از گروه خونی چلانو تا بمبئی

طبق تعریف‌های بین‌المللی، افرادی که گروه خونی آنها در بین پنج تا ده هزار نفر مشابه نداشته باشد، افرادی هستند که گروه خونی نادر دارند. مصطفی مقدم، مسئول آزمایشگاه ایمونوهماتولوژی و مسئول بانک خون‌های نادر در این باره به جام‌جم می‌گوید: بیشتر مردم چهار گروه خونی A، B، O و AB دارند. علاوه بر این سیستم دیگری به اسم RH وجود دارد که همان مثبت و منفی را شامل می‌شود. در واقع بیشتر مردم با گروه‌های خونی اصلی آشنا هستند.

بنابراین می‌توان گفت افرادی که گروه خونی‌شان نادر است، افرادی هستند که یکی از گروه خونی‌های اصلی را ندارند.

گروه خونی: بمبئی

یکی از گروه‌های خونی نادر با نام بمبئی شناخته می‌شود؛ زیرا برای اولین بار در بمبئی هندوستان شناسایی شد، افرادی که گروه خونی آنها بمبئی است، آنتی‌ژن H را ندارند. جالب‌تر این که در کشورمان 40 نفر شناسایی شده‌اند که گروه خونی‌شان بمبئی است و در استان‌های فارس، اصفهان، مازندران، تهران، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان زندگی می‌کنند. گروه خونی این افراد نادر است، زیرا در بین 78 میلیون ایرانی فقط 40 نفر هستند که این گروه خونی را دارند.

یکی دیگر از گروه‌های نادر خونی که در کشورمان شناسایی شده، چلانو نام دارد. جالب است بدانید تاکنون هشت نفر با گروه خونی چلانو در کشور شناسایی شده‌اند.‌ گروه خونی RH NULL را هم باید در بین گروه‌های خونی نادر جای داد، زیرا در کشورمان فقط یک خواهر و برادر این گروه خونی را دارند.

مقدم می‌گوید: گروه خونی دیگری به نام لوترن بی منفی داریم، در کشورمان دو نفر با این گروه خونی زندگی می‌کنند.

این در حالی است که گروه خونی KPB منفی را باید نادرترین گروه خونی در کشورمان دانست، زیرا تا به امروز یک نفر در کشورمان وجود دارد که گروه خونی‌اش KPB منفی است.

تاکنون در کشورمان 711 نفر عضو بانک ملی خون‌های نادر شده‌اند. این افراد با شماره تلفن مخصوصی که در اختیار دارند، می‌توانند به صورت شبانه‌روزی با سازمان انتقال خون در تماس بوده و هرگاه نیاز به خون داشتند، مشکل خود را حل کنند.

روش شناسایی

سازمان انتقال خون برای شناسایی افرادی که گروه خونی نادر دارند به چند شکل عمل می‌کند. مقدم در این باره ادامه می‌دهد: یکی از روش‌های ما این است که به صورت تصادفی افرادی را که خون اهدا می‌کنند آزمایش می‌کنیم به این شکل سالانه خون بین پنج تا ده هزار نفر از اهداکنندگان را به صورت تخصصی آزمایش می‌کنیم تا گروه‌های نادر خونی را شناسایی کنیم.

اما عده دیگری هم هستند که در جریان یک حادثه یا بیماری رازشان برملا شده و متوجه گروه خونی نادر خود می‌شوند. برای نمونه مدتی قبل مرد جوانی تحت عمل آپاندیسیت قرار گرفت، اما در حین عمل به خون نیاز پیدا کرد، ولی پزشکان نتوانستند خون سازگار با او را بیابند. به همین دلیل در آزمایش تخصصی مشخص شد او جزو افرادی است که گروه خونی‌شان بمبئی است.

این در حالی است که سقط‌های مکرر در خانم‌ها نیز می‌تواند دلیلی بر گروه خونی نادر مادر باشد. مقدم ادامه می‌دهد: در این هنگام خون مادر نسبت به خون جنین حساس شده و جنین سقط می‌شود. این گروه از خانم‌ها از طریق متخصصان زنان و زایمان به ما معرفی می‌شوند.

بنابراین شناسایی این افراد خیلی مهم است، چون امکان دارد جانشان به خطر بیفتد. به همین دلیل اطلاعات آنها در بانک خون نادر سازمان انتقال خون ثبت می‌شود. مقدم درباره بانک خون نادر می‌افزاید: برنامه ملی خون‌های نادر از چهار سال پیش در سازمان انتقال خون به صورت منسجم و سیستماتیک شروع شده و امروزه ما با انجمن بین‌المللی انتقال خون در ارتباط بوده و تبادل داریم. ایران در گروه 18 کشوری است که برنامه ملی خون‌های نادر خود را تایید کرده است.

اتفاقی فهمیدم

هاشم ابراهیم‌پور، یکی از افرادی است که گروه خونی نادر دارد. او سال 87 و زمانی که در بندرعباس مشغول به کار بود، متوجه این ماجرا شد. ابراهیم‌پور می‌گوید: من هرازگاهی خون اهدا می‌کنم. سال 87 هم این کار را انجام دادم، اما مدتی بعد به من از طرف سازمان انتقال خون زنگ زدند.‌مسئولان سازمان انتقال خون بندرعباس از ابراهیم‌پور دعوت کردند تا به سازمان برود. به این ترتیب آنها در جلسه‌ای به مرد جوان گفتند که گروه خونی او با بقیه متفاوت است. ابراهیم‌پور می‌گوید: در آن جلسه توجیهی متوجه شدم گروه خونی من چلانوی منفی است و باید یکسری نکات را رعایت کنم تا با مشکل روبه‌رو نشوم.

ابراهیم‌پور تا قبل از این ماجرا تصور می‌کرد گروه خونی‌اش O مثبت است، اما در آزمایش‌های تخصصی سازمان انتقال خون که به صورت تصادفی روی خون‌های اهدا شده انجام می‌شود، مشخص شد واقعیت چیز دیگری است.‌ ابراهیم‌پور توضیح می‌دهد: بعد از این که متوجه شدم گروه خونی‌ام چلانوی منفی است کمی درباره آن تحقیق کردم، اکنون هم دغدغه‌ای ندارم، زیرا می‌دانم در بانک ملی خون‌های نادر همه نوع خون وجود دارد. علاوه بر این خودم هم خون اهدا می‌کنم تا علاوه بر این که به دیگران کمک می‌شود، برای خودم هم ذخیره شود.

از وقتی که ابراهیم‌پور متوجه شده گروه خونی او با دیگران متفاوت است، پلاک به گردنش می‌اندازد که روی آن مشخصات و گروه خونی‌اش حک شده است.

مهدی آیینی / گروه جامعه