هیکل در یک نگاه

 او سال 1923 در روستای باسوس از توابع استان القلیوبیه به دنیا آمد و اکنون در نود سالگی همچنان فعال و با نشاط است. مراحل تحصیلی خود را در مصر گذراند و در بیست سالگی به عنوان یک روزنامه‌نگار کار خود را در بخش حوادث روزنامه ایجیبشین گازیت شروع کرد. بعد‌ها به سردبیری همین روزنامه رسید و مامور شد تا حوادث جنگ دوم جهانی را پوشش دهد.

سال 1945 به مجله آخرساعه رفت و با اساتید روزنامه‌نگاری مصر آشنا شد. این روزنامه سرانجام تحت عنوان اخبار الیوم فعالیت خود را پی گرفت و هیکل نیز بین سال‌های 46 تا 50 میلادی در این روزنامه مشغول کار بود. در همین دوران بود که او به عنوان خبرنگار از خاورمیانه به بالکان و از آنجا به آفریقا و شرق دور سفر می‌کرد. در کنار کار خبرنگاری بود که هیکل به راهروهای سیاست کشیده شد تا از اسرار و رموز آن آگاه شود.

سال 1956 بود که مدیریت الاهرام و سردبیری آن به او پیشنهاد شد. ابتدا هیکل این پیشنهاد را رد کرد، اما در مرحله بعد پذیرفت و از آن پس به مدت 17 سال سردبیر الاهرام معروف‌ترین و بزرگ‌ترین روزنامه دولتی مصر بود. در دوران سردبیری او بود که الاهرام به روزنامه‌ای مهم و معتبر بین‌المللی تبدیل شد و به یکی از ده روزنامه نخست دنیا ارتقا یافت.

هیکل در طول کار روزنامه‌نگاری توانست روابط بین‌المللی خود را توسعه دهد و به همین دلیل بود که از پایتختی به پایتخت دیگری سفر می‌کرد و با مقامات بلندپایه کشورها از اسرائیل گرفته تا آمریکا و چین گفت‌وگوهای مستقیم داشت.

وی در دوران فعالیت خود مرکز تحقیقات استراتژیک الاهرام را تاسیس کرد که درکنار روزنامه همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. همچنین یک مرکز مطالعات روزنامه‌نگاری و نیز یک مرکز اسناد تاریخ معاصر مصر به این مجموعه افزوده شد. هیکل خود در الاهرام ستونی داشت که عنوان آن ‌بصراحه بود و در آنجا دیدگاه‌هایش را پیرامون حوادث روز در کشورش یا خارج از آن منعکس می‌کرد.

هیکل رابطه دوستانه و نزدیکی با جمال عبدالناصر قهرمان ملی مردم مصر و کشورهای عرب داشت و به همین دلیل سال 1970 از سوی ناصر به عنوان وزیر ارشاد ملی تعیین شد و از آنجا که هیکل دوست داشت همچنان به کار روزنامه‌نگاری خود ادامه دهد در پشت حکم وزارتش قید شده بود که او همچنان سردبیر الاهرام خواهد ماند. این ماموریت هیکل همزمان شد با جنگ اکتبر که سال 1973 درگرفت و به دلیل اختلافی که با انورسادات، رئیس‌جمهور وقت مصر پیدا کرد از مقام وزارت عذرخواست و فقط به کار رسانه‌ای خود ادامه داد. نوشته‌های او سادات را برآشفت و سرانجام سال 1981 او بازداشت و به زندان افتاد و از سردبیری الاهرام نیز کناره گرفت.

هیکل بعداز ترک الاهرام تلاش کرد در سطح بین‌المللی به کار خود ادامه دهد. از این رو بود که مقالاتش را در مجلات و روزنامه‌های معروفی مثل ساندی تایمز و ‌تایمز به چاپ می‌رساند. هیکل علاوه بر کار روزنامه‌نگاری به عنوان مورخ، کتابی را در شرح زندگانی پیامبر اسلام نوشت.

از او تاکنون ده‌ها کتاب در موضوعات سیاسی و تاریخی به چاپ رسیده است که یکی از آنها «‌بازگشت آیت‌الله» درباره بازگشت امام خمینی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. او همچنین در آستانه انقلاب مدت یک ماه را در ایران بود و به همین مناسبت کتاب «ایران بر فراز آتشفشان» را نوشت. گفته می‌شود او بیشتر از 28 کتاب به چاپ رسانده که معروف‌ترین آنها مجموعه چهار جلدی جنگ سی ساله و گفت‌وگوهای سری بین اعراب و اسرائیل در سه جلد است. برخی کتاب‌های هیکل به زبان انگلیسی نوشته و بعد از سوی نویسندگان مصری به عربی ترجمه شده است.

درباره دیدگاه‌های سیاسی هیکل بویژه در سال‌های اخیر، اما و اگر‌های زیادی مطرح است و برخی او را به تکرار خاطرات بدون داشتن تحلیلی علمی متهم می‌کنند، اما از آنجا که او گنجینه اسرار و صندوقچه حافظه تاریخ معاصر کشورهای عربی بویژه مصر به شمار می‌رود همه جا صحبت‌هایش طرفداران خاص خودش را دارد؛ زیرا در هر یک از آنها، او گوشه‌ای از تاریخ معاصر کشورش یا دیگر کشورهای جهان را مرور می‌کند که برای نسل‌های بعدی شنیدن یا خواندنش خالی از لطف نیست.

محمدعلی عسگری/ جام‌جم