برزیل؛ بازی افتتاحیه و یک طلسم کابوس وار

اولین و البته تلخ‌ترین آنها به سال 1950 برمی‌گردد که برزیل همچون امسال میزبان جام جهانی بود. آنها دیدار افتتاحیه را در حضور 82 هزار تماشاگر با 4 گل از مکزیک بردند اما در دیدار فینال، در شرایطی که با یک تساوی قهرمان می‌شدند، در حضور بیش از 170 هزار تماشاگر در ورزشگاه غول پیکر ماراکانا مغلوب اروگوئه شدند. بعد از آن برزیل در دیدارهای افتتاحیه جام جهانی 1954، 1974 و 1998 هم حضور داشت اما بهترین عنوانش نایب‌قهرمانی جام جهانی 98 بود که البته باتوجه به شکست تحقیر آمیز 3 بر صفر مقابل فرانسه در فینال، لطف چندانی نداشت.

اولین افتتاحیه

حالا دیگر همه آنهایی که فوتبال را دوست دارند می‌دانند طرح برگزاری رقابت‌های جام جهانی را ژول ریمه، رئیس وقت فیفا در بیست و هشتم می‌1928 روی کاغذ آورد تا رقابت‌هایی که حالا دنیا را به تسخیر خود درآورده است، به‌طور رسمی از سال 1930 برگزار شود.

آن زمان چون اروگوئه صاحب مدال طلای دو المپیک قبلی بود و قصد داشت جشن صدمین سالگرد استقلالش را برگزار کند به‌عنوان میزبان نخستین دوره این بازی‌ها انتخاب شد. این انتخاب البته دردسرهای زیادی به همراه داشت. دوری اروگوئه از اروپا باعث شد بسیاری از کشورهای اروپایی زیر بار هزینه‌های سفر به این کشور نروند. جالب آنکه تا دو ماه قبل از نخستین دوره جام جهانی هم هیچ‌یک از کشورهای اروپایی حاضر به اعزام تیم نشده بودند، اما در نهایت با اصرارهای ژول ریمه فرانسه، بلژیک، رومانی و یوگسلاوی به قبول این سفر رضایت دادند. به این ترتیب نخستین دوره با حضور چهار تیم اروپایی و 9 تیم از آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی برگزار شد.

بعد از انتخاب اروگوئه به‌عنوان میزبان، دیگر تصمیم مهم انتخاب تیم‌های برگزارکننده بازی افتتاحیه بود؛ این‌که نخستین بازی جام جهانی را کدام تیم‌ها برگزار کنند، تصمیم چالش برانگیز دیگر بود. در این میان به پاس تلاش‌های ژول ریمه فرانسوی که خود رئیس فیفا هم بود، تیم ملی فرانسه به‌عنوان یکی از برگزارکننده‌های دیدار افتتاحیه انتخاب شد و قرعه کشی مشخص کرد که مکزیک باید مقابل این تیم صف آرایی کند. البته آن زمان تصمیم گرفته شد دیدار دو تیم آمریکا و بلژیک همزمان با دیدار فرانسه و مکزیک برگزار شود تا نخستین دوره جام جهانی دو دیدار افتتاحیه داشته باشد. به این ترتیب روز یکشنبه سیزدهم جولای 1930 یا به عبارتی بیست و دوم تیر 1309، نخستین دیدارهای افتتاحیه جام جهانی برگزار شد؛ فرانسه ـ مکزیک در حضور 4444 نفر در استادیوم پوکیتوس و آمریکا و بلژیک در حضور 18 هزار و 346 نفر در استادیوم پارک سنترال اروگوئه.

فرانسه 4 بر یک مکزیک را برد و آمریکا هم مقابل بلژیک به پیروزی 3 بر صفر رسید اما نخستین گل اولین دوره جام جهانی که اولین گل تاریخ جام‌های جهانی هم بود به نام لوسین لورنت فرانسوی نوشته شد که در دقیقه 19 دروازه مکزیک را باز کرد. البته هیچ یک از چهار تیم فرانسه، مکزیک، آمریکا و بلژیک در آن دوره به دیدار فینال نرسیدند تا برگزاری دیدار افتتاحیه برای آنها بد یمن باشد.

