پیشانی اهل سینما به‌خصوص سینماگران کشور خودمان خورده است؛ اما سوال اینجاست که اصلا چقدر از اهالی صنوف و شاخه‌های دیگر کتاب می‌خوانند؟ رشته‌هایی که اهمیت‌‌شان در تاثیرگذاری اجتماعی اگر از سینما بیشتر نباشد، کمتر نیست. وضعیت مطالعه سینماگران ما تابعی از سرانه مطالعه کشور است؛ در شرایطی که اوضاع آن قدرها هم بد نیست و اساسا هر وقت پای سینما به میان می‌آید، شایعات وسعت و دامنه بیشتری به خود می‌گیرد. الان لطفا به خروجی‌های این چند سال اخیر برخی از این بزرگواران دقیق نشوید. اما مگر می‌شود داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، کیومرث پوراحمد، ابراهیم حاتمی‌کیا، مجید مجیدی، احمدرضا درویش و دیگرانی از این دست اهل کتاب و مطالعه نباشند؟ تازه برخی از اینها و سینماگران دیگری چون رضا کیانیان دستی هم بر قلم دارند و نمی‌توان آنها را بی‌مطالعه تصور کرد.

بسیاری از بازیگران و کارگردانان و تهیه‌کنندگان و دیگر سینماگران ایران با وجود فرصت‌های محدود مطالعه و به دلیل حضور مدام در پشت صحنه‌ها و کار در فیلم‌ها، به فراخور موقعیت کتاب می‌خوانند، اما شاید خیلی از مردم از این مطالعه شناخت نداشته باشند. گاهی نیاز است این کتابخوانی‌ها اطلاع‌رسانی شود و بازیگران و دیگر اهالی سینما از آخرین آثاری که خوانده اند رونمایی کنند تا بلکه شوق مطالعه در مردم بیش از پیش شود. خوشبختانه مدتی است سینماگران ایرانی به‌ویژه بازیگران در شبکه‌های اجتماعی و به‌خصوص اینستاگرام کتاب‌های جدیدی که می‌خوانند را به مردم و علاقه‌مندان خود معرفی می‌کنند. حرکتی پسندیده که می‌تواند نقش موثری در ارتقای فرهنگ مطالعه در کشور داشته باشد.

اقتباس‌های ادبی سینمایی و نقش‌هایی که بازیگران در قالب نویسنده‌ها یا شخصیت‌های کتابخوان در فیلم‌ها بازی می‌کنند، فقط بخشی از پیوند سینما و ادبیات است که می‌تواند تاثیرات مثبتی بر تماشاگران سراسر دنیا داشته باشد.

به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، ما هم سعی کردیم این پیوند را محکم‌تر کنیم و به‌عنوان مشت نمونه خروار سراغ برخی بازیگران و کارگردانان مشهور و محبوب تاریخ سینمای ایران و جهان برویم و تصاویر آنها را در‌حال مطالعه و کتابخوانی ‌پیش‌روی شما علاقه‌مندان همزمان سینما و ادبیات قرار دهیم. کتابخوانی و فیلم‌بینی را فراموش نکنید لطفا و آن را به دیگران هم توصیه کنید.

عزت‌الله انتظامی، آقای بازیگر ایران عمری در هوای فرهنگ و هنر نفس کشیده و علاوه‌بر بازیگری، با کتاب و ادبیات هم مانوس است.

حافظه دقیق او باوجود سن و سال بالا و یادآوری دورترین جزئیات از فعالیت‌هایش مبتنی بر عادت مطالعه اوست. او در «خانه خلوت» نقش نویسنده‌ای به نام امیر جلال‌الدین را بازی می‌کرد که نشان دیگری از پیوند او با ادبیات است. در این عکس عزت سینمای ما کتاب «من عزتم بچه سنگلج»، شناختنامه خودش را در دست دارد.

