گام​های آهسته طرح هادی در روستاهای کشور

63 هزار روستا در کشور وجود دارد که جمعیت ساکن در این روستاها در سال 1335 حدود 68 درصد بود و این جمعیت در سال 1385 و پس از یک دوره پنجاه ساله به 31 درصد کاهش یافت.

روند نگران‌کننده کاهش جمعیت روستایی کشور، مسئولان را بر آن داشت تا اجرای طرح هادی را که اولین بار در سال 62 با عنوان طرح بهسازی در روستاهای همدان و با هدف توسعه و آبادانی این مناطق شکل گرفته بود، با سرعت بیشتری پیگیری کنند که به دنبال این امر، تهیه طرح هادی برای بسیاری از روستاهای کشور از سال 67 و اجرای آن از سال 68 آغاز شد.

طبق آمار بنیاد مسکن حدود 38 هزار و 131 روستای بالای 20 خانوار در کشور وجود دارد که به گفته غلامرضا مجیدی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی طرح‌های بنیاد مسکن کشور، این بنیاد تاکنون برای 83 درصد این روستاها معادل 32 هزار و 400 روستا طرح هادی تهیه کرده است و تا پایان سال 94 نیز طرح هادی بقیه روستاهای بالای 20 خانواری را که بدون طرح است آماده خواهد کرد.

وی با اشاره به این‌که دوره اعتبار یک طرح هادی ده ساله است و پس از گذشت این زمان اعتبار خود را از دست داده و باید مورد بازنگری قرار گیرد در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: براین اساس تاکنون برای 4500 روستا طرح بازنگری تهیه شده که با احتساب طرح‌های قبلی، حدود 37 هزار طرح می‌شود که برخی روستاها دارای دو طرح بوده است.

مجیدی با بیان این‌که عملیات اجرای طرح هادی در 1100 روستای جدید بالای 20 خانوار دیگر نیز از امسال کلید خواهد خورد، می‌گوید: طبق قانون دولت موظف شده تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی پایان سال 94، اعتبارات لازم برای تهیه و اجرای طرح هادی در تمام روستاهای بالای 20 خانوار کشور را تامین کند، در حالی که اکنون اعتبارات لازم برای تهیه طرح در اختیار بنیاد مسکن قرار گرفته و این بنیاد نیز طرح تمام این روستاها را تا پایان دوره پنجم آماده خواهد کرد، اما از آنجا که اعتبار لازم برای اجرای طرح با تاخیر مواجه است و با توجه به شرایط کنونی پرداخت اعتبارات، ممکن است اجرای این طرح تا 50 سال آینده به طول بینجامد.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی طرح‌های بنیاد مسکن کشور با اشاره به این‌که طرح هادی با اقداماتی نظیر احداث و اصلاح معابر روستایی و آسفالت آنها، احداث پل روی رودخانه و احداث فضای تفریحی و فرهنگی برای روستاییان، به توسعه و آبادانی روستا منجر می‌شود، می‌افزاید: اما صرف تهیه طرح هادی نیز، فواید متعددی برای روستا دارد، زیرا به‌مثابه سند توسعه روستا عمل می‌کند که توسعه روستا و ساخت و سازهای موجود در آن باید براساس این سند صورت گیرد و در این صورت از گسترش بی‌رویه ساخت و سازها در اراضی زراعی و باغی جلوگیری خواهد شد.

این سند توسعه همچنین کمبودها و نیازهای خدماتی و زیرساختی روستاها همچون مدارس و خانه بهداشت را مشخص می‌کند که براساس آن مسئولان اجرایی می‌توانند در این زمینه اقدام کنند.

به گفته مجیدی، سومین فایده طرح هادی در مشخص کردن نکات فنی واجب‌الاجرا در ساخت‌و‌سازهاست که صاحبان واحدهای مسکونی را ملزم به رعایت دستورالعمل‌هایی می‌کند تا به هنگام وقوع حوادث طبیعی همچون زلزله، بیشترین امنیت و کمترین آسیب متوجه آنها شود و تمام این موارد در طرح هادی روستا که تهیه و به دهیاران ابلاغ شده، آمده است.

