کرامت انسان‌ها، مهم‌تر از تعارف

اینها دیالوگ‌های آشنایی برای ماست، اما وقتی در انتهای یک جلسه علمی با حضور یک مهمان خارجی، این کلمات بین دو نفر از هموطنانمان رد و بدل می‌شد‌ یکی از مهمانان که اهل اروپای شرقی بود رو به من کرد و به انگلیسی گفت می‌شه بگید این آقایان چه می‌گویند؟ و من مانده بودم که این صحبت‌ها را چگونه ترجمه کنم. باید اعتراف کرد که اگر نگوییم در چنین مواردی ترجمه محال است، دست‌کم باید بگوییم کار بسیار دشواری است. تعارف کردن ویژگی فرهنگ ماست و به گفته کسانی که به این فرهنگ تعلق ندارند ولی با این فرهنگ تا حدی آشنایی دارند، تعارف کردن ویژگی‌ای خاص و متمایز در میان دیگر ویژگی‌های فرهنگ ایرانی است. برخی تعارف کردن را مذمت می‌کنند و بر این باورند که تعارف موجب خستگی و ملال می‌شود، اما دست کم‌تعارف، نوعی احترام و تکریم دیگران است. بنابراین تعارف در وهله نخست یک ویژگی مثبت فرهنگ ماست. مسلما هر فرهنگی ویژگی‌هایی دارد که نیازمند اصلاح هستند و فرهنگ ما نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست. تکریم انسان‌ها در عرف‌هایی مثل تعارف کردن‌ گاه به حضور افراد محدود می‌شود. به عبارت دیگر ما به شکل فرهنگی انسان‌ها را به شرطی که در حضور ما باشند، بیشتر تکریم می‌کنیم و کمتر به تکریم انسان‌های غایب توجه داریم. این مساله در رانندگی ما نمود خاصی دارد. از آنجا که راننده خودرو‌های دیگر، چندان در حضور ما نیستند، به این معنا که با آنها چشم به چشم نمی‌شویم، چندان آنها را تکریم نمی‌کنیم. ما معمولا با دیگر رانندگان تعارف نداریم؛ همچنین با کسانی که در حضور ما نیستند. بنابراین غیبت کردن، از آفات چنین فرهنگی است، یعنی کاری که در احکام اسلامی بسیار نکوهیده است. این رفتارها، نیازمند تغییر نگرش است. ما باید نگاهمان را از ضرورت تکریم انسان‌های حاضر، به تکریم انسان به ماهو انسان بچرخانیم. به عبارت دیگر، کرامت انسان‌ها باید به عنوان یک اصل اخلاقی همیشه پیش چشم ما باشد.

حسین برید

جام‌جم