پرسش‌های نامتعارف در ثبت‌نام مدارس غیردولتی

ما رد چند مدرسه غیردولتی مشهور در تهران را گرفتیم و رسیدیم به مجموعه‌ای از گزینش‌های بی‌ضابطه، بی‌منطق و دور از شئونات انسانی تا به اینجا که در مصاحبه از دانش‌آموز متقاضی اول دبستان می‌پرسند پدرت طرفدار اخبار کدام شبکه‌های خارجی است و اگر ماهواره دارید مادرت کدام برنامه‌ها را تماشا می‌کند. از او می‌پرسند روزنامه مورد علاقه والدینت کدام است؟ نظرشان درباره فلان شخصیت کشوری چیست؟ یا مادرت چند ساعت در روز را بیرون از خانه می‌گذراند؟

خانواده‌ها هم با این سبک و سیاق گزینش کنار می‌آیند، چون خود را مشتری مدرسه‌ای بی‌نقص می‌دانند که ضامن خوشبختی تحصیلی فرزندشان است و از آنجا راهی روشن به سوی آینده باز می‌شود. اما موسس مدرسه‌ای غیردولتی در شمال تهران به ما می‌گوید این کارها چیزی نیست جز تلاش برای اسم درکردن بیشتر و گرفتن رگ خواب مردم در دست؛ زیرا موسسان و مدیران این مدارس خوب فهمیده‌اند مردم طالب چیزی هستند که آن را سخت به دست می‌آورند. ولی سختی تا کجا؟

در پیگیری‌هایمان به مدارسی برخوردیم که شرط ثبت‌نام دانش‌آموز را شغل والدینش تعیین کرده‌اند (و در گوشی درباره میزان درآمد خانواده نیز سوال کرده‌اند) از آن پزشکان و مهندسان و خلبان‌ها و وکلا و کیست که طالبشان نباشد، گویی مدارس پر مشتری می‌خواهند با این شیوه گزینش، دانش‌آموزانشان را طراحی فرهنگی کنند و خود را طرف حساب یک قشر بی‌دردسر و مطیع .

این تمایل عجیب برخی مدارس را با مجتبی زینی‌وند، مدیرکل مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش در میان گذاشتیم که او در یک همنوایی غیرمنتظره با ما از برخی کارهای بی‌منطق در این مدارس ابراز تاسف کرد و گفت خودش نیز به این ملاک گزینش اعتراض کرده و از موسسان و مدیران مدارس شنیده که والدین تحصیلکرده می‌خواهند در درس‌ها کمک حال بچه‌هایشان باشند. چه توجیه عجیبی! مگر نه این‌که مدارس پرطرفدار مدعی ارائه بهترین آموزش‌ها به دانش‌آموزان هستند، پس با این حساب دیگر چه لزومی دارد خانواده‌ها در خانه دست به کار آموزش شوند و نقص‌های تحصیلی برطرف نشده در مدرسه را در منزل ترمیم کنند. پس این تحلیل به منطق نزدیک‌تر است که این مدارس سودای طراحی فرهنگی مدرسه را در سر دارند.

معدل 20، انضباط 20

بجز دقیق شدن‌های عده‌ای در زندگی خصوصی دانش‌آموزان، برخی دیگر از شرایط ثبت‌نام در مدارس مشهور نیز قابل تامل است؛ شرایطی که راه‌های ورود را فقط برای عده‌ای باز می‌گذارد که روی نمره 20 توقف کرده‌اند. ما که پی کار یکی از این مدارس را گرفتیم، معلوم شد شرطش برای شرکت دادن متقاضیان در آزمون ورودی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم (متوسطه اول) معدل و انضباط 20 است و شرط لازم برای شرکت در آزمون ورودی پیش‌دانشگاهی معدل بالای 19، دروس اختصاصی بیشتر از 19 و نمره انضباط 20؛ یعنی شرکت‌کنندگانی درسخوان، سربه‌زیر و بی‌دردسری که بعد از ثبت نام قطعی‌شان می‌توانند تراز مدرسه را بالا نگه دارند.

مجتبی زینی‌وند خوشبختانه در این موضوع نیز هم موضع ما بود که این روال‌ها من‌درآوردی است و منطقی در آن جاری نیست. ما که با زینی‌وند صحبت می‌کردیم او پاسخ‌های شنیده از برخی موسسان این مدارس را چنین شرح داد که وقتی 900 متقاضی ثبت‌نام داریم و کمتر از 30 صندلی خالی، چه بهتر از این که با سخت کردن شرایط، بهترین‌ها را گزینش کنیم. زینی‌وند البته قرار دادن شرط و شروط را اقدامی غیرقانونی نمی‌داند، اما با این بخش کار مشکل دارد که برخی مدارس شروطی را برای ثبت‌نام قرار می‌دهند که با نگاه تربیتی مورد نظر آموزش و پرورش تناسب ندارد، مثل تاکید افراطی بر 20 و سنجیدن دانایی و توانایی افراد با این عدد.

