بیماری‌های‌ زمستانی ‌در کمین‌ کودکان

سرماخوردگی

سرماخوردگی یکی از بیماری‌هایی است که تا به حال درمانی برای آن یافت نشده است؛ این بیماری ویروسی با انسداد بینی، آب‌ریزش بینی، سردرد خفیف، سوزش گلو، سرفه، خس‌خس سینه و... همراه است. 10 درصد از کودکان ممکن است در طول سال 12 بار سرما بخورند، ولی به طور متوسط هر کودکی 6 تا 8 بار در سال دچار سرماخوردگی می‌شود. هرچه سن کودک بالاتر می‌رود، تعداد سرماخوردگی‌ها نیز به دلیل قوی‌ترشدن دستگاه ایمنی کاهش می‌یابد. کودکانی که در محیط شلوغ مانند مهد کودک یا مدرسه قرار می‌گیرند، بیشتر از کودکانی که در خانه یا محیط‌های خلوت هستند دچار سرماخوردگی می‌شوند. ویروس‌ها از طریق ذرات تنفسی و آلودگی اشیای در دسترس منتقل می‌شوند. ویروس سرماخوردگی ضعیف است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. (لازم به ذکر است بعضی پدر و مادرها وقتی ترشحات بینی کودک تغییر می‌کند، احساس می‌کنند سرماخوردگی عفونی شده در حالی که این تصور اشتباه است) سرماخوردگی، درمان دارویی خاصی ندارد و درمان‌ها فقط تسکین‌دهنده هستند؛ مثلا برای درمان تب می‌توان از داروهای تب‌بر یا مسکن‌ها استفاده کرد و برای خارش و سوزش گلو باید از محلول آب‌نمک استفاده شود. بعضی خانواده‌ها در این فصل از ترکیبات قرص‌های ویتامینی مانند ویتامین C برای جلوگیری از سرماخوردگی کودک استفاده می‌کنند، در حالی ‌که ویتامین C جلوی سرماخوردگی کودک را نمی‌گیرد، اما توصیه می‌شود در این فصل مصرف سبزیجات و میوه‌ها در کودکان بیشتر شود. کودکانی که گرفتگی بینی دارند یا دچار ترشحات خشک هستند و بسختی تنفس می‌کنند بخور مرطوب و گرم برایشان مفید است، اما برای کودکی که مبتلا به آسم یا آلرژی است، مصرف بخور مرطوب یا گرم توصیه نمی‌شود. بعضی داروهای گیاهی برای سرفه استفاده می‌شوند و به شکل شربت‌اند. این شربت‌ها از ترکیبات آویشن هستند و با نظر پزشک و در کودکان بالای 2 سال تجویز می‌شود. وقتی کودک سرما می‌خورد، سعی کنید سه تا چهار روز او را به مدرسه یا مهد کودک نفرستید تا چرخه انتقال ویروس از بین برود. به کودکان آموزش دهید دست‌های خود را با آب و صابون بشویند. دست‌ها و اشیای فرد سرماخورده آلوده به ویروس است و فرد سالم با دست‌زدن به آنها ویروس را به بدن خود منتقل می‌کند.

خروسک

بیماری دیگر شایع در فصل پاییز و زمستان خروسک است. این بیماری نیز در بیشتر موارد علت ویروسی دارد. این ویروس باعث تنگ‌شدن حنجره و نای می‌شود و این مجاری که مجاری اصلی هستند، مشکلاتی را برای کودک پدید می‌آورند. بیماری معمولا با یک سرماخوردگی ساده شروع می‌شود؛ ویروس ممکن است از فرد بزرگسال به بدن کودک منتقل شده باشد. بعد از چند روز کودک دچار سرفه‎های خشک، خشن و صدادار می‌شود. اصطلاحا می‌گوییم سرفه‌های پارس‌مانند پیدا می‌کند. شدت بیماری در شب‌هاست، تنفس تندتر می‌شود و پوست شکم و دنده‌ها حالت فرورفته پیدا می‌کند و گاهی کبودی لب‌ها نیز دیده می‌شود. وقتی تنفس صدادار و به‌سختی انجام می‌شود نیاز به عکسبرداری و بستری‌کردن کودک است. در مواقع خفیف، بخور سرد کمک‌کننده است و حتی بردن کودک با پوشش گرم در هوای آزاد و سرد به کاهش التهاب کمک می‌کند. (بخور به دو شکل گرم و سرد است و می‌توان آن را از داروخانه‌ها تهیه کرد)

سینوزیت

این بیماری نیز ممکن است یکی از عوارض سرماخوردگی باشد و معمولا در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان دیده می‌شود. چند نوع سینوزیت وجود دارد، ولی آنچه مدنظر است سینوزیت چرکی است. سینوزیت چرکی در افرادی که تماس بیشتری با سیگار دارند، آلرژی دارند، کودکانی که چیزی را وارد بینی می‌کنند یا ریفلاکس معده به مری دارند، بیشتر مشاهده می‎شود. علائم اصلی به صورت احتقان بینی، ترشح چرکی (ترشح غلیظ و زرد) و سرفه‌های شبانه است. بوی بد دهان، اِدِم دور چشم و سردرد در کودکان کمتر دیده می‌شود. اگر ترشح چرکی و سرفه بیشتر از دو هفته طول بکشد به سینوزیت شک می‌کنیم و معمولا تا 10 روز اول در یک سرماخوردگی عادی به سینوزیت مشکوک نمی‌شویم. درمان سینوزیت نیز مصرف آنتی‌بیوتیک است.

