رسولان هنر متعهد

سید شهیدان اهل قلم که به‌واسطه عمری قلم زدن و فیلم ساختن از بهترین مصادیق هنر متعهدانه است و اصلا جانش را بر سر همین اعتقاد و پافشاری بر آن داد، هنر واقعی و اصیل را برپایه معارف اسلامی تعریف می‌کند و آن را با فطرت و حقیقت انسان هماهنگ می‌داند.

شهید سید مرتضی آوینی اساسا هنر متعهد را وظیفه و رسالت هنرمند می‌داند و می‌گوید: کسانی که در کار هنر مدعی عدم تعهد شده‌اند، درست در این داعیه خود نیندیشیده‌اند، وگرنه درمی‌یافتند که گریز از تعهد در عالم (به تبع آن هنر) محال است.

او اعتقاد دارد هنر عین تعهد اجتماعی است، چون وجود انسان عین تعهد است و هنر هم به‌مثابه جلوه انسان نمی‌تواند از تعهد فارغ باشد.

هنر متعهد همان‌طور که شهید آوینی و بسیاری از صاحبنظران دغدغه‌مند به آن اشاره کرده‌اند، بر دو قسم است و دو مرحله دارد؛ اول اظهار آن است و در گام بعدی بحث مهم عمل به آن پیش می‌آید.

کاری که در طول تاریخ انقلاب اسلامی ایران بکرات و دفعات از هنرمندان دلسوز و متعهد دیده شده و آنها هرازگاهی و بسته به موقعیت‌های پیش آمده خودشان را ملزم به بیان حقیقت می‌دانند، ذکر حقیقتی که البته بیان آن تاوان و تبعاتی هم به همراه دارد و هنرمندان جسور و انقلابی هزینه‌هایی را هم باید در این مسیر ناهموار متحمل شوند.

اتفاقی که این روزها و ماه‌ها و بخصوص پس از روی کار آمدن دولت جدید شاهد آن بوده و هستیم، موید نکته‌های قابل تامل و تعمقی است که نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت.

اظهارنظرها و عملکردهای مدیران فرهنگی کشور هرچند در این چند وقت اخیر امیدواری‌هایی را میان اهالی هنر به‌وجود آورده، اما در عین حال نگرانی‌هایی هم ایجاد کرده و باعث شده هنرمندان متعهدی چون مجید مجیدی و ابراهیم حاتمی‌کیا نسبت به وضع فرهنگی موجود واکنش نشان دهند و با حضورها و سخنانی مستمر نقش موثری در بیداری اذهان داشته باشند. یا چهره‌ای همچون بهروز افخمی با حضورش در کاروان صلح و سفر به‌سوریه به آن کارنامه ارزشی گذشته خود بسیار نزدیک شده است.

این در حالی است که همین هنرمندان پیش از این دوران کمتر به این صراحت اعلام موضع می‌کردند، اما الان وضع را به‌گونه‌ای دیده‌اند که دیگر سکوت را جایز نمی‌دانند و برمبنای همان هنر متعهد از غفلت‌های فرهنگی گلایه می‌کنند و از جفاها و بی‌تفاوتی‌ها پرده برمی‌دارند.

در واقع فیلمسازان چنین طالب حق و حقیقتی به این نتیجه رسیده‌اند که در این زمان بخصوص باید مرز خود را با دیگر هنرمندان مشخص کنند و در نبرد فرهنگی مانند شهید آوینی پای ارزش‌ها بایستند و پافشاری کنند.

البته هنرمندان دغدغه‌مند و متعهدی چون مجیدی و حاتمی‌کیا فقط به این گفتارها بسنده نمی‌کنند و رسالت‌وار به مرحله دوم حقیقت‌طلبی‌شان با ساخت آثاری چون «محمد» و «چ» جامه‌عمل می‌پوشانند.

بامداد محمدی -‌ جام‌جم