توجه به منزلت نغمه‌های آیینی در فرهنگ شفاهی

امسال و همزمان با ایام سوگواری سالار شهیدان، پنجمین مجموعه برگزیده نغمات آیینی ویژه ماه‌های محرم و صفر از سوی اداره کل نغمات آیینی و رادیو نوا منتشر شد. مجموعه‌ای که گردآوری شده پنجمین مجموعه برگزیده نغمات آیینی و دارای 770 قطعه است که از مجموع 1200 قطعه بازسازی شده است. این قطعه‌ها از ساختارهای گوناگون بهره برده و به نظر می‌رسد در پژوهش و گردآوری سیره‌خوانی‌ها و پوشه ترکیبی، فعالیت متمرکزی درباره آن صورت گرفته است.

در این مجموعه، پوشه سیره‌خوانی شامل 100 قطعه ترکیبی است و در آن، راه و روش بزرگان در طول زندگی براساس احادیث بزرگان با ساختار ترکیبی و ترجمه منظوم گردآوری شده است. قطعات سیره صبر به رفتار و منش حضرت زینب(س) اشاره دارد و شامل 20 قطعه است، سیرت ماه به قطعاتی از رفتار و منش حضرت اباالفضل(ع) می‌پردازد و 20 قطعه را شامل می‌شود. همچنین پوشه دعا و زیارت شامل هشت قطعه است که زیارت کوتاه امام حسین(ع) و قطعاتی از سلام‌های وارده بر امام حسین(ع) در زیارت عاشورا را در برمی‌گیرد. پوشه ترکیبی دیگری نیز در این مجموعه ارائه شده که شامل 97 قطعه و چهار زیرپوشه (بچه‌ها و کربلا، عبرت‌های عاشورا و خواص، امام حسین(ع) از دیدگاه مشاهیر و روایت رستگاری) است. همچنین پوشه نوحه‌خوانی با 83 قطعه، پوشه مرثیه‌خوانی با 52 قطعه، پوشه مقتل‌خوانی و تعزیه با 28 قطعه، پوشه روضه‌خوانی با 38 قطعه، پوشه نغمه‌های محلی با 161 قطعه، پوشه هم‌سرایی با 15 قطعه، پوشه فراز سخن با 56 قطعه، پوشه موسیقی سوگ با 46 قطعه، پوشه اربعین حسینی(ع) با 38 قطعه، پوشه رحلت پیامبر اعظم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) با 29 قطعه و پوشه ویژه شهادت امام رضا(ع) با 18 قطعه در این مجموعه گردآوری شده است.

یکی از نکات قابل توجه در تولید این مجموعه، تلاش برای فراگیری و تنوع محتوا در پوشه‌های مختلف است. به طور مثال پوشه نغمه‌های محلی شامل 161 قطعه است و نغمه‌هایی از یزد، کرمانشاهان، شیراز، سیستان، زاهدان، رفسنجان، لرستان، دزفول، شوشتر، چهارمحال و بختیاری، بوشهر و نیز مناطق آذری‌نشین ایران در آن به چشم می‌خورد یا در پوشه مقتل‌خوانی، 22 قطعه شامل گفتارها و سخنان منطبق با مقتل‌هایی است که بزرگان شیعه آن را به رشته تحریر درآورده‌اند و علاوه بر بیان این روایت‌ها از زبان عالمان دینی، شش قطعه تعزیه نیز در این پوشه قرار دارد که به گوشه‌ای از برخی وقایع کربلا اشاره دارد.

تولید و ارائه این مجموعه، با کیفیت محتوایی و فنی قابل قبول، از اقدامات جالب توجهی است که لازم است استمرار یابد.

اکرم امامی