مسئولیت‌ پذیری؛ حلقه مفقوده آموزش پزشکی

یکی از عمده دلایل به‌وجود آمدن این شرایط، ساختار آموزش پزشکی در کشور است که بیشترین نقطه اتکای آن، آموزش علم بالین به دانشجو است و به دانشجوی پزشکی، مسئولیت‌پذیری و دلسوزی برای بیمار را آموزش نمی‌دهد.

آموزش مسئولیت‌پذیری به این معناست که به دانشجوی پزشکی آموزش دهند بیمار، یک انسان دارای حقوق است که باید به درد و بیماری‌اش، نگاهی انسانی داشت نه نگاه تجاری و مالی. دانشجوی پزشکی در مقام عمل باید بیاموزد به بیمارش فقط به عنوان یک مراجعه‌کننده نگاه نکند و مسئولیت سلامت او را تا حاصل شدن کامل نتیجه درمان، به‌عهده بگیرد.

اما با نگاهی به آموزش فعلی پزشکی در کشور، می‌بینیم این مساله مغفول مانده است؛ طوری که آموزش اخلاق پزشکی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های آموزش مسئولیت‌پذیری، فقط در حد دو واحد درسی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

پزشکی شغل نیست، یک حرفه مقدس است

بازنگری در آموزش پزشکی برای ترویج بیشتر اخلاق و مسئولیت‌پذیری در بین دانشجویان پزشکی، ضرورتی است که علاوه بر کارشناسان، مسئولان وزارت بهداشت نیز آن را قبول دارند.

دکتر سلیمان احمدی، رئیس بورد آموزش پزشکی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم به همین نقص آموزش پزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید: باید به دانشجوی پزشکی یاد داد پزشکی یک شغل نیست، بلکه یک حرفه مقدس است و دانشجو باید مسئولیت حرفه‌اش را هم بپذیرد.

به گفته این مقام مسئول، در دانشگاه‌های پزشکی مطرح خارج از کشور طرحی با عنوان «از بیمارستان تا خانه» دارند که در این طرح به دانشجو آموزش می‌دهند تا آخرین مرحله، ارتباطش را با بیمار حفظ کند و مسئولیت حفظ سلامت او را تا رسیدن به نتیجه مطلوب به‌عهده بگیرد.

اما در دانشگاه‌های پزشکی ما چنین طرح‌هایی وجود ندارد و حتی به گفته احمدی، همان دو واحد آموزش اخلاق پزشکی هم که در دانشگاه تدریس می‌شود، بیشتر جنبه تئوری و حفظ‌کردنی دارد و کمتر به جنبه عملی آموزش اخلاق پزشکی نگاه می‌شود.

از نگاه احمدی، استادان پیشکسوت دانشگاه‌ها هم نقش عمده‌ای برای ترویج مسئولیت‌پذیری به دانشجویان به‌عهده دارند و این استادان باید تعهد فردی، نوعدوستی، کرامت بیمار و پاسخگویی به مریض را به دانشجو یاد دهند تا بیمار هم به بیمارستان و هم به بیمار پاسخگو باشد و در مواجهه با بیمارش، احساس وظیفه کند.

این مقام مسئول تاکید می‌کند طرح‌های عملی برای بهبود این شرایط در دانشگاه‌ها وجود دارد و وزارت بهداشت در نظر دارد با بازنگری در محتوای آموزشی دانشگاه‌ها و نظارت بیشتر بر این فرآیند، مسئولیت‌پذیری را در مقام عمل به دانشجویان پزشکی آموزش دهد.

تمرکز بیشتر روی تدریس عملی اخلاق پزشکی، تغییر در برنامه‌های آموزش عملی دانشگاه‌ها و از همه مهم‌تر، نظارت آشکار و پنهان برای ترویج مسئولیت‌پذیری در محیط بیمارستان‌های دانشگاهی، اتفاق‌های مثبتی به‌شمار می‌رود که قرار است به گفته احمدی، در دانشگاه‌های علوم پزشکی ترویج داده شود.