جمشید مشایخی، بازیگر مودب و اهل دل و نازک طبع ایران از کتابخوانان پروپاقرص است و همواره توجهی جدی و غبطه‌برانگیز به ادبیات غنی ایران زمین نشان داده است. ‌شعرهایی که او به مناسبت‌های مختلف از سعدی‌، حافظ‌، مولانا و دیگر شاعران سرزمین‌مان می‌خواند، دلیلی بر این مدعاست. «ملت عشق» نوشته الیف شافاک با ترجمه ارسلان فصیحی از آخرین کتاب‌های خوانده شده توسط استاد است.

داریوش مهرجویی کارگردان فیلم‌هایی مثل ‌گاو، هامون ، درخت گلابی و اجاره‌نشین‌ها‌، دانش‌آموخته رشته فلسفه است و به‌جز سینما، کتاب و ادبیات را هم با عشق و علاقه دنبال می‌کند. او یکی از موفق‌ترین فیلمسازان ایرانی در زمینه اقتباس‌های ادبی است و چند کتاب هم نوشته یا ترجمه کرده است. به خاطر یک فیلم بلند لعنتی و در خرابات مغان از کتاب‌های نوشته شده توسط مهرجویی هستند.

مسعود کیمیایی، کارگردان قیصر و گوزن‌ها هم با مطالعه کتاب عجین است و هم در نوشتن ‌چیره‌دست است.

سال‌ها نوشتن این فیلمساز را صاحب سبکی خاص در دیالوگ‌نویسی کرده و صفاتی چون مردانگی و ایستادگی در برابر ناجوانمردی در ساحت واژه‌های صیقل یافته و منحصر به‌فرد او تعریف می‌شوند. جسدهای شیشه‌ای و حسد برخی از آثار ادبی اوست.

کتابخوانی دفاع مقدس با راویانِ محبوب

در چند سال اخیر عادت بسیار نیکویی میان اهالی سینما رواج یافته و در قالب برنامه‌هایی منظم و برنامه‌ریزی شده و هدفمند برخی از مهم‌ترین کتاب‌های مطرح و ارزشمند دفاع مقدس و انقلاب از سوی بازیگران محبوب و نام آشنا کتابخوانی می‌شود و ماحصل صوتی و تصویری آنها پیش روی مردم قرار می‌گیرد. اتفاقی بسیار مثبت و اثرگذار در جامعه که امید است بیش از اینها با جدیت ادامه یابد. تاکنون چهره‌هایی چون پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، مریلا زارعی، پژمان بازغی، رویا تیموریان، محمد صالح‌علا، آتیلا پسیانی و محمدرضا فروتن کتاب‌های موفق و تحسین‌شده‌ای چون دا و نورالدین پسر ایران را خوانده‌اند.

نیکی کریمی از بازیگرانی است که کتاب و کتابخوانی نقشی اساسی و تعیین‌کننده در زندگی او دارد. بازیگر پری، سارا و دو زن همچنین به عنوان مترجم ادبی هم فعالیت می‌کند و تاکنون آثاری چون عشق سال‌های غم (براساس ده داستان کوتاه از حنیف قریشی)، مجموعه اشعار صد شاعر زن چینی و آوازهایی که مادرم به من آموخت (زندگینامه مارلون براندو تدوین رابرت لینزی) را به فارسی برگردانده است.

رضا کیانیان از‌جمله بازیگران بسیار کتابخوان سینمای ایران است و پشتوانه مطالعاتی او حتی در نقش‌هایش خودش را نشان می‌دهد. او در عین حال بازیگری اهل تحقیق و پژوهش است و می‌تواند به‌خوبی نقش‌هایش را تجزیه و تحلیل کند. نتیجه این دانایی در کتاب‌های تالیفی تحلیل بازیگری، بازیگری در قاب و این مردم نازنین مشخص است.

هانیه توسلی از‌جمله بازیگرانی است که کتابخوانی بخش مهمی از زندگی‌اش را تشکیل می‌دهد و مهم‌تر از آن، عادت بسیار خوب و پسندیده اوست که کتاب‌های خوانده شده‌اش را به دیگران پیشنهاد می‌کند. این مطالعه مدام او را به بازیگری فرهیخته تبدیل کرده و باعث شده نقش‌هایش را پخته و تاثیرگذار بازی کند.

علی رستگار

فرهنگ و هنر