گلودرد یا فارنژیت

فارنژیت ممکن است علت ویروسی یا چرکی داشته باشد. گلودرد چرکی قبل از دو سالگی کمتر دیده می‌شود و در کودکان دبستانی شایع‌تر است. گلودردهای چرکی مهم هستند و معمولا با درد شدید گلو و تب بالا شروع می‎شود و از آب‌ریزش بینی و سرفه هم خبری نیست. در معاینه، پزشک چرک گلو را مشاهده می‌کند. این بیماری حتما باید درمان شود و درمان آن نیز مصرف آنتی‌بیوتیک‌هاست. تشخیص این‌که گلودرد ویروسی یا چرکی است فقط به عهده پزشک است و خانواده‌ها در این مواقع باید از درمان‌های خانگی خودداری کنند.

آنفلوآنزا

آنفلوآنزا بیماری ویروسی است که به شکل سرماخوردگی بسیار شدید ظاهر می‌شود و بیمار تب شدید بیشتر از 39 درجه سانتی‌گراد، درد استخوانی، کمردرد و درد اندام‌های انتهایی، گلودرد و سرفه‌های خشک دارد؛ حتی ممکن است علائم گوارشی هم با آن همراه شود.

بیماری، درمان آنتی‌بیوتیکی ندارد ولی برای کاهش علائم می‌توان از تب‌برها و مسکن‌ها استفاده کرد.

برای جلوگیری از آنفلوآنزا می‌توان از واکسن استفاده کرد. واکسن اواخر تابستان و اوایل پاییز تزریق می‌شود. تجویز واکسن آنفلوآنزا از شش ماهگی شروع می‌شود؛ فقط برای بعضی کودکان تجویز واکسن ضروری است مثل کودکانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی و کلیوی هستند. واکسن آنفلوآنزا سالانه تزریق می‌شود و فقط برای پیشگیری از آنفلوآنزاست و در پیشگیری از سرماخوردگی هیچ تاثیری ندارد.

برونشیت

این بیماری در کودکان کمتر از 2 سال و معمولا پنج تا شش ماهه اتفاق می‌افتد. مجاری هوا در این کودکان بسیار کوچک است. بیماری با تب خفیف شروع می‌شود و ممکن است تنفس صدادار شود و باید درمان مناسب انجام بگیرد.

تشدید بعضی بیماری‌ها در زمستان: گاهی کودک، مبتلا به بیماری آسم یا آلرژی است که با شروع فصل سرما علائمش شدت می‌یابد. خشکی پوست دست و صورت نیز در زمستان بیشتر می‌شود؛ همچنین لیزبودن زمین به دلیل وجود برف و یخ از مواردی است که باعث شکستگی در دست و پای کودکان می‌شود. والدین توجه کنند که کفش‌های مناسبی برای کودکان تهیه کنند، لباس‌های گرم به آنها بپوشانند و غذاهای مفید و مقوی به آنها بخورانند.

اسهال‌های ویروسی

اسهال‌های زمستانی در کودکان عمدتا ویروسی‌‌اند. (برخلاف تابستان که اسهال‌های میکروبی شایع هستند) یعنی کودک با سرماخوردگی دچار اسهال و استفراغ می‌شود. در این مواقع نیز باید به از دست دادن آب بدن کودک توجه کرد و مصرف مایعات کودک را بالا برد.

لوزه سوم

لوزه سوم یکی از بافت‌های لنفاوی است که به صورت توده‌ای در سقف دهان قرار گرفته است و معمولا با معاینه معمولی دیده نمی‌شود و اگر در اثر سرماخوردگی بزرگ شود علائم انسدادی ایجاد می‌کند که به شکل خرخر شبانه است و کودک به علت خواب نامناسب، همیشه خسته و کسل به نظر می‌رسد و گاهی ممکن است دچار شب‌ادراری هم بشود. این کودکان تنفس دهانی دارند و کم‌کم صدای تودماغی پیدا می‌کنند. گاهی هم شنوایی‌شان دچار مشکل می‌شود که حتما باید درمان شود؛ درمان نیز معمولا جراحی است.

دکتر شیوا رفعتی / متخصص کودکان