لزوم ارتباط آموزشی بیشتر بین استاد و دانشجو

پزشکی که سلامت بیمارش برایش مهم است و به بیمار فقط به عنوان ویزیت و پول نگاه نمی‌کند، پزشکی است که اخلاق پزشکی برایش نهادینه شده است.

دکتر علی امیر سوادکوهی، رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه پزشکی ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید که این کار نیاز به اصلاح اساسی در نظام آموزش پزشکی دارد و باید این کار را به صورت پایه‌ای اصلاح کرد.

به گفته این کارشناس نظام سلامت، اصلاح این روند زمان‌بر است و با همکاری و هماهنگی بین دانشگاه‌ها و وزارت بهداشت می‌توان، میزان مسئولیت پذیری دانشجویان پزشکی را افزایش داد.

به گزارش مهر، دکتر رضا ملک‌زاده، معاون سابق آموزشی وزارت بهداشت هم در نشست معاونان سابق آموزشی این وزارتخانه تاکید داشته که لازم است به نحوی برنامه‌ریزی شود که استادان گروه‌های داخلی وقت بیشتری صرف آموزش دانشجویان کرده و ارتباط نزدیک‌تری با دانشجو برقرار کنند.

این ارتباط بیشتر بین استاد و دانشجو، به طور قطع کیفیت آموزش پزشکی و آموزش اخلاق به دانشجو را بالاتر خواهد برد. یعنی وقتی استاد برای دانشجو وقت بگذارد و آموزش اخلاق پزشکی به او را در اولویت قرار بدهد، در این شرایط احتمال بالایی وجود دارد که آن دانشجوی پزشکی، متعهد و مسئولیت‌پذیر بار بیاید.

همچنین دکتر عبدالله کریمی، معاون سابق آموزشی وزارت بهداشت هم در این نشست عنوان کرده که لازم است استادان برجسته که نمونه‌های عملی مراعات اخلاق حرفه‌ای هستند شناسایی و با اعمال ساز و کارهای تشویقی خاص، اخلاق حرفه‌ای را در بین استادان و دانشجویان گروه پزشکی نهادینه کنیم.

درواقع از نگاه این کارشناس نظام سلامت، تجلیل از استادان با اخلاق و به طور کلی تجلیل از اخلاق پزشکی، مسئولیت‌پذیری و اخلاق پزشکی را ترویج خواهد داد.

دکتر حسین صادقی شجاع، معاون اسبق آموزشی وزارت بهداشت نیز در این نشست توجه به اخلاق حرفه‌ای را از الزامات آموزش پزشکی کشور عنوان کرد و اظهار داشت که ما نیروی پزشک را برای بخش درمان تربیت می‌کنیم و به همین دلیل، بحث اخلاق حرفه‌ای یکی از الزامات در حوزه آموزش پزشکی است.

این کارشناس نظام سلامت بر لزوم جلوگیری از کمرنگ شدن اخلاق حرفه‌ای در بین پزشکان کشور تاکید دارد و می‌گوید که باتوجه به شرایط خاص پزشکان در جامعه و ارتباطات بین‌المللی کشور، مراعات اخلاق حرفه‌ای در این قشر موجب ارتقای جایگاه کشور در سطح بین‌الملل خواهد شد.

کوتاه سخن آنکه وقتی اخلاق پزشکی و مسئولیت‌پذیری برای استادان دانشگاه‌ها نهادینه باشد و البته استاد وقت بگذارد و همین اخلاق را به دانشجو تعلیم دهد، این نگاه اخلاقی به دانشجو هم تسری پیدا خواهد کرد و در نتیجه، دانشجوی پزشکی، مسئولیت‌پذیری را به طور عملی از استادش خواهد آموخت.

امین جلالوند - گروه جامعه