جذابیت غیرقابل پیش‌بینی یک مسابقه

فرمانده

مسابقه با 12 نفر که در دو گروه شش نفری تقسیم می‌شوند، آغاز می‌شود. زاویه دید روایی این مسابقه به‌گونه‌ای است که تماشاگر تمامی رفتارهای مسابقه‌دهندگان را در زمان مسابقه زیر نظر دارد. سپس در هر مرحله هر گروه فردی را که نسبت به بقیه اعضای گروه کارایی کمتری داشته به‌عنوان فردی که باید از گردونه مسابقه خارج شود، به فرمانده یا همان گرداننده اصلی مسابقه معرفی می‌کنند، اما نکته جالبی که مسابقه را از دیگر مسابقات گروهی متمایز می‌کند، این است که اگر در یک مسابقه تعداد دو گروه نامتوازن شود با تشخیص فرمانده فرد یا افرادی از گروهی که نفرات بیشتری دارد به گروهی که نفرات کمتری دارد، می‌پیوندند. این به نوعی فلسفه اصلی این مسابقه را نیز نمایش می‌دهد که آنچه حائز اهمیت است، موفقیت گروهی است نه یک فرد و البته کسی که می‌تواند بهترین تصمیم را در این زمینه بگیرد، فرمانده است. با این وصف تعلقات و منافع فردی جای خود را به منافع گروهی می‌دهد و مرجع نهایی تصمیم‌گیری نیز فرمانده است.

موقعیت

مسابقه «فرمانده»یک مسابقه مستند و پرهیجان است که در پادگان سیدالشهداء در زیباکنار از مناطق زیبای شمال کشور و بخش‌هایی نیز در روستاها و مناطق اطراف آن فیلمبرداری شده است. سردار علی مسجدیان به‌عنوان فرمانده عملکرد شرکت‌کنندگان در مسابقه حاضر هستند. این مسابقه ـ مستند که سازندگانش بر مستند بودن آن تاکید دارند، توسط موسسه هنری رسانه اوج و به کارگردانی حامد شکیبانیا و کمک حدود 50 نفر از دیگر عوامل ساخته شده است.

در قامت یک مستند دیدنی

حامد شکیبانیا مستندسازی است که آثار زیاد و موفقی ساخته که تعدادی از آنها نیز پیش از این روی آنتن رسانه ملی رفته است. ازجمله مستند «پشت دیوار اشرف». از دیگر مستندهایی که بر پایه اطلاعات وبلاگ شخصی این تهیه‌کننده و کارگردان موفق به دریافت جوایز داخلی و بین‌المللی شده‌اند، می‌توان به کارگردانی مستند «ترینیتی: دانشمند، سیاستمدار و بمب»، تهیه‌کنندگی و کارگردانی بخش ایران مستند «ایران و غرب»، کارگردانی مستند «من انرژی هسته‌ای نیستم» و «جنگ به شیوه آمریکایی» و همچنین تهیه‌کنندگی برنامه‌های تلویزیونی «این شب‌ها»، «هنگام درنگ» و مجله تصویری حماسه اشاره کرد.

مسابقه فرمانده در قالب یک برنامه مستند پیچیده طراحی شده است که همان‌طور که گفته شد ساختار آن به گونه‌ای است که نمی‌توان نسبت به آنچه در ادامه مسابقه رخ می‌دهد، پیش‌بینی انجام داد. به‌عنوان نمونه گروه‌ها از دو شهر مختلف تعدادی دانش‌آموز پیدا کرده و سپس آنها را تحت آموزش‌های فرهنگی لازم قرار می‌دهند. بی‌شک چنین مرحله از مسابقه‌ای را نمی‌توان تماما تحت کنترل قرار داد و همین موضوع یکی از اصلی‌ترین دلایل جذابیت این مسابقه تلویزیونی است. این غیرمنتظره و غیر قابل پیش‌بینی بودن گاهی در مراحل دشوار فیزیکی و ذهنی تبدیل به بخش‌های پرهیجان می‌شود. مانند مسابقه پینت‌بال در جنگل یا رالی در دشت و کوه که بیشتر متکی بر توانایی و هماهنگی ذهنی و جسمی شرکت‌کنندگان است. از دیگر بخش‌های جالب این مسابقه می‌توان به بخشی اشاره کرد که در آن شرکت‌کنندگان باید به دو روستای مختلف خدمات اجتماعی و بهداشتی ارائه کنند. بخش‌های جذاب و نشاط‌آوری هم مانند آشپزی برای یک پادگان آموزشی یا عبور از موانع نظامی نیز از دیگر بخش‌های این مسابقه است.

