افول و احیای تمدن ایرانی‌ ـ‌ اسلامی چگونه بود

نخست آن‌که «آیا تمدن‌ها از طریق حکومت‌ها، یعنی از بالا به پایین ساخته می‌شوند؟» و دیگر این‌که «آیا تمدن‌ها توسط مردمان جوامع، یعنی از پایین به بالا ساخته شده‌اند؟»

کتاب نوانتشار «تمدن ایرانی‌ـ‌اسلامی، از افول تا احیا» ضمن بررسی چگونگی شکل‌گیری تمدن‌ها به بحث درباره چرایی افول تمدن ایرانی در قرن اخیر پرداخته است. شعیب بهمن نویسنده کتاب درباره انگیزه خود و ویژگیهای اثر توضیح داد.

شعیب بهمن، نویسنده کتاب «تمدن ایرانی‌ـ‌اسلامی از افول تا احیا» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: انگیزه اصلی از نگارش این کتاب، دغدغه شخصی‌ام برای پیگیری چرایی افول تمدن درخشان ایران در قرون اخیر است. ایران چه در دوران پیش از اسلام و چه در دوران پس از اسلام تمدنی شکوفا داشته و از منظر علم سرآمد دیگر تمدن‌ها بوده است، اکنون چه شده که با این افول روبه‌روست و در عوض غرب در حوزه علم پیشرفت‌های شایان توجهی کرده است.

وی افزود: تمدن ایرانی در پیش از اسلام و یا هم‌زمان با ورود اسلام به ایران، دوران افول خود را می‌گذراند، اما پس از تثبیت دین، این‌بار با عنوان تمدن ایرانی‌‌ـ‌اسلامی شکوفا شد و تا مدت‌ها در اوج بود. اکنون این سوال نیز مطرح است که با توجه به افول و شکوفایی در قدیم، آیا این روند در دوره جدید نیز برقرار می‌شود؟

بهمن در ادامه با اشاره به این نکته که بحث درباره شکوفایی و همچنین افول و زوال تمدن‌ها مهم‌ترین مسئله این کتاب است، گفت: در این کتاب از چگونگی ساخته شدن تمدن‌ها و به‌ویژه تمدن ایرانی‌ـ‌اسلامی، با دو رویکرد بحث شده است؛ نخست آن‌که «آیا تمدن‌ها از طریق حکومت‌ها، یعنی از بالا به پایین ساخته می‌شوند؟» و دیگر این‌که «آیا تمدن‌ها توسط مردمان جوامع، یعنی از پایین به بالا ساخته شده‌اند؟».

محقق در ادامه با اشاره به ساختار کتاب، گفت: با توجه به مسائلی که بیان کردم، کتاب به پنج بخش تقسیم شده است؛ در بخش نخست با عنوان «مبانی و مفاهیم فرهنگ، تمدن و فلسفه تاریخ» ضمن شرح مفاهیم و واژگان اصلی بحث، نظریه‌های مشهور تئوری‌پردازها و نظریه‌پردازهای تاثیرگذار درباره چگونگی ساخت تمدن‌ها ارائه شده است.

بهمن همچنین به شرح مطالب دیگر بخش‌های کتاب پرداخت: در بخش دوم به معرفی تمدن‌ ایرانی ـ اسلامی، ویژگی‌ها و شاکله‌های این تمدن و معرفی‌های اندیشمندان و دیگر چهره‌های شاخص در تاریخ تمدن ایران، پرداخته شده است. در بخش سوم نیز چرایی افول تمدن ایرانی‌ـ‌اسلامی از منظرهای اقتصاد، سیاست و جغرافیا بررسی شده و نظریه‌های مختلف از اندیشمندان ایرانی و جهانی درباره چرایی افول این تمدن ارائه شده است.

بخش‌های چهارم و پنجم این کتاب نیز به بررسی ایده‌های تمدن سازانه می‌پردازد. نویسنده درباره این دو بخش نیز اشاره کرد:‌ در بخش چهارم من به بررسی نظریه‌های اندیشمندان ایرانی از دوره مشروطیت تا به امروز درباره ارائه راهکارهایی برای شکوفایی دوباره تمدن ایران پرداخته و چرایی عدم پیشرفت ایران در دوران جدید را بررسی کرده‌ام. در نهایت در بخش آخر کتاب نیز من با درنظر گرفتن وضعیت موجود ایران، راهکارهای خودم برای پیشرفت ایران را به پیش روی مخاطبان گذاشته‌ام.

شعیب بهمن، نویسنده، روزنامه‌نگار، محقق و منتقد حوزه‌های تاریخ تمدن و سیاست است. سردبیری دوماهنامه «تحولات ایران و اوراسیا»، عضویت در هیئت تحریریه فصلنامه «مطالعات راهبردی جهان اسلام» و مدیریت طرح «دانشنامه‌ آسیای مرکزی» و «دانشنامه‌ قفقاز» از جمله سوابق کاری بهمن است.

«انقلاب‌های رنگی و انقلاب اسلامی ایران»، «ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی»، «ایران و اتحادیه اروپا: تجارب و چشم‌اندازها» و «آموزش و پرورش و کارکردهای آن» از جمله کتاب‌های منتشرشده بهمن است.