از توافق هسته‌ای برای تغییر سیاسی در ایران استفاده شود

هفته‌نامه آمریکایی «تایم» (Time) در تازه‌ترین شماره خود، در دو مطلب جداگانه به بررسی مزایا و معایب توافق هسته‌ای برای آمریکا پرداخته است.

گری سیمور، مدیر اجرایی اندیشکده مرکز علوم و امور بین الملل بلفر (Belfer) در مقاله‌ای با عنوان «بله، توافق هسته‌ای ایران برای آمریکا خوب است» با تأکید بر اینکه «توافق هسته‌ای برای آمریکا زمان می‌خرد» می‌نویسد: «جدال در واشنگتن تا هم اکنون به یک دوقطبی تبدیل شده است؛ طرفداران توافق نهایی پیش رو، مدعی تعطیل شدن برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران هستند.

مخالفان می‌گویند این توافق راه ایران را برای رسیدن به بمب باز می‌کند.

طرفداران امیدوارند توافق به احزاب عملگرای ایران برای پیگیری اصلاحات قوت بخشد. از سوی دیگر مخالفان مذاکرات که برخی متحدان و شرکای آمریکا در خاورمیانه هستند، در هراسند توافق به حمایت ایران از تروریسم و جاه‌طلبی برای سلطه بر منطقه شدت بخشد».

سیمور اضافه می‌کند: «[اما] حقیقت پیچیده‌تر و ناشناخته‌تر از این است. طبق توافق موقت، تولید پلوتونیوم از ناحیه ایران که کنار اورانیوم غنی‌ شده یکی از دو ماده شکافت پذیر مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای است تا ابد محدود شده است. علاوه بر تغییر در رآکتور تحقیقاتی اراک به‌منظور ناتوانی رآکتور از تولید مقادیر قابل توجه پلوتونیوم، ایران متعهد است که تأسیسات فرآوری که برای جداسازی پلوتونیم از سوخت مصرف شده رآکتور هسته‌ای ضروری است، نسازد.

محدودیت‌ها برای غنی‌ سازی اورانیوم کم‌شدت‌تر و موقتی‌تر است. ایران ملزم است از ظرفیت غنی‌ سازی خود یعنی سانتریفیوژهای کمتر و ذخایر کوچک‌تر اورانیوم با درصد پایین کم کند، تا زمان گریز هسته‌ای تا رسیدن به مقدار مورد نیاز از اورانیوم سطح تسلیحاتی برای ساخت یک عدد بمب، از تخمین چندماهه کنونی به حدود یک سال افزایش یابد.

ایران همچنان می‌تواند چندهزار سانتریفیوژ نسل یک را به حرکت درآورد و تحقیقات روی سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر را ادامه دهد. پس از 10 سال محدودیت‌های ظرفیت هسته‌ای شروع به آسان شدن می‌کنند و به ایران اجازه می‌دهند سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری به کار گیرد و زمان گریز هسته‌ای را کاهش دهد. پس از 15 سال محدودیت‌ها به‌طور کامل برداشته می‌شوند، اگرچه بازرسی‌ها و نظارت سخت‌گیرانه‌تر تا 20 تا 25 سال به جای خود باقی خواهد ماند».

مدیر اجرایی اندیشکده مرکز علوم و امور بین الملل بلفر می‌افزاید: «منتقدان چنین ابراز می‌کنند که آمریکا می‌تواند با فنون چانه‌زنی سختگیرانه‌تر و تحریم‌های بیشتر به یک توافق بهتر ــ سانتریفیوژهای کمتر، تأخیرهای بیشتر، بازرسی‌های سرزده و مداخله‌گر ــ دست یابد، اما این اقدام قطعی نیست.

ما به تحریم‌ها شدت می‌بخشیم، و ایران به فعالیت‌های هسته‌ای خود شدت می‌بخشد. نمی‌توان فهمید که چنین اقدامی در نهایت به توافقی بهتر می‌انجامد یا به نزدیک‌تر شدن ایران به بمب. اما در عمل، آمریکا نمی‌تواند از پای توافق موقتی که با مذاکره بر سر آن به نتیجه رسیده است کنار رود و توقع نام‌نویسی حامیان بین المللی به‌منظور تحریم‌های بیشتر را داشته باشد، مگر که ایران در معامله عهدشکنی یا تعلل کند.

این مقام آمریکایی با پیشنهاد مداخله جویانه «تغییر سیاسی در ایران» اضافه می‌کند: «توافق هسته‌ای قریب الوقوع با ایران دست‌کم برای مدت یک دهه و شاید هم بیشتر برای آمریکا زمان می‌خرد. با فرض اجرای موفقیت آمیز توافق هسته‌ای، آمریکا باید از این فرصت برای مهارکردن جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ایران، تشویق تغییر سیاسی در ایران با حداکثر توان و پیگیری یک تصمیم ریشه‌ای‌تر از جانب ایران برای صرف‌نظر کردن از دنبال کردن سلاح‌های هسته‌ای بهره ببرد».

مجله تایم همچنین در مقاله جداگانه‌ای با پیش‌فرض تلاش ایران برای دستیابی به بمب اتمی و با عنوان «نه، توافق هسته‌ای ایران برای آمریکا خوب نیست» «به ‌قلم آرون دیوید میلر آورده است: «ایران بیش از حد از این توافق دریافتی خواهد داشت».

میلر می‌نویسد: «از لحظه‌ای که ایران طریقه ساخت سلاح هسته‌ای را فهمید، شانس زیادی برای یک توافق واقعاً خوب و اطمینان‌بخش وجود نداشت.

توافق در حال مذاکره کنونی، شاید از بین گزینه‌های وحشتناک دردسترس برای کندکردن برنامه هسته‌ای ایران، به‌راستی کمترین بدی را داشته باشد، اما درمورد نتایج احتمالی دیگر این توافق برای آمریکا، باید تیزبین بود: ایرانی ثروتمندتر و قوی‌تر که منطقه را به‌سمت خاورمیانه‌ای خصومت‌ ورزتر نسبت به آمریکا می‌راند و ایرانی که همچنان ظرفیت ساخت سلاح‌های هسته‌ای را برای خود نگه می‌دارد».

مشاور و مذاکره کننده پیشین در امور خاورمیانه در دولت‌های قبلی آمریکا تأکید می‌کند: «این بیرحمانه‌ترین متناقض‌نما است که این مسئله اکنون مسیر خروج ایران از انزوا شده است» و می‌افزاید: این خوب است که توافق به‌واقع بتواند به توانایی و انگیزه ایران برای در اختیار داشتن گزینه سلاح هسته‌ای خاتمه دهد، اما به‌سختی می‌تواند نگرانی‌های دیگر را برطرف کند.
ایران با آنچه احتمالاً برنامه کوچک‌تر و با امکان نظارت آسان‌تری است موافقت خواهد کرد، اما هیچ اطمینان واقعی تا چه رسد به ضمانت، وجود ندارد که این توافق، توافق «برای ابد و همیشگی» باشد که جان کری وزیر خارجه آمریکا به آن اشاره کرده است.چیزی که تضمین خواهد شد و تبدیل به عرف جدید در خاورمیانه خواهد شد آن است که ایران به‌عنوان کشوری دارای حق غنی‌سازی اورانیوم ظاهر خواهد شد که با حفظ بعضی زیرساخت‌های هسته‌ای به تحقیق و توسعه ادامه می‌دهد. ایران خوب دور خود را بازی کرده و خوب ما را بازی داده و بدون دست برداشتن از هوسهایش به سلاح هسته‌ای از تسکین به‌خاطر تخفیف در تحریم‌ها سود برده است، فارغ از آنکه اشاره‌ای به سیاست‌های داخلی و اهداف توسعه طلبانه خارجی‌اش کرده باشیم».

این مقام آمریکایی در ادامه افزوده است: «دولت اوباما چنین استدلال می‌کند که بدون توجه به رفتار منطقه‌ای ایران، محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور به‌خودی خود بااهمیت است. اما ایران، کشوری همانند ژاپن که در آستانه سلاح هسته‌ای است اما به اصول بین المللی احترام می‌گزارد، نیست.جدا کردن مسئله هسته‌ای از جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ایران غیرممکن است. برای سرپا ماندن حکومت ایران، مضطرب نگه داشتن دنیا بر سر ظرفیت هسته‌ای تسلیحاتی این کشور و اطمینان از باقی ماندن آمریکا به‌عنوان یک دشمن، حیاتی است و این توافق ایران را در هیچ‌زمان نزدیکی تبدیل به کشوری معتدل نخواهد کرد».

این نوشتار با بیان «توافق هسته‌ای در منطقه‌ای آشفته، به ایران پول و مشروعیت می‌بخشد» اضافه می‌کند:«ایران تقریباً در هر موضوعی که آمریکا در خاورمیانه درگیر و با آن روبه‌رو است ذی‌نفوذ است: سوریه، عراق، لبنان، داعش و یمن و در حالی که تهران هرجا منافعش اقتضا کند آماده همکاری است، دید این کشور به منطقه با واشنگتن یکسان نیست.توافق به‌خوبی ممکن است قدرت ایران را نه تنها محدود نکند که آن را تقویت کند چرا که منابع بیشتری را به‌سوی متحدان و نمایندگان شیعه‌اش در عراق، حوثی در یمن، علوی در سوریه و حزب الله در لبنان سرازیر می‌کند.از طرفی گشاده‌رویی با ایران، متحدان آمریکا ــ عربستان سعودی و اسرائیل ــ را که از اوجگیری ایران در هراسند منزوی کرده است.»

آرون دیوید میلر در پایان با این پرسش که آیا گزینه‌های دیگری به‌جای توافق وجود داشت؟ می‌نویسد: «تحریم‌ها و مذاکرات شدیداللحن‌تر؟ تهدید قانع‌کننده‌تر به استفاده از زور یا مقابله تهاجمی‌تر با متحدان ایران؟ هیچ‌وقت نخواهیم فهمید. توافق ممکن است بتواند سرعت برنامه هسته‌ای ایران را بگیرد، اما دیر یا زود، در آینده رئیس جمهوری از آمریکا مجبور به رویارویی با ایرانی ثروتمندتر، قدرتمندتر، بانفوذتر و همچنان با سلاح‌های هسته‌ای در دسترس، خواهد بود».(تسنیم)