جذابیت‌های یک مسابقه تلویزیون

بی‌شک مسابقات تلویزیونی ازجمله مهم‌ترین برنامه‌ها در کنداکتورهای هر شبکه تلویزیونی موفق هستند. نگاهی به پرمخاطب‌ترین برنامه‌های بزرگ‌ترین شبکه‌های تلویزیونی جهان نشان می‌دهد که مسابقات تلویزیونی در انواع و گونه‌های مختلف همواره و در دهه‌های مختلف در رده‌های بالای پربیننده‌ترین‌ها قرار داشته‌اند.

مخاطب خودش را در فضای مسابقه احساس می‌کند و این یعنی هرچه مسابقه طراحی و ساختار قدرتمند‌تری داشته باشد، مخاطب را با نیروی بیشتری به خودش جذب می‌کند. در رسانه ملی نیز همواره مسابقاتی بوده‌اند که توانسته‌اند باعث خلوت شدن خیابان‌ها شوند. ربط دادن این میزان جذب مخاطب به مسائلی چون نبود امکانات و تکنولوژی مانند آنچه امروز هست را نمی‌توان دلیلی منطقی تلقی کرد، اگر مسابقاتی چون «مسابقه هفته» توانستند تا این حد در جذب مخاطبان موفق عمل کنند. مسابقه تلویزیونی بی‌تردید نسبت به نیازهای جامعه آگاه است، زیرا شاید در مقطعی شرایط اجتماعی به گونه‌ای بود که مسابقات اطلاعات عمومی طرفداران زیادی داشت، اما امروز مسابقاتی که هیجان بیشتری دارند، اکشن هستند و حرکت‌های فیزیکی دارند یا به قول معروف باعث ترشح آدرنالین می‌شوند. در کنار این مسائل فرهنگی نیز همواره به‌عنوان لایه‌ای اصلی و پنهان در ساختار تمامی مسابقات موفق هست. مثلا در شرق آسیا، چین، ژاپن و کره به مسابقات پیچیده‌ای که توانایی ذهنی و فیزیکی بالا می‌خواهد علاقه‌مندی زیادی نشان داده می‌شود. البته که این برخاسته از فرهنگ چنین کشورهایی است. در کشوری مثل چین کودکان و نوجوانان و حتی پیرمردها همیشه لباس ورزشی به تن دارند و در گوشه خیابان‌ها با میله‌هایی که برای این کار قرار داده شده مشغول انجام حرکات ورزشی هستند. ورزش‌های رزمی و تمرینات ذهنی و جسمی در مدارس ابتدایی چین و ژاپن از دروس اصلی به شمار می‌روند. با این تفاسیر اما در شبکه‌های مطرح غرب مسابقات بیشتر جایزه بزرگ و البته مبتنی بر قدرت تفکر و دانش، اعتماد به نفس و شانس است. مسابقاتی چون «معامله بکنیم یا نکنیم»؟، «رمز ورود هست»، «چه کسی میلیونر می‌شود»، «هرم»، «لحظه حقیقت» و....

در ایران همان‌طور که می‌دانید مسابقات پرطرفدار آنهایی بوده‌اند که پایه‌های علمی داشته و متکی بر میزان اطلاعات عمومی، دانش و توان فکری مسابقه‌دهندگان طراحی شده‌اند. «نام‌ها و نشانه‌ها»، «یک مسابقه سی سوال»، «مسابقه علمی»، «جدول تصویری»، «مسابقه هفته» و «راز سیب» از معروف‌ترین مسابقاتی هستند که پیش از این از تلویزیون پخش شده‌اند، اما موضوع مهم اینجاست که روند تولید مستمر مسابقات طی سال‌های اخیر کمتر از قبل و بیشتر تمرکز تولید بر ساخت مسابقات کوچک و تلفنی بوده است. با این حال به نظر «فرمانده» می‌تواند شروعی باشد بر روند تازه‌ای بر تولید مسابقات بزرگ تلویزیونی، زیرا مخاطبان ایرانی ثابت کرده‌اند که چنین برنامه‌هایی می‌توانند جزو برنامه‌های مورد علاقه‌شان باشد.

امید ذاکری‌نیا / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)