گفت‌وگو با دکتر علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری
تحقق اقتصاد مقاومتی با اقتصاد دانش‌بنیان
اقتصاد دانش‌بنیان میتواند زیربنای تولید در هر کشور باشد. در دنیای امروز توسعه سرعت بیشتری پیدا کرده است، بنابراین تردیدی نیست که در چنین شرایطی تولید باید بر مبنای علم و دانش باشد تا بتواند همگام و همراه با این سرعت حرکت کند. علم و فناوری عامل اصلی تحریک و ارتقای تولید است و اگر ارتقای تولید به روز و بر اساس نیازهای روز جامعه باشد از قابلیت رقابت با فناوری‌های روز دنیا برخوردار خواهد بود.
در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان راهکارهایی مورد توجه قرار گرفته است که میتواند در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نقش مهمی داشته باشد. در حقیقت در رسیدن به اهداف مورد نظر در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان دولت‌ها تکالیفی به عهده داشته‌اند که به تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان منجر شده است. با دکتر علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری درباره نقش اقتصاد دانش‌بنیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی گفت‌وگو کرده‌ایم.
در رسیدن به اهداف اقتصاد دانش‌بنیان چه مولفه‌هایی اثرگذار است؟
فعالیت‌های دانش‌بنیان در کشور پایه و اساس علمی دارد و به همین دلیل میتواند فعالیت جدیدی در زمینه تولید باشد. باید نگاه حمایت دولتی در این زمینه وجود داشته باشد و هدف ما کاهش ریسک باشد. در غیر این صورت ممکن است این تولیدات در بازار دچار ایستایی شود. تامین مالی از سوی دولت باید با این نگاه باشد. بررسی عملکرد گذشته دولت در این زمینه نشان می‌دهد اغلب نهادهای مالی شرایط حمایت از طرح‌های دانش‌بنیان را پیدا نکرده‌اند و به همین دلیل در بررسی‌های فنی و اقتصادی و حتی بررسی ریسک به توجیه فنی و اقتصادی نمی‌رسیدند. بنابراین در اقتصاد دانش‌بنیان که از اولویت‌های همه کشورها و بخصوص کشور ماست، باید حمایت دولت در کنار بخش خصوصی وجود داشته باشد. این موضوع در قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان پیش‌بینی شده است. حمایت‌های ویژه‌ای با هدف تامین مالی با سود کمتر در نظر گرفته شده است که این سود کمتر به کاهش ریسک منجر خواهد شد. برای این شرکت‌ها معافیت‌های مالیاتی و گمرکی در نظر گرفته شده است که در نهایت این حمایت‌ها به ارتقای تولید با نگاه دانشی در سطح کشور منجر خواهد شد. حرکت رو به رشدی برای ایجاد انگیزه در دانشمندان و مخترعان شکل گرفته است که بر این اساس شرایط عملیاتی کردن طرح نوآورانه در داخل کشور ایجاد شده و نیازهای جامعه بر اساس ایده‌هایی که امکان شکل‌گیری آن در بین دانشگاهیان وجود دارد، برطرف خواهد شد تا در نهایت بتوانیم شرایط ویژه‌ای برای حرکت دانشگاهیان در این مسیر فراهم کنیم.
اقتصاد دانش‌بنیان چقدر میتواند در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی اثرگذار باشد؟
من فکر می‌کنم زیربنای اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش‌بنیان است و از طریق اقتصاد دانش‌بنیان می‌توانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم. اکنون سرعت توسعه و تولید در سطح دنیا به روز و در بعضی کشورها به ساعت رسیده است. این نشان می‌دهد فعال بودن واحدهای تحقیق و توسعه میتواند در این زمینه موثر باشد. فکر و اندیشه پایه و اساس اقتصاد دنیاست. نمی‌توان محصولی تولید کرد که سال بعد نیز با همین ویژگی‌ها تولید شود. بنابراین ارتقای تولید بر مبنای دانش بسیار مهم است. با استفاده از پایه‌های سنتی نمی‌توان در فضای اقتصاد رقابتی قدم گذاشت و به بازارهای جهانی راه پیدا کرد.
با توجه به اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان اکنون چه نهادهایی باید برای تحقق این هدف در کشور همکاری داشته باشند؟
مشکل ما فرهنگ‌سازی است. باید برای فعالیت در این زمینه انگیزه ایجاد کرد تا مراکز علمی فعالیت داشته باشند.
شاید بهتر باشد این فرهنگ‌سازی از دانشگاه‌ها آغاز شود.
بله درست است. باید فرهنگ‌سازی را از دانشگاه‌ها و استادان شروع کنیم. ضعف بزرگ کشور ما این است که شرایط و امکان فعالیت استادان و دانشجویان در بخش صنعت ایجاد نشده است. به عبارت دیگر بستر فعالیت در زمینه‌های عملیاتی فراهم نیست.
فکر نمی‌کنید ابتدا باید حلقه ارتباطی بین صنعت و دانشگاه را ایجاد کرد؟ راه ایجاد این حلقه ارتباطی چیست؟ آیا صرفا با راه‌اندازی دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه می‌توان به این هدف دست یافت؟
به نظرم باید اعتماد صنعت به دانشگاه و اعتماد دانشگاه به صنعت ایجاد شود. دانشگاهیان باید با صنعتگران در ارتباط باشند. مشکل اصلی اینجاست که اگر دانشگاهیان با صنعت ارتباط داشته باشند در فضای دانشگاهی نسبت به آنها رویکرد خوبی وجود نخواهد داشت. در دنیا این طور نیست. در دیگر کشورها اگر استادی با صنعت ارتباط نداشته باشد و فعالیت اقتصادی انجام نداده باشد، امکان این که بتواند هیات علمی یک دانشگاه شود وجود ندارد. در کشور ما برعکس اگر فردی که عضو هیات علمی دانشگاهی است بخواهد فعالیت اقتصادی داشته باشد برای او امتیاز منفی در نظر گرفته می‌شود. ما در دولت جدید این دیدگاه را اصلاح کرده‌ایم. ارتباط صنعت و دانشگاه به برگزاری جلسات محدود نمی‌شود. استادان دانشگاه باید اجازه فعالیت صنعتی داشته و خودشان با صنعت در ارتباط باشند. ما در این زمینه از اهرم‌های تشویقی استفاده کردیم.
|
زیربنای اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است و از این طریق می‌توانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم |
معاونت علمی برای حمایت از دیدگاه جدید چه تدابیری اندیشیده است؟
در معاونت برای رسیدن به این هدف چند مسیر در نظر گرفته شده است. در فضای ارتباطی که در سفرهای استانی ایجاد شده دکتر ستاری همواره بر این موضوع تاکید کرده است که دانشجویان و استادان باید برای راه‌اندازی شرکت مجوز داشته باشند و بهتر است طرح‌های دانشگاهی به استادان دانشگاه واگذار شود تا در بخش خصوصی فعالیت داشته باشند. اگر این اتفاق رخ دهد ما در معاونت علمی و فناوری 5 درصد میزان فروش این شرکت‌ها را برای ایجاد زیرساخت فناوری به دانشگاه کمک می‌کنیم. یعنی با این طرح در دانشگاه ایجاد انگیزه کرده‌ایم. بهترین فرد برای اجرایی کردن طرح‌های دانشگاهی همان استادی است که این طرح را به مرحله تحقیق رسانده است. اعتقاد ما این است که این شرکت‌ها موفق‌تر هستند. مجری طرح در این شرکت‌ها از دانش کافی برخوردار است و میتواند با ورود به فعالیت‌های تجاری از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شود. همچنین دانشجو نیز باید با صنعت ارتباط داشته باشد. دانشجویان ما پس از فارغ‌التحصیل شدن فقط با تئوری آشنایی دارند و امکان ورود به عرصه کسب و کار برای آنها فراهم نیست. این در حالی است که 80 درصد فارغ‌التحصیلان مراکز فنی و حرفهای پس از فارغ‌التحصیل شدن به واسطه تجربه کاری که کسب کرده‌اند جذب بازار کار می‌شوند. در دانشگاه‌ها فضای کسب و کار تجربی فراهم نیست. برای تحقق این هدف با الگوبرداری از دانشگاه‌های موفق دنیا مرکز شتابدهی و نوآوری راه‌اندازی شده است. در مراحل اولیه فعالیت این مرکز به برگزاری استارتاپ ویکند‌ها محدود می‌شود. در این استارتاپ‌ها دانشجویان ایده‌های خود را با گروه‌های دانشجویی دیگر در میان می‌گذارند و پس از تبادل نظر، در نهایت ایده‌های خوبی مطرح می‌شود.