ویلاسازی، یکی از تبعات طرح هادی

گرچه اجرای طرح هادی روستایی در سه دهه گذشته در رفع برخی مشکلات اساسی روستاهای کشور، نقش بزرگی داشته، ولی مشکلاتی را نیز برای بخش کشاورزی ایجاد کرده، به طوری که در برخی موارد اراضی کشاورزی حاشیه روستاها بر اساس طرح هادی به محدوده روستا ملحق و دچار تغییر کاربری شده است.

قباد افشار، رئیس سازمان امور اراضی کشور با بیان این‌که به طور میانگین مساحت محدوده طرح هادی هر روستا ۱۴۰ هکتار است که ۱۵ درصد آن را زمین کشاورزی زراعی و باغی تشکیل می‌دهد، می‌گوید: با این حال میانگین اراضی کشاورزی واقع در محدوده هر روستای دارای طرح هادی در سه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان حدود ۵۰ هکتار است و از زمان اجرای این طرح‌، بیش از ۳۵ درصد اراضی واقع شده در محدوده آن که زمین کشاورزی بوده، عملا از چرخه تولید کشاورزی خارج شده و به ساخت و ساز ویلا و دیگر کاربری‌های غیرکشاورزی اختصاص یافته است.

به گفته وی، این ساخت و سازها در سال‌های اخیر بویژه در استان‌هایی همچون گیلان، مازندران، گلستان، تهران البرز، آذربایجان‌شرقی و غربی، اردبیل، لرستان، خراسان رضوی و اصفهان شتاب بیشتر و ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفته است.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی طرح‌های بنیاد مسکن کشور در پاسخ به این انتقاد می‌گوید: باید پذیرفت که روستا به مانند یک موجود زنده، رشد می‌کند و توسعه می‌یابد و نمی‌تواند در تمام ایام اندازه ثابتی داشته باشد، اما این گسترش زمانی مشکل ایجاد می‌کند که بی‌ضابطه باشد، در حالی که اجرای طرح هادی، این توسعه را ضابطه‌مند می‌کند و گرچه با اجرای این طرح، گریزی از توسعه روستا و ساخت و ساز نیست، اما سعی می‌شود که کمترین آسیب به اراضی زراعی و باغی روستاها وارد شده و حتی نامرغوب‌ترین اراضی در زمره این طرح قرار گیرد.

ضرورت توجه به روستاهای مرزی

از آنجا که بخش عمده‌ای از روستاهای کشور را روستاهای مرزی تشکیل می‌دهد، ولی اغلب این روستاها نه‌تنها از کمبود امکانات و خدمات رنج می‌برد بلکه مشکل بیکاری و سختی تامین معاش نیز در آنها وجود دارد، به طوری که روز گذشته رئیس‌جمهور در اولین روز همایش روستا، بر ضرورت توسعه این روستاها تاکید کرد.

توجه به راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به رفع مشکل بیکاری و تامین معاش روستاییان این مناطق کمک کند که هم‌اکنون در دستور کار مسئولان دولت یازدهم قرار گرفته است.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی طرح‌های بنیاد مسکن کشور نیز درباره توسعه این روستاها می‌گوید: از آنجا که این روستاها غیر از این‌که بخشی از ایران است اولین نقاط دفاعی کشور در مقابل دشمن فرضی نیز قلمداد می‌شوند، بنابراین تثبیت جمعیت در این نقاط حائز اهمیت است و به همین دلیل اجرای طرح هادی در این روستاها با رویکرد ویژه‌ای پیگیری می‌شود که براساس آن قرار است طرح هادی این روستاها بر پایه طرح پدافند غیرعامل اجرایی شود تا هنگام حمله فرضی دشمن، کمترین آسیب متوجه آنها شود.

به گفته مجیدی، این طرح آماده و به دولت نیز ارائه شده و منتظریم برای اجرای آن ردیف اعتباری ویژه‌ای در نظر گرفته شود.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران