روش صحیح اندازه‌گیری قند خون در خانه

قند خون چگونه در خانه اندازه گیری می‌شود؟

پس از کشف انسولین، کنترل قند خون توسط بیمار در منزل دومین پیشرفت اساسی بشر در زمینه بیماری دیابت بوده است. بیماران دیابتی به خصوص کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند از این طریق می‌توانند قندشان را اندازه‌گیری کنند و براساس آن رژیم غذایی و دوز انسولین دریافتی‌شان را کنترل کنند. برای استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون یا «گلوکومتر» باید یک قطره کوچک از خون را روی نوار یک بار مصرف گلوکومتر قرار داد و نوار را داخل دستگاه گذاشت. ترکیبات شیمیایی به کار رفته در این نوارها با برخورد با خون می‌توانند میزان گلوکز خون را نشان دهند. برخی از این دستگاه‌ها میزان جریان الکتریکی را در خون اندازه‌گیری می‌کنند و بر اساس آن قند را می‌سنجند.

۲۵ نوع دستگاه در دسترس شماست

حدود ۲۵ نوع مختلف دستگاه گلوکومتر وجود دارد. این دستگاه‌ها از لحاظ میزان خون مورد نیاز، سرعت اندازه‌گیری، توانایی ذخیره در حافظه، قیمت، نوارهای مصرفی و دقت اندازه‌گیری تا حدودی با یکدیگر متفاوت هستند. دستگاه‌های قند خون در قدیم سایز بزرگی داشتند و نتیجه را با تاخیر نشان می‌دادند اما امروزه دستگاه‌های موجود در بازار تنها بین ۵ ثانیه تا یک دقیقه زمان می‌برند تا قند را اندازه‌گیری کنند. علاوه براین دستگاه‌های جدید می توانند قندهای اندازه‌گیری شده را در حافظه خود ثبت کنند و حتی به کامپیوتر هم وصل می‌شوند. دامنه اندازه‌گیری این دستگاه‌ها وسیع است، یعنی از حدود قند صفر که پایین‌ترین درجه است و معمولا در هیچ فردی رخ نمی‌دهد تا حدود ۶۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر که بالاترین درجه است را نشان می‌دهد. قند خون بالاتر از این میزان بسیار خطرناک است و فرد باید به اورژانس مراجعه کند.

چه زمانی از روز قند را اندازه بگیریم؟

توصیه می‌شود قندهای اندازه‌گیری شده خود را در یک جدول یادداشت کنید و در زمان ویزیت پزشک آن را به همراه داشته باشید. پزشک می‌تواند از این جدول برای تنظیم دوز انسولین یا داروهای مصرفی‌تان استفاده کند. قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع یک باید به صورت ناشتا، ۲ ساعت بعد از وعده‌های غذایی و در صورت لزوم یک تا دو بار در ساعت ۳ صبح اندازه‌گیری شود. کنترل دفعات قند خون در بیمارانی که از انسولین استفاده می‌کنند حداقل ۳ بار ذکر شده است. البته این میزان در خانم‌های باردار ممکن است به ۶ بار هم افزایش پیدا کند. بیماران مبتلا به دیابت نوع دو نیز می‌توانند در همین ساعات ذکر شده قند خون خود را اندازه بگیرند.

نتیجه دستگاه با آزمایشگاه فرق دارد؟

تشخیص دیابت نباید با استفاده از این دستگاه‌ها صورت بگیرد بلکه باید حتما آزمایش خون داده شود، یعنی مریض باید به آزمایشگاه مراجعه کند تا از خون وریدی‌اش نمونه‌گیری شود. دستگاه‌های قند خون معمولا از خون نوک انگشت استفاده می‌کنند. این خون از طریق مویرگ‌ها گرفته می‌شود و کامل است یعنی هم دارای سلول است و هم مایع پلاسما، درحالی که آزمایشگاه سلول را از خون جدا می‌کند و فقط میزان قند خون پلاسما یا سرم خون وریدی را نشان می‌دهد. همین مسئله باعث می‌شود میزان قند خونی که دستگاه‌ها نشان می‌دهند حدودا ۱۵ درصد از آزمایشگاه کمتر یا بیشتر باشد. علاوه براین عواملی چون کالیبراسیون دستگاه، درجه حرارت محیط و میزان حجم خونی که روی دستگاه گذاشته می‌شود هم می‌توانند روی نتیجه تاثیرگذار باشند. به همین دلیل توصیه می‌شود کسانی که با گلوکومتر قندشان را چک می‌کنند حتما یک تا ۲ بار در سال به آزمایشگاه نیز مراجعه کنند و نتیجه دستگاه را با میزان قندی که آزمایشگاه نشان می‌دهد مقایسه کنند.

در دمای اتاق اندازه بگیرید

برخی شرایط می‌توانند بر اندازه گیری قند خون توسط دستگاه تاثیر بگذارند. برای مثال کسانی که کم خونی دارند ممکن است میزان قند خون‌شان توسط دستگاه یک مقدار بالاتر نشان داده شود. درمقابل آن، کسانی که میزان هموگلوبین یا هماتوکریت خون‌شان بالاتر است ممکن است قندشان توسط دستگاه پایین‌تر نشان داده شود. البته عواملی مثل ارتفاع، درجه حرارت، رطوبت، میزان اسید اوریک خون، میزان ویتامین C و... نیز می‌توانند روی قند اندازه‌گیری شده توسط دستگاه اثر بگذارند. این دستگاه بهتر است در دمای معمولی اتاق (حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) استفاده شود.

مواظب نوارها باشید

نوارهای گلوکومتر در قوطی‌ای جداگانه قرار دارند. توصیه می‌شود حتما بعد از درآوردن نوار از قوطی در آن بلافاصله بسته شود تا بقیه نوارها حرارت نبینند و با رطوبت کمتری مواجه شوند. قوطی نوارها را در محلی که رطوبت یا درجه حرارت خیلی بالا یا پایین دارد نگهداری نکنید و همیشه به تاریخ انقضای نوار توجه کنید. هر قوطی حاوی یک نوار کنترل است که قبل از سایر نوارها باید داخل دستگاه گذاشته شود تا کد دستگاه با کد نوارها یکسان شود. درواقع با خرید هر قوطی جدید باید این کار انجام شود. در غیر این صورت ممکن است نتیجه قند خون صحیح نشان داده نشود. گاهی اوقات دستگاه گلوکومتر کثیف می‌شود و لازم است با یک دستمال مرطوب آغشته به آب و صابون تمیز شود. توصیه می‌شود برای این کار از الکل و مانند آن استفاده نشود.

لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید

برای کنترل قند خون باید نکات خاصی را رعایت کرد. اول باید دست‌ها را شست و خشک کرد زیرا چربی پوست دست می‌تواند روی میزان قند خون اثر بگذارد. حتما لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید. بهتر است همیشه از یک نقطه ثابت برای گرفتن خون استفاده نشود. هربار یک انگشت را انتخاب کنید و دفعه بعد به صورت چرخشی از انگشتی دیگر استفاده کنید. دستگاه‌های جدیدتر هم وجود دارند که می‌توانند از نواحی دیگر مانند بازو، ساعد و ران نیز خون بگیرند. برخی دستگاه‌ها دارای قلم‌های مخصوص خون‌گیری هستند که به صورت اتوماتیک پوست را سوراخ می‌کنند. البته استفاده از این قلم‌ها معمولا بدون درد است. اگر هم خونی خارج نشد می‌توان دست را به سمت پایین گرفت و به آرامی انگشت را فشار داد تا خون خارج شود. برخی قلم‌ها نیز دارای درجات مختلف برای میزان نفوذ سوزن به انگشت هستند.

قند دیابتی‌ها باید چقدر باشد؟

قند خون طبیعی ناشتا (بعد از ۸ ساعت ناشتا بودن) برای افراد دیابتی باید حدودا بین ۸۰ تا ۱۳۰ باشد و قند خون طبیعی ۲ ساعت بعد از هر وعده غذایی برای این افراد باید کمتر از ۱۶۰ باشد. در خانم‌های باردار که از انسولین استفاده می‌کنند میزان قند خون ناشتا (اندازه‌گیری شده توسط دستگاه گلوکومتر) باید کمتر از ۹۰ تا ۹۵ و قند خون طبیعی یک ساعت بعد از وعده‌های غذایی کمتر از ۱۴۰ و ۲ ساعت بعد از وعده‌های غذایی کمتر از ۱۲۰ باشد. در بیماران دیابتی قند خون نباید کمتر از ۷۰ باشد و اگر قند کمتر از ۶۰ باشد بیمار علامت‌دار می‌شود. قند خون کمتر از ۴۵ نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد. علائم افت قند به صورت تعریق، تپش قلب، ضعف، بی‌حالی، لرزش اندام‌ها و تاری دید ظاهر می‌شوند. در این صورت بیمار باید بلافاصله یک ماده غذایی شیرین مصرف کند.

قند افراد سالم چقدر است؟

قند خون طبیعی ناشتا برای کسانی که دیابتی نیستند باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد. در صورتی که این میزان بیشتر از ۱۲۶ باشد و یک بار دیگر هم تکرار شود فرد، مبتلا به بیماری دیابت است. همچنین اگر فردی علامت‌دار باشد، یعنی علائم بیماری دیابت را داشته باشد (تکرر ادرار، پرنوشی و کاهش وزن) و در عین حال قند خون تصادفی‌اش (قند خونی که بدون توجه به زمان گرفته شود) برای حتی یک بار بالای ۲۰۰ باشد فرد مبتلا به دیابت است. البته این معیارها آزمایشگاهی هستند و با دستگاه گلوکومتر نباید به تشخیص دیابت پرداخت. همچنین کسی که قند خون ناشتایش بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ است مستعد بیماری دیابت محسوب می‌شود. ۱۰ درصد از این افراد در آینده به دیابت مبتلا خواهند شد.

حتی اگر یک بار قندتان بالا بود به پزشک مراجعه کنید

بیماران دیابتی در صورتی که قند خون‌شان کنترل شده نباشد بهتر است هر ۲ تا ۳ ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند تا در صورت لزوم دوز دارو برای آنها تغییر داده شود. اما برای بیمارانی که قندشان تحت کنترل است فاصله بین هربار ویزیت را می‌توان طولانی‌تر کرد و برای مثال هر ۴ تا ۵ ماه یکبار به پزشک مراجعه کرد. همچنین اگر فرد دیابت نداشته باشد و یک بار با استفاده از دستگاه قند خون متوجه شود قندش بالاتر از حد طبیعی است باید حتما به پزشک مراجعه کند. البته با این میزان، تشخیص بیماری دیابت داده نمی‌شود زیرا دیابت یک بیماری مزمن است و تا آخر عمر فرد را درگیر می‌کند. قند غیرطبیعی حتما باید توسط آزمایشگاه تایید شود و درصورت تایید، فرد دیابتی محسوب می‌شود.

>> سیب سبز