قاره سیاه سرزمین نوآوری‌های دیجیتال

اگر نگاهتان را کمی به پایین بچرخانید؛ یعنی درست در جایی که قاره آفریقا قرار دارد، بدون درنگ این جمله از ذهنتان می‌گذرد: «چه قاره تاریکی، اینجا هیچ شهر و آبادی وجود ندارد». تصور شما تا حدی درست است، زیرا آفریقا کمترین سهم را از زندگی تجملاتی امروز و شهرهای رنگارنگ و نورانی دارد، اما اگر از این شرایط به این نتیجه رسیده‌اید که مردم آفریقا یک زندگی کاملا ابتدایی دارند و از فناوری بویی نبرده‌اند، سخت در اشتباه هستید.

این دنیای مرموز با تمام کمبودهایش مهد اختراعاتی است که گاه بسیار جلوتر از کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی قرار دارد. آفریقا نقشه‌ای است از نوآوری‌ها که با استفاده از آن براحتی می‌توان آینده اختراعات را پیش‌بینی کرد.

نبود ساده‌ترین امکانات مانند برق در این قاره علت اصلی شکوفایی ابداعات است. ما در مورد قاره‌ای صحبت می‌کنیم که هوشمندترین تلفن‌همراه آن نوکیا 1100 است، شاید تعجب کنید، ولی این گوشی در آفریقا بسیار هوشمندتر از آیفون و گوشی‌های اندرویدی رنگارنگ عمل می‌کند.

نیاز، مادر اختراع

اگر به سواحل دنیا مانند شهر‌های جنوبی کشور خودمان سفر کرده باشید با استوانه‌های بزرگی در کناره‌های ساحل مواجه می‌شوید که دو به دو به هم وصل شده‌ است. این استوانه‌های چهار وجهی dolos نام دارد که یک سد مطمئن برای حفظ امنیت بنادر است، اما سوال این است که چرا اریک مریفیلد، مخترع گمنام آفریقایی dolos را اختراع کرد؟

اریک مریفیلد معروف‌ترین مخترعی است که احتمالا تا به حال درباره او نشنیده‌اید! سال 1963، توفانی در یک شهر کوچک به نام لندن شرقی در آفریقای جنوبی، بندر شهر را خراب کرد و در حالی که اریک، بازی فرزندان خود را تماشا می‌کرد، با استفاده از استخوان‌های گاو نر که dolosse نامیده می‌شود، ایده dolos را به‌وجود آورد. امروزه از این سازه‌های بتونی در تمام بندرهای دنیا به عنوان موج‌شکن استفاده می‌کنند. اقتصاد کشتیرانی جهانی هرگز بدون این فناوری آفریقایی
امکانپذیر نبود.

نگاه متفاوت قاره سیاه به فناوری باعث شده اختراعات واقعی در این قاره به وقوع بپیوندد و کسی به فکر ابزارهای جدید و آخرین مدل نباشد، در حالی که در دیگر مناطق دنیا مردم بیشتر از تولید محصولات جدید صحبت می‌کنند. مردم در کشورهای آفریقایی به دنبال حل مشکلات واقعی هستند و این اجبار بیرونی است که آنها را مجبور به چنین کاری می‌کند و هر حرکتی برای برطرف کردن یک نیاز است. هنگامی که چنین مردمی مشکلی را حل می‌‌کنند، همزمان مشکلی از مشکلات تمام دنیا رفع می‌شود.

هوشمندی با حداقل امکانات

در آمریکا مردم از امکان استفاده از تلفن همراه به جای عابر بانک‌ها برای پرداخت هزینه‌های متفاوت بسیار شگفت‌زده شده‌اند. این درحالی است که در آفریقا از ابتدا نیازی به کارت اعتباری نبود و از حدود 12 سال پیش با استفاده از تلفن‌های همراه از طریق سیستم پیام کوتاه شهروندان می‌توانستند قبوض خود را پرداخت کرده و از مغازه‌های مختلف خرید کنند یا حتی هزینه‌های مدرسه کودکان خود را بپردازند. هر روز مبلغی حدود 25 میلیون دلار از طریق سیستم M-Pesa در آفریقای جنوبی جابه‌جا می‌شود و 40 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور کنیا از طریق این سیستم و با تلفن‌های همراه انتقال می‌یابد.

سرویس M-Pesa تنها یک برنامه برای تلفن همراه نیست. در واقع این سیستم خود یک تلفن همراه هوشمند برای مردم آفریقاست. آفریقایی‌ها با این فناوری توانسته‌اند مشکل انرژی را کاهش دهند که از مهم‌ترین دغدغه‌های این قاره است. با استفاده از چنین تلفن همراهی حتی می‌توان ایمیل زد و رادیو گوش کرد.

بسیاری از مردم از آیفون و گوشی‌های اندروید، ویندوزفون و بلک‌بری استفاده می‌کنند، اما کمتر کسی از فناوری pay as you go خبر دارد. این ایده، 15 سال پیش توسط شرکتی به نام Vodocam در آفریقا معرفی شد و اکنون یکی از نیروهای برتر در فعالیت‌های اقتصادی دنیا به شمار می‌آید. پیش از این که درباره نوآوری در آفریقا که اساسا بر مبنای نیاز به‌وجودآمده صحبت کنیم، بهتر است به چند مثال در این زمینه دقت کنید.

