رئیس‌محورید یا بدون قید و شرط؟

جام جم سرا به نقل از خراسان: «وحید فرهمند» کار‌شناس مطالعات خانواده می‌گوید اگر شیوه ارتباطی صحیحی در بین اعضای خانواده وجود نداشته باشد، همکاری و همدلی در آن خانواده دیده نخواهد شد. این کار‌شناس خانواده در ادامه نکاتی را در همین باره مطرح می‌کند.

آشنایی با شیوه‌های ارتباطی

خانواده اولین محیط اجتماعی است که فرد در آن رشد می‌کند و تمام ارزش‌های اجتماعی در خانواده به فرد منتقل می‌شود در نتیجه اگر اعضای یک خانواده با یکدیگر تعامل مناسبی داشته باشند، آن‌ها هم برای یکدیگر و هم برای جامعه افراد موثری خواهند بود. اولین نکته‌ای که در تعامل افراد خانواده با یکدیگر به چشم می‌خورد، شیوه ارتباطی آن‌ها با یکدیگر است.

این شیوه ارتباطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چون تحت تاثیر همین شیوه ارتباطی است که اعضای خانواده تصمیم می‌گیرند سازگارانه با یکدیگر همکاری کنند یا سر ناسازگاری داشته باشند و فقط به فکر خودشان باشند. در ادامه با شیوه‌های ارتباطی غلط که مهم‌ترین موانع همکاری و همدلی در خانواده‌ها هستند، آشنا خواهید شد.

شیوه رئیس محور

یکی از شیوه‌های ارتباطی که بین اعضای بعضی خانواده‌ها وجود دارد، این است که یکی از اعضا که معمولا پدر یا مادر هستند نظر خودشان را به عنوان معیار درست یا نادرست بودن هر مسئله‌ای در خانواده مطرح می‌کنند.

در این خانواده‌ها، اعضای دیگر حق اظهار نظر ندارند و حتی نظرشان در انتخاب‌های مهم زندگیشان هم مورد بررسی قرار نخواهد گرفت. این شیوه غلط ارتباطی یکی از موانع همکاری و تعاون بین اعضای خانواده است.

از پیامدهای نامناسب این شیوه ارتباطی، این است که اعضای چنین خانواده‌هایی معمولا استرس و اضطراب دارند و به خاطر ترس از اظهار نظر اهل مشورت دادن و مشورت کردن نیستند. این افراد تا زمانی که پدر یا مادرشان به آن‌ها دستور ندهد و مجبور نباشند، در خانه همکاری نخواهند کرد. این افراد از لحاظ روابط اجتماعی ضعیف هستند و به همین دلیل از جمع‌ها طرد می‌شوند. همچنین این افراد تلاش می‌کنند تا بتوانند بر دیگران تسلط پیدا کنند و باعث اذیت آنان می‌شوند.

شیوه بی‌قید و شرط

در مقابل شیوه ارتباطی رئیس محور، شیوه سهل گیرانه یا شیوه بی‌قید و شرط است. در چنین خانواده‌هایی، افراد کاملا استقلال دارند و هر فردی کاری را انجام می‌دهد که خودش درست می‌داند.

در این خانواده، افراد به نظرات دیگر اعضای خانواده کاری ندارند. این افراد به جای اینکه هدف‌های گروهی برای موفقیت داشته باشند، هدف‌های فردی دارند و به نوعی خودخواه هستند. این شیوه هم پیامدهای منفی زیادی دارد.

یکی از این پیامد‌ها این است که اعضای این خانواده‌ها، مسئولیت پذیر نیستند و از اعتماد به نفس پایینی برخوردار هستند. اعضای چنین خانواده‌هایی در خانه هیچ مسئولیتی برای خودشان نمی‌بینند و کاری انجام نمی‌دهند. در این افراد، حس همکاری در پایین‌ترین سطح ممکن به چشم می‌خورد و معمولا به همکاری با دیگران تمایلی نشان نمی‌دهند.

شیوه عمل بر اساس منطق

بهترین شیوه ارتباطی بین اعضای خانواده‌ها، روشی بین شیوه‌های سخت گیرانه و بی‌قید و شرط است. در این شیوه ارتباطی، اعضای خانواده با منطق درباره هر موضوعی با یکدیگر صحبت می‌کنند تا به نتیجه برسند. در این خانواده‌ها درباره هر موضوعی به گفت‌و‌گو می‌نشینند و به هر نتیجه‌ای که برسند، همه اعضای خانواده خود را موظف می‌دانند که برای تحقق آن هدف به یکدیگر کمک کنند.

در این شیوه ارتباطی همکاری و تعامل بسیار بالایی وجود دارد. از پیامدهای مثبت این شیوه ارتباطی، اعتماد به نفس بالای فرزندان و احتمال موفقیت بیشتر در روابط با دیگران است. در چنین خانواده‌هایی، اعضای خانواده مسئولیت پذیر هستند و برای پیشرفت خانه به صورت داوطلبانه گوشه‌ای از کارهای خانه را انجام می‌دهند.

تاثیر شیوه ارتباطی صحیح

برنامه ریزی برای بعضی از برنامه‌های خانوادگی می‌تواند افراد خانواده را به یکدیگر نزدیک کند. به طور مثال، اگراعضای خانواده‌ای بخواهند اسباب کشی کنند، والدین باید این موضوع را برای فرزندانشان توضیح دهند و باید به آنان بگویند که به کجا خواهند رفت و محل جدید چه خوبی‌ها و بدی‌هایی دارد و نظر فرزندانشان را جویا شوند. با این کار بچه‌ها خود را در این برنامه شریک می‌دانند.

در این صورت، به جای ترس و نگرانی از محیط جدید در بسته بندی وسایل و اثاث کشی نیز کمک می‌کنند و وقتی به خانه جدید رفتند، دوباره در چیدن لوازم و حمل و نقل وسایل خانه به پدر و مادرشان کمک می‌کنند. یکی از راه‌هایی که سبب موفقیت خانواده‌ها می‌شود، همکاری بین آنان است. والدین باید کار‌ها را میان اعضای خانواده براساس سن و توانایی آنان تقسیم کنند. هرکسی باید مسئولیتی داشته باشد مانند خرید کردن، نظافت خانه، نظافت وسایل شخصی، گذاشتن سطل زباله بیرون از خانه و آشپزی.

با تقسیم کار، اعضای خانواده احساس مسئولیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. بعضی از مواقع لازم است، والدین در مورد مسائل و مشکلات با فرزندان خود صحبت کنند. پدر و مادر‌ها باید با فرزندان خود صمیمی باشند و در مورد مسائل مختلف با آنان مشورت کنند. البته باید به هنگام مشورت، به سن و میزان درک آنان توجه کنند و مسائلی را با آنان در میان بگذارند که سبب ناراحتی روحی و روانی آنان نشود.