نکاتی خواندنی درباره «روز واقعه» عاشورایی‌ترین فیلم ایرانی

از داریوش فرهنگ تا شهرام اسدی
عبدا.. اسفندیاری که در فاصله زمانی سالهای 1359 تا 1362 به عنوان مدیر گروه فیلم و سریال شبکه اول سیما مشغول فعالیت بود و در تمامی پروسه تولید کار به عنوان مشاور تولید نقش داشت درباره روند شکل گیری "رو واقعه" گفته است: حوالی سال 1360 برای داریوش فرهنگ داستان مسلمان شدن یک مسیحی همزمان با وقوع وقایع عاشورا را تعریف کردم و از وی خواستم به سراغ گسترش طرح و نگارش فیلمنامه برود. فرهنگ یک طرح پنج صفحه‌ای نوشت و آن را برای ما آورد. ما هم بعد از تایید طرح از او خواستیم که فیلمنامه کار را براساس همان طرح بنویسد اما فرهنگ که ادعایی در فیلمنامه‌نویسی نداشت گفت من چنین کاری نمی‌کنم برای همین به سراغ گزینه‌های دیگری برای نگارش سناریو رفت. یکی از این گزینه‌ها مرحوم کیهان رهگذار بود؛ یعنی نویسنده سریال «سربداران» اما رهگذار گفت: من جرات نمی‌کنم چنین کاری را بسازم. بعد فرهنگ به توصیه ما به سراغ محسن مخملباف رفت اما مخملباف هم از نگارش این فیلمنامه طفره رفت؛ مخملباف در آن دوران تئاتری با عنوان «حصار در حصار» را که مضمونی ضدمارکسیستی داشت اجرا کرده بود؛ تئاتری که فرج‌الله سلحشور و محمدرضا هنرمند هم در آن بازی کرده بودند و به واسطه این اجرا بود که پیشنهاد نگارش این فیلمنامه به مخملباف ارائه شد اما او هم گفت:«نمی‌توانم چنین فیلمنامه‌ای بنویسم؛ چراکه با عقایدم جور نیست.» این را که چرا او فکر می‌کرد این فیلمنامه با عقایدش جور نیست من نمی‌دانم.

اسفندیاری ادامه داده است: رفت و آمدهای داریوش فرهنگ به شبکه اول برای مشاوره برای پیداکردن سناریست ادامه داشت تا اینکه بناگاه فرهنگ حدودا یک سالی غیبش زد و بعد از این یک سال فیلمنامه‌ای با عنوان «روز واقعه» را برای ما آورد؛ فیلمنامه‌ای نوشته «ع.سالک». فیلمنامه در شورای فیلم و سریال بررسی و تایید شد و جالب اینکه تا قبل از تایید فیلمنامه فرهنگ نام نویسنده واقعی کار را نگفت. هر چقدر اصرار کردم بگوید نام نویسنده چیست او مرتب می‌گفت:«چه فرقی می‌کند، شما فیلمنامه را بخوانید و ببینید مورد تایید است یا نه.» شخصا در همان بار اولی که فیلمنامه را خواندم به واسطه سبک و سیاق حاکم بر کار فهمیدم که احتمالا بهرام بیضایی در نگارش آن نقش داشته است. وقتی حدسم را با فرهنگ در میان گذاشتم، او تایید کرد که فیلمنامه کار بیضایی است اما به خاطر اینکه ممکن است آوردن نام بیضایی حساسیت‌برانگیز شود، نام مستعار روی فیلمنامه زده. به هر حال فیلمنامه تصویب و قرار بر ساخت آن شد اما به دلیل وقوع جنگ، ساخت آن به تعویق افتاد.

اسفندیاری درباره چگونگی انتخاب شهرام اسدی برای کارگردانی «روز واقعه» بیان کرده است: فیلمنامه به دلیل ساخت جنگ به تعویق افتاد تا اینکه من از تلویزیون به فارابی هجرت کردم و در این فاصله حسن جلایر تهیه‌کننده فیلم «سفیر» این فیلمنامه را از بیضایی خریداری کرد و برای دریافت پروانه ساخت آن را به ارشاد ارائه داد. شورای نظارت هم حدودا دو سال روی فیملنامه وقت گذاشت تا بعد از ارائه یک سری اصلاحات مجوز ساخت آن را صادر کند. من در آن زمان در بخش معاونت فرهنگی فارابی بودم و چون شهرام اسدی را که تازه از خارج بازگشته بود می‌شناختم و کارهایی را که پیشتر ساخته بود دیده بودم، به او پیشنهاد ساخت دادیم.