طلایی به نام تلفن همراه

شهری مانند ژوهانسبورگ به شهر معدن‌ها شهرت دارد و روی طلا واقع شده است، اما طلای امروز در این شهر تلفن همراه است. بسیاری از شهرها و صنایع در زمان‌های قدیم حوالی ریل‌های قطار ساخته شده است و قبل از آن هم رودخانه‌ها محل مناسبی برای شکل‌گیری شهرها بود؛ یعنی دو عامل اصلی برای ارتباط سریع‌تر، اما امروز ارتباط شکل دیگری به خود گرفته است و روش‌های الکترونیک حرف اول را می‌زند. در چنین شرایطی این یک واقعیت است که طلای امروز تلفن همراه است و این دستگاه بسیاری از اتفاقات را ممکن می‌کند.

بدیهی است قاره‌ای که همیشه از معدن‌های طلا مملو بوده است، از طلای نوین نیز غافل نمی‌شود. از همین رو در کنیا سرویسی به نام iCow راه‌اندازی شده که اطلاعات بسیار مهمی در مورد نحوه نگهداری از لبنیات را آموزش می‌دهد. صنعت لبنیات در این کشور 463 میلیون دلار است که تفاوت یک کشاورز خرده‌کار و یک مزرعه‌دار در چند لیتر شیر است. اگر کسی بتواند این اختلاف را بپیماید، می‌تواند از فقر نجات پیدا کند. این کار به سادگی با استفاده از تلفن همراه صورت می‌پذیرد. حتی اگر برق نیز وجود نداشته باشد، می‌‌توان ادامه داد، زیرا راه‌های زیادی برای رسیدن به برق وجود دارد. چندی پیش یک مخترع کنیایی به نام ویلیام کاموامبا با استفاده از قسمت‌های دوچرخه‌های قدیمی، آسیاب بادی ساخت. کاموامبا قصد دارد تا سیستم انرژی خورشیدی و صنعت برق را در آفریقای شمالی بازسازی کند تا باز هم این قاره فاصله خود را با مصرف‌گرایی بیشتر کند.

پیش‌بینی‌های بیل گیتس

چندی پیش موسس شرکت مایکروسافت که اکنون دوران بازنشستگی خود را سپری می‌کند، در یک اظهارنظر جالب، سال 2035 را نقطه پایان فقر جهانی دانست. این پیش‌بینی با توجه به بحران‌های اقتصادی این روزهای جهان شاید تا حد زیادی عجیب باشد، اما او که خود بتازگی برای پانزدهمین بار در 20 سال اخیر با ثروتی حدود 76 میلیارد دلار عنوان ثروتمندترین فرد دنیا را کسب کرده، بی‌شک رمز و راز اقتصاد جهانی را خوب می‌داند. او دلیل این تحول را پیشرفت فناوری دانسته و معتقد است تجارت‌های الکترونیک به اقتصاد اول جهان تبدیل خواهد شد. فقط کافی است بستر مناسبی برای ورود به این کارزار برای همه آماده شود. بیل گیتس برای تحقق این پیش‌بینی فقط به صحبت‌کردن اکتفا نکرده، بلکه سال‌هاست فارغ از شرکت مایکروسافت فعالیت‌های خیرخواهانه‌ای در کشورهای فقیر برای ایجاد زمینه‌ای مناسب انجام می‌دهد. در چنین محیط‌هایی به علت محدودیت‌های موجود کشش به اقتصادهای نوپا بیشتر از هر چیزی است. به نظر خالق ویندوز، فناوری مرزهای جغرافیایی را از بین می‌برد و برای همین تمام کشورها سهم مشترکی در پیشرفت جهان خواهند داشت.

ایران و فناوری‌های اس‌ام‌اسی

در چند سال اخیر سرویس‌های پیام کوتاه یا همان SMS Base soloution به سرویس تلفن همراه کشور وارد شده است و اکنون کاربران تلفن همراه به سرویس‌هایی مانند Vas و Ussdدسترسی دارند. یکی از بهترین امکانات بانکداری الکترونیک، استفاده از کدهای ussd روی تلفن همراه است. این سرویس در هر جا و هر لحظه می‌تواند بدون نیاز به اینترنت شما را در انجام کارهای بانکی یاری دهد. ویژگی اصلی ussd این است که با ابتدایی‌ترین گوشی‌ها هم کار می‌کند و به گوشی‌های نیمه هوشمند نیازی نیست. البته این سرویس و دیگر سرویس‌های اس‌ام‌اس بیس هنوز در ابتدای راه است و زیرساخت‌های لازم آنها در ایران به طور کامل اجرا نشده، اما این یک قدم بزرگ در راستای عبور از مصرف‌گرایی است، مانند همان چیزی که در آفریقا سال‌هاست اتفاق افتاده. یادتان باشد لازم نیست حتما تمام ساعت شب را پای تلویزیون مدرن و بزرگ خود فیلم تماشا کنید یا با آخرین تبلت تولید شده شرکت اپل مشغول بازی پرندگان خشمگین باشید تا خلاقیت و فناوری را از نزدیک لمس کنید.

مائده گیوه‌چین - جام‌جم