استقبال از مسابقات قرآنی رسانه ملی

طی سال‌های برگزاری این مسابقه، افراد زیادی موفق به حفظ تعدادی از سوره‌های قرآن شده و بسیاری دیگر توانسته‌اند با ارسال پیامک به پرسش‌های برنامه پاسخ بدهند و در رقابتی بزرگ سهیم شوند، اما نکته مهم‌تر آن است که مسابقه 1449 توانسته با اجرای یک برنامه همگانی، فضای جامعه را از عطر مفاهیم قرآنی آکنده کند.

محمدحسین محمدزاده، مدیر رادیو قرآن معتقد است، این مسابقه توانسته فضای باشکوهی در حوزه مفاهیم قرآن ایجاد کند و بخصوص نوجوانان و خانواده‌ها در آن سهم قابل توجهی دارند. از نگاه وی، این مسابقه به انس بیشتر خانواده‌های ایرانی با قرآن منجر شده است.

نشر معارف قرآنی

احمد لیایی، دبیر اجرایی مسابقه 1449 درباره این مسابقه و استقبال از آن می‌گوید: طرح قرآنی 1449 علاوه بر این‌که آموزه‌های قرآنی را به مخاطبان ارائه می‌کند، یک مسابقه تلویزیونی است و از شور و نشاطی برخوردار است که می‌تواند تاثیر این آموزه‌ها یا میزان توجه مخاطبان را افزایش دهد.

این مسابقه تلویزیونی که هر سال به یکی از سو‌ره‌های مبارک قرآن اختصاص دارد، یک یا دو نوبت در 14 شبکه رادیویی و تلویزیونی اجرا می‌شود و مسابقه پیامکی آن به صورت زیرنویس در شبکه‌های تلویزیونی به اطلاع علاقه‌مندان می‌رسد.

لیایی مسابقه قرآنی 1449 را فرصتی برای یک رقابت ملی می‌داند و معتقد است اجرای آن هم سبب نشر معارف قرآنی در جامعه شده، هم سطح آگاهی و دانش قرآنی مخاطبان را افزایش داده است.

این مسابقه در ابتدا با عنوان 1440 برای فصل تابستان طراحی شد و به مرور تقارن تابستان و ماه مبارک رمضان حال و هوای تازه‌ای به این مسابقه داد. علاوه بر آن امسال این مسابقه به شکل گسترده در شهرستان‌ها برگزار می‌شود و اقبال واحدی به عنوان سفیر این برنامه به شهرهای مختلف کشور سفر می‌کند، در حالی که در دوره‌های پیشین صرفا در استودیوی شبکه‌های استانی برنامه‌ای اجرا می‌شد و شنوندگان به یکی دو پرسش پاسخ می‌دادند.

به گفته دبیر اجرایی مسابقه 1449 بسیاری از مخاطبان این مسابقه هر سال نیت می‌کنند در این طرح قرآنی مشارکت داشته باشند و تعداد زیادی از مخاطبان در کلاس‌های قرآنی که در جهت همین طرح توسط سازمان‌های قرآنی برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.

سازمان دارالقرآن، معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد، سازمان اوقاف و امور خیریه، ستاد عالی کانون‌های مساجد، دارالقرآن بسیج و شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی همگی دست به دست هم داده‌اند تا مسابقه قرآنی 1449 بتواند فضایی قرآنی در جامعه ایجاد کند.

نرم‌افزاری در دسترس

دبیر اجرایی این مسابقه معتقد است، صرفا شرکت‌کنندگان در این مسابقه نیستند که از فضا و حال و هوای آن بهره‌مند می‌شوند؛ بلکه سالانه تعداد زیادی از تماشاگران تلویزیون فقط با تماشای این برنامه دانش قرآنی خود را افزایش داده‌اند. وی نرم‌افزار اختصاصی این برنامه را در جلب مخاطبان بیشتر موثر می‌داند و می‌گوید: مخاطبان این طرح می‌توانند از طریق این نرم‌افزار به تمامی برنامه‌های تلویزیونی این طرح و سرفصل‌هایی که به صورت روزانه در این طرح دنبال می‌شود، دسترسی داشته باشند و از این طریق به حفظ سوره یاسین و آیات موضوعی قرآن بپردازند.

لیایی ادامه داد: این نرم‌افزار امکان آن را فراهم می‌کند تا افرادی که امکان مشاهده برنامه‌های تلویزیونی مرتبط با طرح قرآنی 1449، قرآن، کتاب زندگی را ندارند، بتوانند براحتی و با مراجعه به تلفن همراه خود در هر جایی که هستند، از این نرم‌افزار استفاده کنند.

دانش قرآنی در میدان رقابت

طرح قرآنی 1449 یکی از انواع مسابقاتی است که در تلویزیون و در شبکه قرآن به علاقه‌مندان ارائه می‌شود. شبکه قرآن از بدو تاسیس همیشه مسابقاتی با محوریت علوم و مفاهیم قرآنی داشته که از متفاوت‌ترین آنها می‌توان به مسابقه فردوس اشاره کرد. این شبکه در ماه مبارک رمضان بیشتر از همیشه مسابقات قرآنی به مخاطبان خود ارائه می‌کند که از آن جمله می‌توان مسابقه قاری برتر، به وقت نوجوانی و اسرا را نام برد. در مسابقه قاری برتر در سه مرحله بهترین قاریان کشور را انتخاب می‌کند. در مرحله مقدماتی این مسابقه 72 قاری شرکت کرده‌اند. در مرحله بعدی 24 نفر از آنها که بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند به مرحله نیمه‌نهایی می‌رسند و در نهایت پنج نفر به مرحله نهایی مسابقه راه پیدا می‌کنند. مسابقه آموزشی به وقت نوجوانی همان‌طور که از نامش پیداست برای مخاطب نوجوان تدارک دیده شده و بخش‌های متنوعی دارد که از آن جمله می‌توان به روخوانی و تجوید قرآن، کریم و مفاهیم اشاره کرد که در این بخش‌ها نوجوانان علاوه بر روخوانی، برداشت‌ها و آموخته‌هایشان را از مفاهیم قرآنی شرح می‌دهند. همچنین در بخش دانستنی‌های این مسابقه موضوعات علمی و قرآن را طرح و بررسی می‌کند و مسابقه اسرا رقابتی در زمینه تلاوت قرآن، اذان و ادعیه است که تاکنون در پنج فصل برگزار شده است.

