نارسایی‌ مزمن کلیه در کمین دیابتی‌ها و فشارخونی‌ها

کلیه‌های ما به اعضای مظلوم معروف هستند، چون با وجود ناراحتی، همچنان به کار خود ادامه می‌دهند تا جایی که کارایی خود را از دست می‌دهند و خاموش می‌شوند.

نارسایی مزمن کلیه ممکن است هر طیف سنی از کودک تا کهنسال را در هر دو جنس درگیر کند، اما دیابت، فشار خون و حتی پروستات خوش‌خیم اگر درمان ‌نشود ممکن است باعث نارسایی مزمن کلیه شود. دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، متخصص کلیه و مجاری ادرار، در این باره به جام‌جم می‌گوید: نارسایی کلیه دو نوع مهم حاد و مزمن دارد.

وقتی کلیه‌ها بتدریج و با گذشت زمان کارایی خود را از دست می‌دهند، نارسایی مزمن کلیه اتفاق افتاده است. صفری‌نژاد با بیان این مطلب می‌افزاید: بیش از 80 درصد موارد نارسایی مزمن کلیه قابل پیشگیری است و معمولا بر اثر سهل‌انگاری، کلیه‌ها از کار می‌افتند.

مثلا کودکی را در نظر بگیرید که دچار عفونت ادراری مکرر است و در بررسی‌ها معلوم شده برگشت ادرار دارد. اگر این مشکل درست و علمی درمان نشود، باعث بروز عفونت مکرر در کلیه می‌شود و به آن آسیب می‌زند و در نهایت نارسایی مزمن کلیه می‌شود. این متخصص کلیه توضیح می‌دهد: سنگ‌های کلیه راجعه هستند، یعنی عود می‌کنند و این مشکل بسیار ساده که می‌تواند با اقدام‌های آسان، درمان شود می‌تواند به نارسایی مزمن کلیه تبدیل شود؛ مثلا اگرسنگی شش هفت میلی‌متری به مدت 8 ـ 6 هفته در حالب گیر کند، می‌تواند کلیه فرد را از بین ببرد. حالا اگر این اتفاق برای هر دو کلیه بیفتد، بیمار کلیه‌هایش را که دچار نارسایی شده است، از دست خواهد داد.

بیماری‌ها هم باعث نارسایی کلیه می‌شوند

صفری‌نژاد با اشاره به این که برخی بیماری‌ها می‌توانند بر کلیه اثر بگذارند و عملکرد آن را مختل کنند، می‌گوید: سردسته آنها دیابت است و پس از آن فشارخون کنترل‌نشده. او ادامه می‌دهد: اگر دیابت کنترل نشود و بیمار تحت‌نظر پزشک نباشد طی 10 تا 15 سال باعث نارسایی کلیه خواهد شد. به طور کلی در جامعه ما شایع‌ترین علت نارسایی کلیه که کار را به پیوند می‌کشاند، دیابت است. متهم ردیف دوم، فشارخون است و اگر کنترل و درمان نشود، با گذشت زمان به کلیه آسیب می‌زند و عملکرد آن را دچار نارسایی مزمن می‌کند. به گفته این استاد دانشگاه، برخی بیماری‌های بافت کلیه هم اگر درمان نشوند، باعث نارسایی آن می‌شوند، مانند نشانگان نفروتیک.

مشکلی که دیر خود را نشان می‌دهد

دکتر صفری‌نژاد می‌گوید: متاسفانه علائم نارسایی مزمن کلیه برای خود بیمار قابل‌شناسایی نیست، اما وقتی آزمایش انجام می‌شود، نتایج نشان می‌دهد اوره و کراتینین خون بالاست و پزشک با توجه به این موضوع متوجه مشکل می‌شود. در غیر این صورت، چند سال بعد از ابتلا و وقتی کلیه‌ها 80 ـ 70 درصد عملکرد و کارایی خود را از دست داده‌اند و بیمار دچار کم‌خونی، حالت تهوع، خواب‌آلودگی و... شده، متوجه مشکل می‌شود و به پزشک مراجعه می‌کند و البته آن زمان دیگر خیلی برای درمان دیر است. این متخصص کلیه و مجاری ادرار توصیه می‌کند: با توجه به دیر ظاهر شدن علائم نارسایی مزمن کلیه، افراد مبتلا به فشارخون، دیابت، سابقه بیماری کلیوی در خانواده و افرادی که خودشان سابقه ابتلا به بیماری کلیوی داشته‌اند باید سالانه از نظر کارکرد و عملکرد کلیه بررسی شوند تا هر گونه اختلال در کارکرد و عملکرد کلیه‌ها در مراحل ابتدایی تشخیص داده و درمان شود.

