گسترش کانون‌های بحرانی گرد و غبار در کشور

در واقع منشا ریزگردها در کشور به طور حتم افزایش پیدا کرده، اما از میزان افزایش آن اطلاعی در دست نیست؛ زیرا هنوز تحقیقات جامعی دراین باره انجام نشده و نمی‌توان کانون‌های بحران کشور را روی نقشه‌ای پیاده کرد تا براساس اطلاعات موجود، شرایط هرسال را با سال گذشته‌اش سنجید و نتیجه‌گیری کرد.

ضیاءالدین شعاعی، مدیرملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به جام‌جم می‌گوید: براساس نتایج مطالعاتی که به تازگی در خوزستان انجام شده علاوه بر 300 هزار هکتاری که به عنوان منشأ ریزگردها دراین استان شناسایی شده بود، حدود یکصد هزار هکتار از اراضی حاشیه این مناطق نیز مستعد تبدیل شدن به کانون ریزگرد است.

وی با بیان این که علت این افزایش نیز چیزی نیست جز استمرار خشکسالی، اظهار می‌کند: طبق پیش‌بینی‌هایمان اگر خشکسالی مانند سال گذشته باشد، احتمال گسترش مناطق در سراسر کشور وجود دارد، اما برخی پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که زمستان امسال بارش خوبی خواهیم داشت به همین خاطر انتظار می‌رود کانون ریزگردها افزایش نیابد.

منشأیابی استانی

این درحالی است که باید تاکید کرد سازمان‌های مسئول در حوزه مدیریت منابع ریزگردها در کشور باید هرچه زودتر کانون‌های داخلی ریزگرد‌ها را شناسایی کرده و برای مهار آنها دست به کار شوند.

شعاعی خاطرنشان می‌کند: مطالعات لازم در استان خوزستان انجام شده و در تلاش هستیم در دیگر استان‌ها نیز این تحقیقات را انجام دهیم، تا نقشه منشاء ریزگردها به شکل استانی تهیه شده و در اختیار استانداران قرار گیرد تا با توجه به آن، برنامه‌های بلندمدت خود را طراحی کنند.

وی درباره کانون گرد و غبار در خارج از کشور نیز عنوان می‌کند: چون مطالعات در این باره استمرار نداشته و برخی کشورها مانند عراق و سوریه شرایط مناسبی ندارند، اطلاعات ما از منشأ ریزگردها در خارج از کشور کم بوده و آن نیز براساس اطلاعاتی است که از ماهواره به دست می‌آوریم. در کل با توجه به خشکسالی و نبود امنیت، به طور حتم چنین کانون‌هایی در خارج از کشورمان نیز درحال افزایش است.

ریزگردها می‌مانند

شاهرخ فاتح، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی نیز درباره این که افزایش بارش‌های پاییزه در کشور چقدر در کاهش ریزگرد‌ها موثر است، به جام‌جم می‌گوید: با وجود حدود 10 تا 15درصد افزایش در بارندگی نمی‌توان مشکلات قبلی این حوزه را جبران کرد، یعنی با این بارش‌ها اتفاق خاصی در بسترهای خشک کشور رخ نخواهد داد. در واقع افزایش بارش نمی‌تواند تالاب‌های خشک‌شده کشور را که تبدیل به کانون ریزگرد شده‌اند، نجات دهد.

وی درباره کاهش حجم ریزگردها نیز خاطرنشان می‌کند: کانون بحرانی ریزگردها به قوت خود باقی است و بهبود آنها به زمان نیاز دارد؛ اما افزایش بارش‌ها می‌تواند رطوبت خاک را تحت‌تاثیر قرار داده و سبب کاهش حجم ریزگردها شود. با این حال نکته اینجاست که بارش‌هایی که در پیش داریم اصل مساله را رفع نمی‌کند.

نیاز به اطلاعات دقیق

فرهاد سرداری، معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها نیز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره افزایش منشأ گرد و غبار در کشور عنوان می‌کند: خشکسالی سبب بدتر شدن شرایط می‌شود. براساس اطلاعات هواشناسی علاوه بر این که شرایط بارش کشور بهتر نشده، تغییرکاربری‌ها نیز می‌تواند مساله را بحرانی کند؛ بنابراین می‌توان گفت مناطق منشاء گرد و غبار در کشور افزایش پیدا می‌کند.

باید یادآورشد مطالعات دقیقی در کشور انجام نشده، یعنی نقشه‌ای از کانون ریزگردها به شکل ملی وجود ندارد؛ بنابراین نمی‌توان شرایط امسال را با سال گذشته مقایسه کرد و با توجه به نتیجه آن درباره کاهش یا افزایش کانون ریزگردها در کشور خبرداد.

سرداری ابراز می‌کند: به شکل منطقه‌ای و محلی نقاطی به عنوان منشأ ریزگردها مشخص شده مانند دشت ملارد در اطراف تهران، اما اطلاعات دقیقی از کل کشور وجود ندارد.

همکاری سه‌جانبه

افزون براین، هیات دولت مصوبه‌ای برای شناسایی مناطق بحرانی گرد و غبار دارد و براساس آن سازمان جنگل‌ها، محیط زیست و هواشناسی موظفند مشترکا برای شناسایی کانون‌های داخلی ریزگردها در کشور تلاش کنند.

معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها دراین باره اظهار می‌کند:تا پایان سال اولین نقشه‌ها از کانون‌های بحرانی ریزگردها در کشور تهیه می‌شود که می‌توان براساس نقشه‌های مکانی دراین باره سخن گفت.

وی درباره میزان ریزگردهای داخلی عنوان می‌کند:درباره میزان منشأ داخلی و خارجی گرد و غبار به شکل کلی سخن گفته می‌شود؛ یعنی از نظر تعداد به آن می‌پردازند نه سطح.

این درحالی است که باید یاد آور شد چنانچه اراده‌ای برای مهار کانون‌های ریزگردها در کشور وجود داشته باشد، مسئولان سازمان محیط زیست،جنگل‌ها و هواشناسی با تعامل بین بخشی می‌توانند قدم‌های مثبتی دراین زمینه بردارند.علاوه براین مسئولان باید برنامه‌ای نیز برای افزایش مقاومت و سازگاری شهروندان نسبت به این پدیده داشته باشند؛ برای نمونه تسهیل کردن شرایط برای استفاده شهروندان از سیستم تهویه مطبوع، دسترسی راحت به مراکز درمانی و کاهش سفرهای درون شهری باید مورد توجه مسئولان باشد.

مهدی آیینی

جامعه