سفر به کودکی با داستان‌های اندرسن

اگر کمپانی والت‌دیزنی را کنار بگذاریم ـ که بسیاری از قصه‌های اندرسن را به انیمیشن تبدیل کرد و مجموعه‌هایی هم درباره خود او ساخت ـ هنرمندان بسیاری از کشورهای جهان هم اندرسن و قصه‌هایش را سوژه اصلی فیلم‌ها و مجموعه‌های خود کردند. علت اصلی آن را هم ـ به گفته خود این هنرمندان ـ باید در خاطرات دوران کودکی آنان جستجو کرد. بیشتر کسانی که مجموعه تلویزیونی یا فیلمی سینمایی درباره اندرسن یا براساس قصه‌های او ساخته‌اند، کارهای هنری خود را ادای دینی به این نویسنده کلاسیک محبوب و خاطرات خوش کودکی‌شان می‌دانند.

یانیک هاستراپ، هنرمند و فیلمساز دانمارکی هم از این قاعده مستثنا نیست. برای او هم ساخت مجموعه «اندرسن و قصه‌هایش» نوعی ادای دین و تشکر از نویسنده‌ای بود که در دوران کودکی «شب‌ها با قصه‌های او به خواب می‌رفت. این فیلمساز مطرح دانمارکی می‌گوید زمان تولید اندرسن و قصه‌هایش کاملا حضور مادرش را که مهربانانه کنار تخت وی برایش قصه می‌خواند احساس می‌کرد و او را به یاد می‌آورد.

اندرسن و قصه‌هایش ـ با نام اصلی افسانه‌های شاه پریان اندرسن ـ محصول سال 1998 صنعت تلویزیون قاره اروپاست. این انیمیشن خانوادگی و ماجراجویانه، محصول مشترک سه کشور اروپایی دانمارک، سوئد و نروژ است.

صنعت سینما و تلویزیون این سه کشور که به یک اندازه کریستین اندرسن را متعلق به خود می‌دانند، هر سال برای تولید فیلم و مجموعه‌ای درباره او ـ یا براساس قصه‌های وی ـ با یکدیگر رقابت سختی دارند. به همین خاطر، فراهم کردن رضایت خاطر تماشاگران این منطقه برای آنها کار ساده‌ای نیست. منتقدان هنری می‌گویند شناختی که مردم این کشورها از اندرسن و نوشته‌هایش دارند و وفور کارهایی که درباره او ساخته می‌شود، باعث سختگیری تماشاگران نسبت به فیلم‌ها و مجموعه‌هایی می‌شود که نام اندرسن را روی خود دارند.

با وجود این، سختگیری و نگاه منتقدانه عمومی، اندرسن و قصه‌هایش ازجمله کارهایی بود که مورد توجه تماشاگران دانمارکی و غیردانمارکی قرار گرفته و با نقدهای مثبت زیادی همراه شده است.

فیلمنامه اندرسن و قصه‌هایش را بنت هالر براساس مجموعه قصه‌های هانس کریستین اندرسن نوشته است و یانیک هاستراپ کارگردان آن، چهره‌ای سرشناس در دانمارک است. فیلم‌ها و مجموعه‌های این فیلمساز، شهرت و محبوبیت زیادی در دانمارک و کشورهای همسایه دارند. زمانی که او تصمیم گرفت اندرسن و قصه‌هایش را کارگردانی کند، بسیاری از رسانه‌ها و منتقدان هنری نسبت به این مساله اظهار نگرانی کردند که مبادا حاصل کار او موردپسند تماشاگران قرار نگیرد.

با آن که استقبال از دستپخت هاستراپ خوب و مثبت بود، ولی برخی نقدها حکایت از نوعی دوگانگی و تضاد در کلیت قصه می‌کرد. این مجموعه با تصویر کردن شخصیت اندرسن به عنوان چهره اصلی ماجراها، بسیاری از شخصیت‌های خلق شده در قصه‌های او را وارد یک دنیای تازه و ماجراجویی‌هایی می‌کند که تماشاگرانش را به قلب داستان‌ها و شخصیت‌های مختلف این نویسنده کلاسیک می‌برد.

برخی ‌ منتقدان تلویزیونی با شاهکار خواندن اندرسن و قصه‌هایش ـ و معرفی آن به عنوان یکی از بهترین و بزرگ‌ترین کارهای هاستراپ ـ نوشتند که تکلیف این مجموعه با بیننده‌اش مشخص نیست و نمی‌توان گفت بالاخره برای چه قشر سنی ساخته شده است. البته در سال‌های اخیر مجموعه‌ها و فیلم‌های انیمیشنی ساخته شده است که هر دو گروه سنی کودک و بزرگسال مخاطب آن هستند، اما اندرسن و قصه‌هایش در زمره این کارها قرار نمی‌گیرد.

منتقدان هنری، این اثر انیمیشنی را یک کار ویژه و خاص معرفی می‌کنند. آنها می‌گویند مخاطب اصلی اندرسن و قصه‌هایش کودکان و نوجوانان هستند، ولی لحن آن بشدت بزرگسالانه است. به همین سبب، این انیمیشن خاص قشر سنی بزرگسال است و تماشاگران کوچولوی تلویزیونی، ممکن است کمی از تماشای آن احساس خستگی کنند. این در حالی است که به صورت طبیعی، بزرگ‌ترها هم به واسطه انیمیشن بودن مجموعه احساس می‌کنند برای قشر سنی کودک و نوجوان ساخته شده، نه آنها! با وجود این موضوع، اندرسن و قصه‌هایش پر از شخصیت‌های آشنا و محبوب داستان‌های اندرسن است. در عین حال، قصه مجموعه ارجاعات زیادی هم به زندگی خود نویسنده دارد. یانیک هاستراپ‌ در گفت‌وگویی درباره این اثر انیمیشنی گفت: «فیلم‌ها و مجموعه‌هایی هست که آدم به سفارش تهیه‌کننده می‌سازد، اما کارهایی هم وجود دارد که خود آدم دلبستگی خاصی به آنها دارد و در تلاش است آنها را روی نوار سلولوئید منتقل کند.

این فیلم‌ها و مجموعه‌ها در زمره کارهایی قرار می‌گیرند که یک هنرمند از صمیم قلب آنها را می‌سازد و برایشان وقت ویژه‌ای می‌گذارد. هانس کریستین اندرسن ازجمله کسانی است که از بچگی دوستش داشته‌ام و وقتی قرار شد مجموعه‌ای براساس شخصیت و قصه‌هایش بسازم، احساس کردم نوعی تکلیف بر دوشم است. برای من که با افسانه‌های شاه پریان کلاسیک او بزرگ شده بودم، ساخت این انیمیشن مثل سفری سبکبالانه به دوران کودکی و مرور خاطرات خوش آن زمان بود. کودکی هیچ یک از ما برنمی‌گردد. ولی این انیمیشن‌ها کمک می‌کند یادی از آن دوران کنیم و برای لحظاتی از دنیای شلوغ بزرگسالانه دور شویم.»

IMDB / مترجم: کیکاووس زیاری