تجارت در دنیای کهن

سال 1889 میلادی طی کاوش‌های دمرگان که در ارمنستان صورت گرفت، تعدادی از این حلقه‌ها به‌دست آمد. در کاوش‌های موهنجودارو در پاکستان میله‌هایی از جنس مس کشف شد که متعلق به 3000 سال پیش از میلاد است که می‌توان آنها را قدیمی‌ترین وسیله مبادله تا قبل از اختراع سکه دانست . در حفاری‌های شوش نیز حلقه‌ها و میله‌هایی از جنس نقره متعلق به 2000 سال پیش از میلاد به‌دست آمده است. در خرابه‌های شهرهای آشور شمش‌های طلا و نقره که متعلق به 2500 تا 1200 پ.م کشف شده است، علاماتی روی آنها مشاهده می‌شود که حاکی از اولین قدم انسان برای ابداع سکه است. در مورد پیدایش سکه روایات تاریخی مختلف است. به گفته هرودوت مورخ یونانی اولین انسان‌هایی که به ضرب سکه اقدام نمودند لیدی‌ها بودند. با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و شهرت این قوم بخصوص وجود ذرات طلا در شن‌های رود پاکتول که از سارد پایتخت لیدی عبور می‌کرد، مردم این سرزمین را متوجه تجارت و بخصوص ساختن سکه انداخت و به این ترتیب وضع جدیدی در ادوار اقتصادی و تجارتی آن روزگار ابداع شد. قدیمی‌ترین سکه‌های لیدی بشکل قطعه پهن نامنظمی ‌است از مخلوط نقره و طلا (آلکتروم) که در روی آن شیارهایی موازی و پشت سکه چند فرورفتگی حک شده است و گاهی در بعضی از این فرورفتگی‌ها نقش حیوانی شبیه روباه به چشم می‌خورد زیرا روباه در لیدی مورد پرستش اهالی بوده است. در دوره کروزس، شاه لیدی سکه‌هایی معروف به کروزئید بوجود آمد که می‌توان آن را نخستین سکه حقیقی جهان دانست. کروز‌ئید (کروزسی) پادشاه لیدی دو نوع سکه طلا و یک نوع سکه نقره رواج داد. روی سکه نقش شیر و گاو در حال حمله به یکدیگر و در پشت سکه چند مربع فرو رفته است.

پس از سکه‌های لیدی در اژین که از جزایر یونانی کنار دریای اژه است و مکتب حجاری آن نیز معروف است سکه‌های بسیار زیبایی با نقش لاک‌پشت دریایی که مظهر آرتمیس الهه اندیشه در یونان بوده است، در ضرابخانه ای که در این شهر دایر شده بود ضرب می‌شد. سپس در شهرهای مختلف ساحلی کنار دریای اژه مثل میله و افز سکه‌هایی ضرب شده بود که روی آنها نقش حیواناتی مثل شیر، گاو، گوزن و خوک دریایی که هر کدام علامت شهر یا مظهر خدایان محلی هستند و از نظر هنری در حد بسیار بالایی قرار دارند. نمونه‌های بسیار با ارزش از آنها که از تخت جمشید به‌دست آمده ‌ در این مجموعه وجود دارد.

در روی سکه‌های شهرهای ممالک یونانی و آسیای صغیر که در تصرف ایران بودند اغلب نقش خدایان افسانه‌ای بود. این نقوش متنوع کمک بزرگی به روشن شدن مذاهب دنیای قدیم کرده است . مثلا در روی سکه‌های اژین نقش لاک‌پشت که مظهر آرتمیس دختر ژوپیتر است و روی سکه‌های آتن در یک طرف تصویر آتنا الهه یونانی اندیشه، دختر زئوس و در طرف دیگر نقش جغد، مظهر او وجود دارد.

جواد رضایی / جام‌جم