نتیجه استارتاپ‌ها در مراکز شتابدهی و نوآوری حمایت می‌شود. گروه‌ها شکل گرفته و هویت پیدا می‌کنند که در نهایت به یک شرکت تبدیل می‌شوند. به این ترتیب دانشجویان هنگام تحصیل در حوزه تخصصی خود فعالیت می‌کنند. در گروه‌های پنج نفره تشکیل شده یک ایده به یک نمونه محصول تبدیل می‌شود و بعد از آن در مرکز نوآوری حمایت شده و این گروه به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان در رشته تخصصی خود فعالیت می‌کند. نخستین مرکز شتابدهی و نوآوری در دانشگاه صنعتی شریف راه‌اندازی شد. بر این اساس ارتباط استادان دانشگاه با صنعت از 14 درصد به 28 درصد افزایش پیدا کرد. اکنون چهار مرکز نوآوری در دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و دو استان آذربایجان شرقی و کرمان راه‌اندازی شده است. باید در همه دانشگاه‌ها این مراکز ایجاد شود. دولت نیز از طریق نهادهای مالی و اعطای وام از این استعدادهای شناسایی شده در دانشگاه‌ها حمایت می‌کند.
آیا برای اعلام نیازهای صنعت به دانشگاه هم راهکاری در نظر گرفته‌اید؟
در قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان بعضی شرکت‌ها به شرکت‌های طراح صنعتی تبدیل می‌شوند. برخی شرکت‌های بزرگ به دلیل نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه خام‌فروشی می‌کنند. در حالی که می‌توان این فرآورده‌ها را به محصول تبدیل کرد و این ظرفیت در کشور ما وجود دارد. ما با این شرکت‌ها وارد مذاکره می‌شویم. در مرکز نوآوری کرمان این کار انجام شده است. در شرکت‌هایی بزرگ واحد تحقیق و توسعه راه‌اندازی شده است که بر اساس نیاز صنعت طرح‌ها را از طریق استارتاپ‌ها با دانشگاه‌ها مطرح می‌کنند.
اکنون در مقایسه با دیگر کشورها در چه جایگاهی قرار داریم؟
هنوز نمی‌توان در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان جایگاه خوبی برای کشور درنظر گرفت. حرکت‌های خوبی در این زمینه آغاز شده است. پیش از این ایجاد زیرساخت‌ها و امکان عملیاتی کردن طرح‌های دانشگاهی در اولویت بانک‌ها نبود. اکنون صندوق نوآوری و شکوفایی با هدف حمایت از این طرح‌ها راه‌اندازی شده است. بر این اساس بستر رسیدن به این هدف فراهم شده است. ما در این مسیر به طرح‌های قبلی اکتفا نکرده‌ایم و بر اساس نیازهای روز جامعه طرح‌هایی را مورد توجه قرار داده‌ایم تا دانشجویان ما در داخل کشور و برای مردم خودشان تلاش کنند. من فکر می‌کنم در یک افق میان مدت شرایط رو به رشد خوبی پیش‌رو داشته باشیم.
فرانک فراهانی جم
گروه دانش
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
سیاست فشار علیه ایران نتایج عکس دارد | اروپا در مسیر افزایش تنش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تنظیم سازوکار غرب برای یک درگیری جبهه‌ای
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
پیامی اثر بخش برای مردم مقاوم لبنان
گفت و گو
مخترع وپژوهشگر زبده انگشت شمار است لذا درگیركردن مستقیم این گونه افراد(به استثنای كسانی كه به پشتوانه تجارب قبلی مشتاق دخالت مستقیم در امر تولید یافته های صنعتی خویش هستند) به عنوان مجری در امورتولیدی با توجه به اقتصاد نابسامان كشورماظلمی است مضاعف هم به خود این بزرگواران وهماجتماع.
اقتصاد مریض ما دركوتاه مدت آن هارا در هر دوزمینه تحقیق وپژوهش مات ومبهوت ورشكست و سرخورده ابتر به حال خود رها خواهد كرد. لذا شایسته است دولت با تاسیس بنگاه هایی خاص وتدوین قوانین ودستور العمل های اجرایی دراین ارتباط به عنوان واسطه دستاوردهای مشتری پسند مخترعین و پژوهشگران را پس از ثبت بین المللی برای تولید به سرمایه گذاران داخلی وخارجی ضمن رعایت حق وحقوق مالكین معنوی آنها همراه با بسته های حمایتی تشویقی پیشنهاد وواگذار نماید.
البته استفاده از نظر مشورتی صاحبان اختراعات ونو آوری ها درپیشبرد اهداف تولیدی ذیربط میتواند مفید واقع شود .