افتتاحیه خوش یمن برای ایتالیا

چهار سال بعد ایتالیا اولین تیمی نام گرفت که هر دو دیدار افتتاحیه و اختتامیه جام جهانی را برگزار کرد. با تلاش‌های بنیتو موسولینی نخست وزیر وقت ایتالیا، میزبانی دومین دوره جام جهانی به این کشور چکمه‌ای‌پوش رسید. البته موسولینی آن زمان به بهانه استفاده ابزاری از این رویداد، میزبانی جام جهانی را گرفت اما برای مردم ایتالیا به‌عنوان نخستین کشور اروپایی که هم میزبان جام جهانی شدند و هم جشن قهرمانی برپا کردند، به سالی فراموش نشدنی تبدیل شد. ایتالیا در حضور 13 هزار تماشاگر در ورزشگاه ناسیونال شهر رم دیدار افتتاحیه آن جام جهانی را 7 بر یک از آمریکا برد و در نهایت هم با پیروزی 2 بر یک مقابل چک‌واسلواکی سابق قهرمان شد. به این ترتیب آمریکا هم اولین تیمی لقب گرفت که در دو دیدار افتتاحیه متوالی بازی کرد. فیفا تا آن زمان معیار مشخصی برای تعیین تیم‌های دیدار افتتاحیه نداشت. به همین دلیل با وجود قهرمانی ایتالیا در جام جهانی 1934 و میزبانی فرانسه در جام جهانی 1938، دیدار افتتاحیه سومین دوره جام جهانی را دو تیم آلمان و سوئیس برگزار کردند؛ دیداری که در حضور 27 هزار و 162 نفر در ورزشگاه پارک دوپرنس پاریس برگزار شد و با تساوی یک بر یک به پایان رسید. البته آن بازی به دلیل تساوی، پنج روز بعد دوباره تکرار شد که این بار سوئیس 4 بر 2 آلمان را شکست داد.

شروع خوب؛ پایان کابوس وار

بعد از وقفه‌ای شانزده ساله برزیل به عنوان میزبان جام‌جهانی 1950، دیدار افتتاحیه آن تورنمنت را برگزار کرد و توانست مکزیک را با 4 گل شکست دهد. ویژگی آن دیدار افتتاحیه حضور 82 هزار نفر در ورزشگاه ماراکانا بود تا افتتاحیه چهارمین دوره جام جهانی به عنوان یکی از پرتماشاگرترین افتتاحیه‌های ادوار مختلف جام جهانی لقب بگیرد. برزیلی‌ها در آن سال همچون ایتالیای 1934، علاوه بر افتتاحیه، دیدار اختتامیه را هم برگزار کردند اما در حضور 171 هزار تماشاگر خودی به اروگوئه باختند تا بزرگترین افسوس فوتبالی تاریخ را برای از دست رفتن آن قهرمانی خورده باشند.

چهار سال بعد در 1954 هم دو تیم برزیل و مکزیک برگزار کننده دیدار افتتاحیه بودند. آنها این بار به این دلیل که به قید قرعه در گروه یک قرار گرفتند دیدار افتتاحیه جام جهانی سوئیس را برگزار کردند تا برای اولین‌بار در دو دوره متوالی دیدار افتتاحیه تکرار شود. البته همزمان با این دیدار که با برتری 5 بر صفر برزیلی‌ها به پایان رسید، سه دیدار یوگسلاوی ـ فرانسه، اروگوئه ـ چکسلواکی و اتریش ـ اسکاتلند هم برگزار شد تا این جام جهانی چهار بازی افتتاحیه داشته باشد.

فیفا در جام جهانی 1958 تصمیم گرفت همچون دو جام جهانی 1934 و 1950، جام جهانی را با حضور تیم میزبان برگزار کند. به این ترتیب سوئد میزبان در نخستین بازی جام به مصاف مکزیک رفت و این تیم را در حضور 45 هزار تماشاگر خودی 3 بر صفر شکست داد.

با وجود این جام جهانی 1962، همچون جام جهانی 1954 با انجام چهار بازی همزمان آغاز شد که پرتماشاگرترین آن دیدار تیم شیلی، میزبان جام جهانی و سوئیس بود؛ دیداری که در حضور 65 هزار تماشاگر شیلیایی در ورزشگاه ناسیونال شهر سانتیاگو برگزار و با برتری 3 بر یک شیلی به پایان رسید.

در سه دیدار دیگر اروگوئه 2 بر یک مقابل کلمبیا، برزیل 2 بر صفر مقابل مکزیک و آرژانتین یک بر صفر مقابل بلغارستان به پیروزی رسیدند تا باز هم نام مکزیک در دیدارهای افتتاحیه به چشم بخورد.

رسم برگزاری افتتاحیه جام جهانی با حضور تیم میزبان، با یک دوره وقفه، دوباره در جام جهانی 1966 به اجرا درآمد و تیم ملی انگلیس در نخستین بازی جام در ورزشگاه ویمبلی لندن به مصاف اروگوئه رفت. آن دیدار از دو جهت در تاریخ این رقابت‌ها ثبت شد؛ اول به عنوان پرتماشاگرترین دیدار افتتاحیه با حضور 87 هزار و 148 نفر و دوم به این سبب که برای اولین بار دیدار افتتاحیه بدون گل به پایان رسید. 19 روز بعد انگلیس در دیدار فینال، آلمان را شکست داد تا پس از 32 سال، تیمی که دیدار افتتاحیه را برگزار می‌کرد قهرمان جام جهانی شود.

پرتماشاگرترین افتتاحیه

جام جهانی 1970 مکزیک هم با دیدار تیم میزبان و شوروی سابق آغاز شد و برای دومین دوره متوالی افتتاحیه جام جهانی گلی در بر نداشت اما رکورد تعداد تماشاگر برای همیشه شکسته شد؛ 107 هزار و 160 نفر در ورزشگاه آزتک این بازی را از نزدیک تماشا کردند.

چهار سال بعد برزیل به عنوان قهرمان جام جهانی 1970، دیدار افتتاحیه جام جهانی 1974 را برگزار کرد. این قانون که قهرمان هر دوره دیدار افتتاحیه دور بعد را برگزار کند از سال 1970 به اجرا درآمد، اما انگار طلسم تساوی‌های بدون گل دست بردار دیدارهای افتتاحیه نبود. این بار دیدار برزیل و یوگسلاوی با تساوی بدون گل به پایان رسید.

جالب آن‌که این طلسم را آلمان هم نتوانست به عنوان قهرمان جام جهانی 1974، در دیدار افتتاحیه جام جهانی 1978 بشکند و برای چهارمین بار متوالی دیدار افتتاحیه بدون گل مساوی شد؛ آلمان صفر ـ لهستان صفر.

اولین شگفتی

افتتاحیه جام جهانی 1982 اسپانیا را آرژانتین، مدافع عنوان قهرمانی و بلژیک برگزار کردند. بعد از 20 سال دیدارهای افتتاحیه گل داشت و برای اولین بار جام جهانی با یک شگفتی آغاز شد؛ شکست آرژانتین در دیدار افتتاحیه. آرژانتینی‌ها با یک گل مغلوب بلژیک شدند.

روند ناکامی تیم‌های قهرمان در دیدارهای افتتاحیه دوره بعدی، با توقف ایتالیا مقابل بلغارستان در دیدار افتتاحیه جام جهانی 1986 ادامه پیدا کرد. این دیدار در حضور 96 هزار تماشاگر حاضر در ورزشگاه آزتک مکزیکوسیتی یک ـ یک مساوی شد.

اما یکی از خاطره‌انگیزترین دیدارهای افتتاحیه، دیدار افتتاحیه جام جهانی 1990 بود؛ جایی که آرژانتین، قهرمان جام جهانی 1986 در نخستین دیدار جام، مقابل تیم 9 نفره کامرون یک بر صفر شکست خورد. آرژانتین با وجود این شکست تا دیدار فینال پیش رفت اما در دیدار اختتامیه هم یک بر صفر مقابل آلمان باخت.

بعد از 30 سال که قهرمانان دوره قبل، در دیدار افتتاحیه متوقف می‌شدند، آلمان به این طلسم خاتمه داد و بولیوی را در دیدار افتتاحیه جام جهانی 1994 یک بر صفر شکست داد. چهار سال بعد برزیل هم در دیدار افتتاحیه جام جهانی 1998 مقابل اسکاتلند 2 بر یک پیروز شد، اما در دیدار افتتاحیه جام جهانی 2002 برای سومین بار یک شگفتی رقم خورد و فرانسه، مدافع عنوان قهرمانی در نخستین دیدار جام با یک گل مقابل سنگال شکست خورد.