نارسایی مزمن کلیه درمان هم دارد؟

این متخصص کلیه در پاسخ به پرسش فوق می‌گوید: درمان نارسایی مزمن کلیه در مراحل اول، نگهدارنده است؛ یعنی پزشک مصرف مایعات و مواد پروتئینی را محدود و رژیم غذایی خاصی برای بیمار توصیه می‌کند، اما در مرحله‌ای که مواد سمی در بدن تجمع پیدا کرد‌ه‌اند و کلیه‌ها نمی‌توانند آنها را دفع کنند، درمان جایگزین نیاز است. او درباره درمان جایگزین توضیح می‌دهد: درمان جایگزین، دو نوع است؛ همودیالیز یا دیالیز کردن بیمار و پیوند کلیه. بهترین روش درمان نارسایی‌ مزمن کلیه هم انجام پیوند است. به شرطی که بیمار شرایط خاص انجام این جراحی را داشته باشد. اگر این امکان وجود نداشته باشد، به ناچار دیالیز انجام می‌شود و پزشک تعیین می‌کند بیمار چند بار در هفته برای دیالیز مراجعه کند.

نارسایی حاد کلیه درمان دارد

دکتر صفری‌نژاد با بیان این که نارسایی حاد کلیه، ناگهانی اتفاق می‌افتد، ادامه می‌دهد: اگر بیمار هنگام عمل جراحی یا تصادف دچار خونریزی شدید شده، عضلاتش له یا به مسمومیت خاصی مبتلا ‌شود کلیه را ناگهان دچار نارسایی حاد می‌کند. او توضیح می‌دهد: نارسایی حاد کلیه معمولا قابل ‌درمان است و پس از گذشت چند هفته از درمان، کلیه‌ها دوباره کار خود را از سر می‌گیرند. او هشدار می‌دهد: اگر هم این نارسایی درست درمان نشود، به نارسایی مزمن کلیه تبدیل خواهدشد. کلیه‌ها رزرو یا ذخیره خیلی خوبی دارند و اگر تا 50 درصد عملکرد خود را از دست نداده باشند، معمولا میزان اوره و کراتینین خون بالا نمی‌رود؛ اما اگر میزان کراتینین خون به بیش از 1.8 برسد، یعنی بیمار در حال ابتلا به نارسایی مزمن کلیه است. البته نارسایی مزمن کلیه از نظر علمی چند مرحله دارد و درمان به این که بیمار در کدام یک از این مراحل قرار داشته باشد، بستگی دارد.

مراقب کلیه‌هایمان باشیم

دکتر صفری‌نژاد در نهایت تاکید می‌کند: افرادی که به بیماری‌هایی مثل دیابت، فشارخون و سنگ کلیه دچارند که ممکن است به نارسایی مزمن کلیه بینجامد، حتما باید سالانه از نظر سلامت کلیه بررسی شوند. متاسفانه اگر کسی دچار یکی از این بیماری‌های زمینه‌ای باشد و از آن به هر دلیل بی‌اطلاع بماند، بیماری‌اش در مراحل پیشرفته خود را نشان می‌دهد که شاخص‌ترین علائم آن که خود بیمار متوجه‌شان می‌شود رنگ‌‌پریدگی، خستگی، حالت تهوع و به علت جمع شدن اوره، خارش شدید پوست است.

زهرا صفوی سهی ‌/ ‌جام‌جم