فواید روزه‌داری و معافیت ورزشکاران

بنابراین ضروری است برای این قشر عظیم و عزیز ـ که هم به سلامت خودشان و جامعه اهمیت می‌دهند و هم در جهت افتخارآفرینی برای کشورمان گام برمی‌دارند ـ نکات علمی و کاربردی پیرامون روزه‌داری تشریح شود تا آنها نیز بر اساس شناخت علمی و در صورت برخورداری از توان جسمی، فریضه الهی روزه را بجا آورند و از برکات ماه مبارک و روحانی رمضان بهره‌مند شوند. در اینجا علاوه بر اشاره‌ای گذرا به فواید روزه‌داری برای ورزشکاران، شرایط روزه نگرفتن از نظر پزشکی بیان می‌شود:

برخی فواید روزه برای جسم ورزشکاران

1 ـ قلب و عروق: یکی از مفید‌ترین فواید روزه‌داری، روی دستگاه قلبی ـ عروقی است. این عضو کوچک با حجم بالای فعالیت طی روز نیاز به استراحت و تجدید قوا دارد تا از بار فعالیت آن کاسته شود. با روزه گرفتن از بخشی از فشارهای غذایی به قلب که طی سال ایجاد می‌شود، کاسته می‌شود و قلب حداقل برای یک ماه به استراحت می‌پردازد. این استراحت قلبی با تخلیه چربی از قلب وعروق نیز همراه است و بخشی از چربی‌های رسوب کرده در عروق کرونر قلبی ـ که به صورت آترواسکروز (سفت‌شدن عروق بدن) تجزیه می‌شود ـ‌ از داخل عروق کنده و پس از وارد شدن به جریان خون به صورت کالری و حرارت از بدن خارج می‌شود.

2 ـ گوارش: این دستگاه که شامل دهان، مری، معده، روده‌ها، کبد و طحال است، طی سال دچار انواع آسیب‌های غذایی و مسمومیت‌ و عفونت‌ روده‌ای و انگلی می‌شود. در تمام 24 ساعت، دستگاه گوارش مشغول فعالیت‌ بیوشیمی و هورمونی و مکانیکی است و مواد قندی، چربی، پروتئینی و ویتامینی را هضم و جذب می‌کند و معمولا غذاهای قندی و چربی را در بدن به صورت بافت چربی باقی می‌گذارد و سبب چاقی و اختلالات گوارشی می‌شود. برای این‌که از این عوارض درامان باشیم، یکی از بهترین اقدامات، روزه داشتن همراه با آرامش روانی و ورزش‌های روزمره و تغذیه صحیح است. البته طی روز بهتر است از تحرکات بدنی به صورت پیاده‌روی و نرمش‌های سبک خانگی نیز بهره‌مند شد، زیرا فقط با رعایت تغذیه و ورزش می‌توان بافت‌های چربی بدن را از بین برد و قدرت عضلانی دستگاه گوارش و دستگاه اسکلتی را افزایش داد.

3 ـ‌ بافت‌های چربی بدن: وقتی فرد گرسنه می‌ماند، از بافت‌های چربی ذخیره شده در بدنش استفاده می‌کند و اگر افرادی که اضافه وزن دارند طی سال نیز به طور مرتب هفته‌ای یکبار روزه بگیرند و وزن خود را کنترل کنند، به‌هیچ‌وجه دچار چاقی نمی‌شوند.

4 ـ‌ تنظیم تعادل بیوفیزیکی و بیوشیمیایی بدن.

5 ـ متعادل‌شدن جریان خون ورودی و خروجی به کلیه‌ها و هورمون‌های فوق‌کلیوی.

6 ـ اثرات مفید بر غدد داخلی بدن: براساس تحقیقات آزمایشگاهی، اثرات مفید در هورمون‌های هیپوفیز مغز، تیروئید، پاراتیروئید، کلیه، فوق‌کلیه و تخمدان‌ها مشاهده شده است.

چه افرادی (ورزشکاران همگانی یا قهرمانی) نباید روزه بگیرند

1 ـ‌ کسانی که دچار تشنج یا صرع می‌شوند و از دارو استفاده می‌کنند.

2 ـ‌ افرادی که دچار فشار چشم بالا (گلوکوم یا آب سیاه) هستند و با تغییرات حجم مایعات دچار مشکل می‌شوند.

3 ـ کسانی که دچار نارسایی قلب هستند و داروهای قلبی مصرف می‌کنند.

4 ـ کسانی که آسم و برونشیت دارند و به دلیل کاهش مصرف مایعات، دچار خلط غلیظ می‌شوند.

5 ـ افرادی که دچار نارسایی کبدی هستند.

6 ـ کسانی که دچار زخم‌معده و اثنی‌عشر فعال یا دچار ریفلکس شدید و سوء‌هاضمه شدید هستند.

7 ـ‌ افرادی که کلیه‌های سنگ‌ساز دارند، کم‌آبی بیش از حد سبب تشکیل مجدد سنگ یا بزرگ‌تر‌شدن سنگ قبلی می‌شود. (این افراد اگر به روزه‌داری تمایل دارند باید از افطار تا سحری حدود هشت تا ده لیوان مایعات مصرف کنند.)

8 ـ کسانی که پیوند کلیه شده‌اند یا نارسایی کلیوی دارند.

9 ـ افرادی که دچار بیماری‌های التهابی شدید روده هستند که علائم آن غیرقابل کنترل است، بویژه آنان که دچار بیماری‌های کرونزوکولیت اولسرو هستند.

10 ـ ورزشکارانی که دچار یبوست مزمن و طولانی هستند، اگر بدنشان کم آب شود، بیماریشان تشدید می‌شود.

11 ـ کسانی که تحت درمان سرطان باشند، چه از نظر شیمی درمانی، اشعه درمانی یا جراحی.

12ـ ورزشکارانی که دچار حوادث حاد می‌شوند و در بیمارستان تحت درمان هستند، مثلا دچار شکستگی‌ جمجمه، استخوانی و ارتوپدی، خونریزی‌ داخلی و دیگر موارد مشابه بوده، در بیمارستان تحت درمان پزشکی هستند یا در اورژانس بیمارستان تحت مداوا قرار دارند.

13 ـ افرادی که در دوران روزه‌داری دچار ضعف شدید و عمومی بدن شده، به علائمی چون سرگیجه، افت شدید فشار خون، اختلالات و بی‌نظمی‌های قلبی یا دیگر علائم بیماری‌های داخلی بدن دچار می‌شوند.

14 ـ سالمندانی که کهولت سن آنان سبب می‌شود با گرفتن روزه بیماری‌ها و علائم شدید داخلی و مغزی در آنان بروز کند.

15 ـ بیماران دیابتی که میزان قند خونشان به حدی بالاست که با روزه گرفتن دچار افت شدید قند خون و علائمی چون بی‌حالی شدید، سرگیجه، لرزش بدن و ضعف عمومی شدید می‌شوند یا آنان که اجبارا و به توصیه پزشک معالجشان باید دوز داروی ظهر را نیز مصرف کنند یا آن دسته از دیابتی‌هایی که به دستور پزشک معالج باید انسولین را در ساعات وسط روز نیز تزریق کنند، زیرا خطر کاهش قند خون بسیار بیش از ازدیاد آن است.

دکتر لطفعلی پورکاظمی‌ /‌ رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی