مادرانی که خودشان، هنوز کودکند

بر اساس پایگاه اطلاعات سازمان ثبت احوال در ۹ ماهه امسال یک هزار و ۲۷۷ مورد ولادت از مادران کمتر از ۱۵ سال گزارش شده است. همچنین در سال گذشته نیز آمار این ولادت‌ها در مادران کم سن یک هزار و ۷۲۷ مورد بوده است. این در حالی است که کل ولادت سال گذشته یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۸۳۴ مورد بوده و در مجموع می‌توان گفت ولادت مادران زیر ۱۵ سال یک دهم درصد کل آمار موالید را به خود اختصاص داده است.

بر همین اساس استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان با ۴۶۲ مورد ولادت از مادران زیر ۱۵ سال دارای بیشترین آمار و استان خراسان جنوبی با ثبت سه مورد دارای کمترین آمار در میان استان‌های مختلف بوده است.

در استانهای خراسان رضوی، خوزستان، آذربایجان شرقی و غربی و همچنین کرمان به ترتیب بعد از سیستان و بلوچستان دارای بیشترین آمار تولد نوزادان از مادران کم سن را به خود اختصاص داده‌اند که به اعتقاد کار‌شناسان و جامعه‌شناسان دراین استان‌ها به دو دلیل عمده فقط و همچنین خرده فرهنگهای موجود امکان تحصیل و اشتغال به دختران داده نمی‌شود و این خانواده‌ها دختران خود را در سنین کودکی به خانه بخت می‌فرستند.

از سوی دیگر آمار این ولادت‌ها در استان‌های اربیل با ۶۹ مورد، البرز ۲۰ مورد، بوشهر ۲۰ مورد، تهران ۴۶ مورد، چهارمحال بختیاری ۱۴ مورد و خراسان شمالی ۵۱ مورد گزارش شده است.

همچنین استان‌های زنجان با ۲۹ مورد، فارس ۲۷ مورد، قزوین ۲۲ مورد، کردستان ۲۵ مورد، کرمانشاه ۲۴ مورد، گلستان ۴۲ مورد، گیلان ۲۶ مورد، لرستان ۵۶ مورد، مازندران ۳۵ مورد، مرکزی ۱۴ مورد، هرمزگان ۵۷ مورد، همدان ۴۲ مورد و استان یزد نیز ۱۶ مورد تولد نوزادان توسط مادران کمتر از ۱۵ سال گزارش شده است.

برخی از استان‌ها نیز در کشور هستند که در مقایسه با استانهای مختلف کشور آمار ولادت از سوی مادران کم سال در آن‌ها کمتر است که البته هم می‌تواند مربوط به فرهنگ سازی باشد و هم جمعیت کم استان.

همچنین بر اساس آمارهای به دست آمده در سال ۸۴ تولد کودکان توسط مادران زیر ۲۰ سال ۱۰/۴ درصد کل ولادت‌ها و تولد کودکان از مادران ۲۰ تا ۳۴ سال ۸۰ درصد و همچنین ولادت‌ها در مادران ۳۵ سال به بالا ۹/۶ درصد گزارش شده است در حالی که در سال ۹۱ آمار ولادت کودکان در مادران زیر ۲۰ سال به ۸/۳۱ درصد و در مادران ۲۰ تا ۳۴ سال ۸۰/۲ درصد و در مادران ۳۵ سال و بیشتر نیز به ۱۱/۳ درصد رسیده است.

تحلیلی که بر این آمار‌ها توسط کار‌شناسان انجام شده نشان می‌دهد که آمار ولادت در زنان ۲۰ تا ۳۴ سال تقریبا طی سال‌های مختلف ثابت بوده اما از سهم تولد در سن پایین کم شده درحالی که آمار ولادت از مادران ۳۵ سال به بالا با توجه به بالا رفتن سن ازدواج، از افزایش برخوردار بوده است.

آمار ۹ ماهه نشان می‌دهد که تعداد تولد کودکان از مادران زیر ۲۰ سال به ۷ درصد و بالای ۳۵ سال به ۱۲/۹ درصد رسیده و این در حالی است که آمار ولادت در زنان ۲۰ تا ۳۴ سال همچنان ۸۰/۱ درصد ثبت شده و ثابت مانده است.

فقر اقتصادی دلیل درصد زیادی از ازدواج‌های کودکان

دکتر غلامرضا علیزاده جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، به دلایل ازدواج دختران در سنین کم اشاره کرد و گفت: درصد بالایی از ازدواج‌های دختران که در سنین پایین انجام می‌شود به دلیل فقر اقتصادی و برخی نیز به علت خرده فرهنگ‌هایی است که در جامعه وجود دارد و ربطی به مشکلات مالی ندارد.

بر اساس طبقه بندی‌های حقوقی افراد زیر ۱۸ سال کودک تلقی می‌شوند و بر همین اساس باز کردن دفترچه حساب و یا دریافت گواهینامه نیاز به تمام شدن ۱۸ سال سن دارد و این گونه موارد نشان می‌دهد که کودکان از لحاظ جسمی و روانی آمادگی بسیاری از کارهایی که بزرگسالان انجام می‌دهند را ندارند.

وی تاکید کرد: ازدواج در سنین پائین یک سری عوارض و پیامدهای منفی دارد به طوری که از نظر آمادگی‌های جسمی و روانی هنوز فرد، کودک بوده و آمادگی اینکه بتواند وارد مسئولیت بزرگ خانوادگی به عنوان همسر و مادر شود را ندارد به همین دلیل ازدواج در سن زیر ۱۵ سال می‌تواند به فرد آسیب‌هایی از لحاظ روحی، روانی، عصبی و اجتماعی و همچنین فرهنگی وارد کند و طبیعتا فرد نمی‌تواند از عهده نقشی که باید ایفا کند، برآید.

اینجامعه‌شناس، در مورد تحولات زیستی نیز گفت: کودک در ازدواج در سن کم از تحصیل بازمانده و نمی‌تواند در مدارس روزانه درس بخواند که در این شرایط بسیاری از دختران ترک تحصیل می‌کنند و روند آموزشی آن‌ها متوقف خواهد شد.

به گفته علیزاده، از نظر فیزیک بدنی نیز ازدواج دختران کم سن و همچنین مادر شدن آنان می‌تواند عوارض زیادی برای او و فرزندش ایجاد کند بخصوص در مناطقی که پزشک، درمان و بیمارستان کم است ممکن است جان مادر و کودک به خطر بیافتد.

ناسازگاری و عدم انسجام حاصل ازدواج در سنین پایین

او معتقد است از نظر مناسبات اجتماعی نیز چون فرد هنوز به درجه‌ای از بلوغ اجتماعی نرسیده و نیاز به تشکیل خانواده در وی نهادینه نشده وارد یک فرایند زودرس می‌شود و در این شرایط فرد از زندگی مشترک آزرده خواهد شد، بنابراین ناسازگاری و درگیری با همسرش زیاد شده و در ‌‌نهایت تمامی این موارد باعث خواهد شد که انسجام و هماهنگی‌های لازم در آن زندگی ایجاد نشود.

این استاد دانشگاه عنوان کرد که مادر شدن در سن کم، باعث بروز بیماری‌های روان‌شناختی در فرد شده وسلامت جسمی، اجتماعی و روانی وی به خطر بیفتد و در نتیجه نقش واقعی خود را نمی‌تواند ایفا کرده و احساس پشیمانی می‌کند.

وی در مورد مناطقی که در آن ازدواج دختران در سنین کم و به تبع آن مادر شدن دختران کم سن و سال رخ می‌دهد، گفت: معمولا در چند لایه اجتماعی این نوع ازدواج‌ها بیشتر انجام می‌شود برخی افرادی که درآمد کمی داشته و از نظر اقتصادی با مشکلاتی مواجه هستند که در این گونه خانواده‌ها دختران خود را زود‌تر از حد معمول به خانه بخت می‌فرستند و همچنین در برخی لایه‌های دیگر نیز که ممکن است فقر نباشد اما بر اساس خرده فرهنگ‌ها، دختر زود ازدواج می‌کند و در مجموع خانواده‌های تهی دست، بدسرپرست و به نوعی خودسرپرست، دختران خود را زود‌تر شوهر می‌دهند.

ضرورت حمایتهای فردی و اجتماعی از مادران کمتر از ۱۵ سال

در همین رابطه فرهاد اقطار کار‌شناس و مدیرکل آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: مادر شدن دختران کمتر از ۱۵ سال نیاز به ارائه خدمات پزشکی و مددکاری ویژه‌ای دارند که این موضوع در اغلب کشورهای دنیا مشاهده شده و وجود دارد. به طوری که از‌‌ همان آغاز زمان بارداری یک مددکار در کنار مادر برای بررسی و آموزش موارد مختلف از لحاظ بهداشت و تغذیه حضور دارد.

وی تاکید کرد: در حوزه پزشکی نیز مادران کمتر از ۱۵ سال حتما نیاز به این دارند که به طور مرتب از نظر جسمی مورد آزمایش و بررسی قرار گیرند چون این افراد در سنین کم توان جسمی و روحی فرزندآوری را ندارند و از نظر بدنی ضعیف هستند بنابراین امکان بروز اختلالات در آن‌ها وجود دارد و نیازمند مراقبت ویژه هستند.

به گفته این آسیب‌شناس، این زنان ممکن است بعد از زایمان دچار اختلالاتی مانند افسردگی و کم خونی شوند بنابراین چنانچه مورد حمایت قرار نگیرند با مشکل مواجه خواهند شد.

بروز اختلال در مادران کوچک پس از زایمان

اقطار با اشاره به اینکه به نظر نمی‌رسد در کشور ما با توجه به شرایط زندگی کودکان این افراد به سرعت به بلوغ فکری و جسمی برسند گفت: دختران برای ازدواج باید به بلوغ کامل رسیده باشند اما در کشور ما کودکان زیر ۱۵ سال هنوز به بلوغ کامل نرسیدهداند بنابراین شرایط ازدواج و فرزندآوری را ندارندو به نظر می‌رسد درصدی از آن‌ها پس از فرزندآوری دچار اختلالاتی شوند که در این صورت نیازمند حمایت‌های ویژه‌ای از سوی خانواده‌ها و همچنین مسئولان ذی ربط هستند.

وی درباره تربیت نوزادان این مادران نیز گفت: از سوی دیگر با توجه به اینکه این مادران کم سن خود کودک هستند به همین دلیل نمی‌توانند تربیت درستی برای نوزادان و فرزندان خود داشته باشند و جا دارد که مددکار و یا مشاوری در کنار این خانواده‌ها قرار گیرد تا بتواند فرزندی خوب تربیت کنند.

به گفته اقطار ازدواج در سنین کم اغلب در استان‌های محروم و مناطقی که سنتی بوده و به آداب و رسوم گذشته پایبندند رخ می‌دهد و در این جوامع زنان مانند شهرهای بزرگ به تحصیل و اشتغال روی نمی‌آورند بنابراین خانواده آن‌ها را در سن کم ترغیب به ازدواج می‌کنند.

ازدواج دختران و به تبع آن فرزند آوزی آنان در سنین کمتر از ۱۵ سال با توجه به اینکه به رشد جسمی، روحی و روانی کافی نرسیده‌اند، باعث می‌شود که در اغلب موارد فرد از لحاظ روحی روانی و خانوادگی دچار مشکل و اختلال شود بنابراینجا دارد که دختران و مادران کم سن و سال از سوی خانواده، مسئولان و جامعه مورد حمایت‌های ویژه‌ای قرار گیرند. (مهر)