توزیع ناعادلانه خدمات درمانی و مرگ کودکان سرطانی در ایران

دیر رسیدن به مراکز درمانی و نیمه‌کاره رها کردن فرآیند درمان، دلایلی است که حالا به گفته رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، باعث شده در کشور ما مرگ کودکان بر اثر سرطان بسیار بیشتر از کشورهای غربی باشد.

دکتر محمداسماعیل اکبری به فارس گفته که این دلایل باعث کم‌اثر شدن روش‌های درمانی هم می‌شود و از طرفی این درمان‌ها بسیار گرانقیمت است. در واقع، سرطان کودکان تقریباً در همه جای دنیا مانند هم بوده و اختلافی که وجود دارد در درمان آن است.

پیشتر هم اکبری هشدار داده بود که حدود 50 درصد سرطان‌های کودکان در ایران به مرگ منجر می‌شود، در حالی که این آمار در دنیا حدود 30 درصد است.

به بیان دقیق‌تر، سرطان کودکان در همه جای دنیا شبیه همدیگر است و تنها دلیلی که باعث شده مرگ و میر کودکان مبتلا به سرطان در ایران بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته باشد، ضعف خدمات درمانی در کشور است.

به گفته این مقام مسئول، طبق آخرین بررسی‌ها 14 درصد سرطان‌ها در کشور مربوط به سرطان کودکان می‌شود و شکل سرطان در کودکان کشورمان نیز مشابه کشورهای منطقه است، زیرا سرطان در کودکان بیشتر به ژن و عامل وراثت مربوط می‌شود و در حقیقت، ربط چندانی به کشور محل تولد این کودکان ندارد.

جدای از این‌که آمار مرگ و میر کودکان مبتلا به سرطان در ایران، وضعی هشدار دهنده و ناگوار است، یافته‌های جدید نیز حاکی از این است که آمار ابتلای کودکان به سرطان نیز سال به سال افزایش پیدا می‌کند.

چند ماه قبل نیز مدیرعامل موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک) که به عنوان بزرگ‌ترین موسسه حامی کودکان مبتلا به سرطان در کشور شناخته می‌شود، از رشد 15 درصدی کودکان مبتلا به سرطان در هر سال به ایرنا خبر داد.

با این حساب می‌بینیم که در خصوص سرطان کودکان، دو مشکل جدی با یکدیگر ترکیب شده‌اند. یعنی از یک طرف هم آمار ابتلای جدید کودکان در حال افزایش است و از طرف دیگر، آمار مرگ و میر این کودکان نیز به نسبت دیگر کشورهای توسعه یافته، در حال شتاب گرفتن است.

فقر مراکز جامع ثبت سرطان؛ معضلی فراگیر

به دلیل نبود نظام جامع ثبت سرطان، آمار خیلی دقیقی از تعداد کودکان مبتلا به سرطان در ایران وجود ندارد، بماند اصلا آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به سرطان در ایران در دسترس نیست.

گفته می‌شود، سالانه حدود 90 هزار نفر از ایرانیان به سرطان مبتلا می‌شوند و بر اساس آمارهای موسسه محک نیز حدود 21 هزار کودک مبتلا به سرطان تحت حمایت این نهاد غیردولتی قرار دارند که البته هرساله درصد قابل توجهی از این کودکان، فوت می‌کنند.

مرگ و میر زیاد کودکان ایرانی مبتلا به سرطان در مقایسه با کشورهای پیشرفته، موضوعی قابل کتمان نیست و حتی خود وزارت بهداشت هم به عنوان متولی نظام سلامت، این مساله را قبول دارد. دکتر علی قنبری‌مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم با صراحت می‌گوید: قبول داریم که مرگ و میر کودکان ایرانی که به سرطان دچار می‌شوند، بیشتر از کشورهای توسعه یافته است، ولی این مساله را فقط نباید به دیر مراجعه کردن این کودکان به مراکز درمانی قلمداد کرد. به گفته قنبری مطلق، توزیع ناعادلانه خدمات درمانی و تشخیصی سرطان در سراسر کشور، باعث شده که آمار مرگ و میر کودکان مبتلا به سرطان در ایران به نسبت کشورهای توسعه یافته بالاتر باشد.

مشکل بعدی که این مقام مسئول، آن را عامل مهمی در مرگ و میر این کودکان مطرح می‌کند، بحث کمبود مراکز جامع سرطان است، یعنی مراکزی که همه خدمات تشخیصی و درمانی سرطان را یکجا انجام دهند و بیمار را از این مرکز به آن مرکز نفرستند.البته تاسیس چنین مراکز جامعی برای مقابله با سرطان کودکان، به اعتبارات مناسبی نیاز دارد که با توجه به استمرار طرح تحول نظام سلامت در سال 94، امید می‌رود که امسال تاسیس این مراکز در اولویت فعالیت‌های وزارت بهداشت قرار بگیرد.

اتاق‌های بستری کودکان را جدا کنید

اگرچه در باور عموم، سن و سال بیماران تاثیری در فرآیند درمان سرطان ندارد، اما بر اساس یافته‌های علمی و تجربی، درمان سرطان کودکان موفق‌تر و رضایتبخش‌تر از بزرگسالان است.

دکتر محمد فرانوش، فوق تخصص سرطان کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم نیز به این مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: سرطان خون، سرطان مغز و سرطان غده لنفاوی، به ترتیب سه نوع شایع سرطان کودکان در کشور است که بجز سرطان مغز در کودکان، سرطان خون و سرطان غده لنفاوی در کودکان تا 80 درصد درمان می‌شود، اما شانس درمان سرطان مغز در بین کودکان ایرانی حدود 50 درصد است.

فرانوش تاکید دارد که به طور کلی، متوسط شانس درمان انواع سرطان‌های کودکان در جهان حدود 75 درصد تخمین زده می‌شود، اما در کشور ما شانس مداوای این کودکان بین 55 تا 60 درصد است.

مراجعه دیر هنگام والدین، توجه نکردن به علایم اولیه سرطان کودکان و در دسترس نبودن امکانات درمانی برای همه کودکان، دلایلی است که فرانوش هم آنها را در افزایش آمار مرگ و میر کودکان سرطانی در ایران، موثر می‌داند.

وی خاطرنشان می‌کند که علاوه بر این دلایل، باید به مشکل کمبود تخت‌های بیمارستانی برای مداوای کودکان مبتلا به سرطان در ایران هم توجه شود.

هم‌اکنون در بسیاری از مراکز درمان سرطان کودکان در ایران، تخت‌های بستری در کنار هم چیده شده که همین عامل به اعتقاد فرانوش، باعث افزایش عفونت‌های بیمارستانی و افزایش احتمال مرگ و میر این کودکان شده است.

نباید فراموش کرد که کودکان مبتلا به سرطان به دلیل انجام روش‌های درمانی مثل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، سیستم دفاعی بدنشان رفته رفته ضعیف می‌شود و به همین دلیل نیز در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار می‌گیرند، در حالی که اگر آنها در اتاق‌های مجزا از همدیگر قرار داشته باشند، احتمال ابتلای کودکان به بیماری‌های جدید کاهش پیدا می‌کند و امید به زندگی در آنها نیز بالاتر می‌رود.

امین جلالوند ‌/‌ گروه جامعه