به عشق امام حسین(ع) این فیلم را ساختم
شهرام اسدی که "روز واقعه" را بر اساس فیلمنامه ای از بهرام بیضایی کارگردانی کرده است درباره دلایل ماندگاری این اثر گفته است: من به شخصه به اصل و موضوع فیلمنامه علاقه داشتم. این عشق نشئت گرفته از نام امام حسین(ع) بود که از کودکی، زمانی که در هیئت‌های سلماس کاسه‌ به دست می‌گرفتم در وجودم بود. از همان دوران همیشه دوست داشتم کاری درباره امام حسین(ع) انجام دهم، پس وقتی فیلمنامه را خواندم، بهترین فرصت را برای رسیدن به این خواسته به دست آوردم.

اسدی درباره انتخاب بازیگران و بخصوص استفاده از علیرضا شجاع نوری به عنوان بازیگر نقش "عبدا.." اظهار داشته است: ما در آن زمان از تمام جوانان تئاتر و سینما تست گریم گرفته بودیم، اما به شخصه من به دنبال چهره‌ای بودم که رسوبات نقش‌های قبلی را برای "روز واقعه" به همراه نداشته باشد، برای همین این طراوت و تازگی را در علیرضا شجاع نوری و لادن مستوفی پیدا کردم، اما برعکس دو نقش اصلی، می‌خواستم تمام نقش‌های فرعی حتی آنهایی که دو یا سه سکانس بازی داشتند از بازیگران بزرگ سینما باشند، چون درصدد برقراری تعادلی در کار بودم تا کسانی که تعلق خاطری به بازیگران مطرح سینما دارند به فیلم گرایش پیدا کنند.

حتی یک نفر هم در گروه نبود که حالش بد باشد
علیرضا شجاع نوری بازیگر اصلی "روز واقعه" درباره حضورش در این کار گفته است: اولش که قرار شد در "روز واقعه" بازی کنم هیچ فکر نمی‌کردم سالها بعد، این‌همه با اشتیاق از آن یاد کنم. خاطره‌هایش، کم‌رنگ و پررنگ هنوز برایم شیرین‌اند. خاطرات بد، همان اوایل از ذهنم رفت مثل شکستن دنده‌ام که الان دیگرجزئیاتش یادم نیست.

شجاع نوری ادامه داده است: این‌کار هم مثل باقی فیلم‌ها درست روزهای آخرِ پیش‌تولید بهم پیشنهاد شد. شهرام‌اسدی آمد دفترم و گفت همه‌ بازیگرها انتخاب شده‌اند، تمام لباس‌ها و لوکیشن‌ها مشخص شده‌اند و فقط جای هنرپیشه‌ نقش اول خالی‌ست که هنوز پیدا نکردیم و اگر تو بازی نکنی، ساخت فیلم با مشکل روبه‌رو می‌شود. وقتی رسیدیم سر محل فیلم‌برداری، همه‌چیز آماده بود و باید بلافاصله کار را شروع می‌کردیم، هیچ دلیلی هم برای تاخیر وجود نداشت.

این بازیگر درباره امدادهای غیبی در جریان این کار اظهار داشته است: آن‌قدر اتفاقات عجیب‌وغریب و یاری‌کننده سر راه فیلم پیش آمد که شهرام اسدی دیگر مطمئن بود حتی اگر در کار تدارکات مشکلی ایجاد شود، همه‌چیز سرِ صحنه یک جوری فراهم می‌شود. نمی‌دانم چرا این‌طور می‌شد. شاید به این دلیل که حال همه‌مان خوب بود. فیلم‌برداری حدود چهارماه طول کشید و در گروهی به این بزرگی حتی یک نفر هم نداشتیم که حالش بد باشد. (خبرگزاری میزان)