بعد از آن، تصمیم فیفا درباره دیدارهای افتتاحیه جام جهانی تغییر کرد تا بار دیگر دیدارهای افتتاحیه با حضور تیم‌های میزبان برگزار شود. در جام جهانی 2006 آلمان در نخستین بازی جام 4 بر 2 کاستاریکا را شکست داد و چهار سال بعد در جام جهانی آفریقای جنوبی هم تیم میزبان در نخستین بازی جام مقابل مکزیک به تساوی یک ـ یک رسید.

تمام دیدارهای افتتاحیه جام جهانی

جام جهانی 1930: فرانسه 4 ـ مکزیک یک‌/‌ ورزشگاه پوکیتوس اروگوئه‌/‌ تماشاگر 4444 نفر

جام جهانی 1934: ایتالیا 7 ـ آمریکا یک‌/‌ ورزشگاه ناسیونال ایتالیا‌/‌ تماشاگر 13000 نفر

جام جهانی 1938: آلمان یک ـ سوئیس یک‌/‌ ورزشگاه پارک دو پرنس فرانسه‌/‌ تماشاگر 27162 نفر

جام جهانی 1950: برزیل 4 ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه ماراکانای برزیل‌/‌ تماشاگر 82000 نفر

جام جهانی 1954: برزیل 5 ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه چارمیلز سوئیس‌/‌ تماشاگر 13000 نفر

جام جهانی 1958: سوئد 3 ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه راسوندای سوئد‌/‌ تماشاگر 45000 نفر

جام جهانی 1962 : شیلی 3 ـ سوئیس یک‌/‌ ورزشگاه ناسیونال شیلی‌/‌ تماشاگر 65000 نفر

جام جهانی 1966: انگلیس صفر ـ اروگوئه صفر‌/‌ ورزشگاه ویمبلی انگلیس‌/‌ تماشاگر 87148 نفر

جام جهانی 1970 : مکزیک صفر ـ شوروی سابق صفر‌/‌ ورزشگاه آزتک مکزیک‌/‌ تماشاگر 107160 نفر

جام جهانی 1974: برزیل صفر ـ یوگسلاوی صفر‌/‌ ورزشگاه ولفشتادیوم آلمان‌/‌ تماشاگر 62000 نفر

جام جهانی 1978: آلمان صفر ـ لهستان صفر‌/‌ ورزشگاه مونومنتال آرژانتین‌/‌ تماشاگر 67579 نفر

جام جهانی 1982: آرژانتین صفر ـ بلژیک صفر‌/‌ ورزشگاه نیوکمپ اسپانیا‌/‌ تماشاگر 95000 نفر

جام جهانی 1986: ایتالیا یک ـ بلغارستان یک‌/‌ ورزشگاه آزتک مکزیک‌/‌ تماشاگر 96000 نفر

جام جهانی 1990: آرژانتین صفر ـ کامرون یک‌/‌ ورزشگاه سن سیروی ایتالیا‌/‌ تماشاگر 73780 نفر

جام جهانی 1994: آلمان یک ـ بولیوی صفر‌/‌ ورزشگاه سولجرفلد آمریکا‌/‌ تماشاگر 63117 نفر

جام جهانی 1998: برزیل 2 ـ اسکاتلند یک‌/‌ ورزشگاه استاد دوه فرانس فرانسه‌/‌ تماشاگر 80000 نفر

جام جهانی 2002: فرانسه صفر ـ سنگال یک‌/‌ ورزشگاه سئول کره جنوبی‌/‌ تماشاگر 62561 نفر

جام جهانی 2006: آلمان 4 ـ کاستاریکا 2‌/‌ آلیانس آره نای آلمان ‌/‌ تماشاگر 66000 نفر

جام جهانی 2010: آفریقای جنوبی یک ـ مکزیک یک‌/‌ ورزشگاه ساکرسیتی آفریقای جنوبی‌/‌ تماشاگر 84490 نفر

جام جهانی 2014: برزیل ـ کرواسی‌/‌ ورزشگاه آره نا دسائوپائولوی برزیل با ظرفیت 61 هزار تماشاگر

رضا پورعالی / گروه ورزش