آزمون‌هایی شبیه کنکور

چنته مدارس غیردولتی پرمشتری را که بکاویم چیزهای عجیبی (غیر از نکاتی که گفته شد) از آن بیرون می‌آید که در نتیجه غیرقانونی بودنش ثابت می‌شود، ولی اموری هست که این مدارس دلبستگی وافری به آن دارند و دست بردار از آن نیستند. آزمون‌های ورودی یکی از اینهاست، آزمون‌هایی به‌ظاهر علمی ولی با هدف گلچین کردن بیشتر و قرار دادن فیلترهای سفت و سخت‌تر جلوی راه متقاضیان.

مواد امتحانی این آزمون‌ها دروس سال قبل است و آزمون‌های دوره دبیرستان، مشتمل بر درس‌های اختصاصی هر رشته مثل ریاضی و فیزیک و زیست برای دانش‌آموزان علوم تجربی و عربی و ادبیات و تاریخ برای دانش‌آموزان علوم انسانی. این یعنی مدارس مورد نظر ما به نمرات کارنامه‌ای دانش‌آموزان اعتمادی ندارند و می‌خواهند مطمئن شوند آنها درس‌های سال پیش را خوب آموخته‌اند و قرار نیست برای مدرسه تازه خود دردسر ایجاد کنند.

زینی‌وند، مدیرکل مدارس غیردولتی آموزش و پرورش اما با این بخش از عملکرد مدارس درگیری اساسی دارد و بصراحت بر غیرقانونی بودن این کار تاکید می‌کند، علتش نیز اقدام سال گذشته سازمان مدارس غیردولتی در ساماندهی آزمون‌های این مدارس و تاکید بر مجاز بودن برگزاری آزمون فقط برای پایه‌های هفتم (اول متوسطه اول) و دهم (اول متوسطه دوم). در واقع به گفته مدیرکل، مدارس غیردولتی حتی پرمشتری‌ترین آنها فقط باید برای متقاضیان پایه‌های هفتم و دهم آزمون ورودی علمی برگزار کنند نه برای بقیه پایه‌ها، درحالی که اغلب مدارس پرطرفدارغیردولتی، آیین‌نامه سال قبل را نادیده گرفته‌اند و آزمون‌های ورودی را همچنان سفت و سخت برای همه پایه‌ها برگزار می‌کنند.

از رفتار این مدارس چنین برمی آید که آنها مدعی کیفیتی بلامنازع هستند و این همه سختگیری برای ورود را دلیلی بر خدمات آموزشی بی‌رقیب خود می‌دانند که فقط بهترین‌ها شایسته دریافت آن هستند. اما رد چند مدرسه را که مشتریانش برای ثبت‌نام صف کشیده‌اند گرفتیم که مشخص شد آنها در دوره پیش‌دانشگاهی از والدین تعهد کتبی می‌گیرند اگر فرزندشان در کنکور پذیرفته نشد حق اعتراض ندارند و به جای خرده‌گیری به مدرسه باید نقص را در دانش‌آموز خود جستجو کنند.

در واقع ما به این نتیجه رسیدیم که مدارس مدعی دارا بودن بهترین خدمات آموزشی هیچ تضمینی برای قبولی دانش‌آموزان در کنکور نمی‌دهند، در حالی که بخش زیادی از اسم و رسم خود را مدیون دانش‌آموزانی هستند که در رشته‌ها و دانشگاه‌های پرطرفدار کنکور قبول شده‌اند و همواره از این نام‌ها برای تبلیغ بیشتر مدرسه خویش استفاده کرده‌اند.

اما گویی آموزش و پرورش فعلا دربرابر این مدارس خلع سلاح است، طوری که زینی‌وند، مدیرکل مدارس غیردولتی می‌گوید وقتی بازرسان به این مدارس مراجعه می‌کنند موسسان و مدیران منکر چنین اتفاقاتی می‌شوند و شکایات مردمی را هم که با آنها روبه‌رو می‌کنند، باز قانون‌شکنی‌شان را نمی‌پذیرند که باید گفت همیشه همین بوده و بیشتر متهمان، اتهام وارده به خود را نمی‌پذیرند ولی نپذیرفتن اتهام مانع دادرسی نمی‌شود.

با این حال این مقام مسئول، درمان این درد را در همت مردم و هوشیاری آنها می‌جوید، این که زیر بار هر شرط و شروطی نروند، به حقوق خود آگاه باشند و تخلفات را به اداره کل مدارس غیردولتی و ادارات مشارکت استان‌ها و مناطق گزارش دهند. البته گرچه نقش مردم در جلوگیری از تخلفات انکارنشدنی است، ولی مدارس غیردولتی که به گفته زینی‌وند «سال‌ها نظارت جدی بر آنها نبوده و تعدادی‌شان گمان می‌برند از آسمان افتاده‌اند» نیاز به نظارت‌های مستمر دولتی دارند تا از شوق بی‌پایان خانواده‌ها برای رساندن فرزندان به قله‌های موفقیت، سوء‌استفاده نکنند.

مریم خباز / گروه جامعه