لزوم استفاده از متخصصان

علاوه بر شبکه تلویزیونی قرآن و شبکه رادیویی قرآن، در دیگر شبکه‌های تلویزیونی، مفاهیم و موضوعات قرآنی در مسابقات مختلف مورد پرسش قرار می‌گیرد و هر کدام سهمی هر چند اندک در افزایش دانش قرآنی مخاطبان و جلب‌نظر آنها به موضوعات قرآنی ایفا می‌کنند.

شاید مسابقات تلویزیونی به اندازه برنامه‌های گفت‌وگومحور عمق موضوعات قرآنی را طرح و بررسی نکند و میزان تاثیرگذاری آنها قابل رقابت با سریال‌ها و برنامه‌های نمایشی نباشد، اما این دسته از برنامه‌های تلویزیونی می‌تواند نقش مطلع‌کننده و سوق‌دهنده را داشته باشد و با ارائه اطلاعات اولیه مخاطب را به دانستن بیشتر کنجکاو کند.

موضوعات متنوعی که در قرآن کریم به عنوان کتاب زندگی مطرح شده یا حتی تلاوت آن، مواد لازم و کافی برای ساخت مسابقاتی جذاب و دیدنی در اختیار برنامه‌سازان قرار می‌دهد شاید لازم باشد همچنان که کارشناسان مذهبی تاکید می‌کنند، در طراحی مسابقات قرآنی هم از تخصص کارشناسان دینی استفاده شود و هم نظر کارشناسان رسانه مورد پرسش قرار بگیرد و زمینه تعامل بین متخصصان این دو حوزه فراهم شود تا مسابقات قرآنی به طرح 1449 و چند مسابقه کوتاه‌مدت و ساده محدود نشود.

ساختارهای متنوع برای مسابقات قرآنی

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رحیم‌زاده که به عنوان مشاور در ساخت برنامه‌ها و سریال‌های متعددی از جمله سریال پرده‌نشین همکاری داشته است، درباره طرح موضوعات و مفاهیم قرآنی در قالب مسابقات تلویزیونی می‌گوید: هر ساختاری در برنامه‌سازی رادیویی و تلویزیونی اگر بدرستی طراحی و اجرا شود حتما می‌تواند موثر باشد فقط باید در هر ساختاری، لوازم و مقتضیات آن ساختار استفاده شود و اگر از همه ظرفیت‌ها بهره‌برداری شود حتما برنامه موردنظر تاثیرگذار خواهد بود.این کارشناس علوم دینی به ارائه همه مفاهیم دینی در قالب نمایشی اعتقادی ندارد و تلویزیون را رسانه‌ای تنوع‌آفرین می‌داند که اتفاقا نمایش بخش اصلی آن نیست. وی توضیح می‌دهد: تلویزیون فقط رسانه نمایش و آثار نمایشی نیست. ساختارهای متنوعی برای برنامه‌سازی در تلویزیون وجود دارد که از آن جمله می‌توان به برنامه‌های گفت‌وگومحور، ترکیبی، نمایشی و مسابقه اشاره کرد و هر کدام از این موارد در جای خود تاثیرگذار است.

در برنامه‌های مذهبی و قرآنی تلویزیون حضور حداقل یک کارشناس مذهبی و مشاور ضروری به نظر می‌رسد و به اعتقاد حجت‌الاسلام رحیم‌زاده، لازم است این کارشناسان مذهبی با رسانه و کارکردهای آن نیز آشنا باشند. از نگاه این کارشناس دینی، بسیاری مواقع ضرورت‌های رسانه‌ای و قابلیت‌های برنامه‌های مختلف با ساختارهای متنوع توسط کارشناسان درک نمی‌شود و به همین دلیل تمام ظرفیت‌های یک ساختار تلویزیونی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

رحیم‌زاده ضمن تاکید بر تربیت نیروی انسانی بر لزوم استمرار مسابقات تلویزیونی با موضوعات قرآنی تاکید دارد. از نگاه او مسابقه‌های تلویزیونی در بسیاری از شبکه‌های دنیا سال‌ها تداوم پیدا می‌کند، اما مسابقات ما بعد از مدتی به پایان می‌رسد و در بهترین حالت فصل دوم یا سوم آنها ساخته می‌شود که بین پخش این فصل‌ها مدتی فاصله ایجاد می‌شود.از نگاه این کارشناس، مسابقه «قرآن، کتاب زندگی» که امسال با عنوان طرح قرآنی 1449 از شبکه قرآن به‌نمایش در می‌آید و توسط دیگر شبکه‌ها حمایت می‌شود، یک اقدام ارزشمند محسوب می‌شود و به مرور زمان نتایج ارزشمند آن ملموس خواهد بود.

گروه رادیو و تلویزیون

آذر مهاجر